Þjóðviljinn - 21.05.1988, Síða 8

Kjarvalsstaðir
Að nota skilningarvitin
Karin Wallin: Þetta sýnirþann árangur sem getur náðstþegar börnum er kennt
að sjá og skynja, og túlka það semþau sjá
I Vestursal Kjarvalsstaða
stendur nú yfir sýningin Börn
hafa hundrað mál en frá þeim eru
tekin níutíu og níu. Sýningin er
kynning á starfi forskólabarna í
borginni Reggio Emilia á Norður-
Ítalíu, en þar er fylgt uppeldis-
stefnu sem hefur það að megin-
markmiði að hvetja börnin til að
nota öll skilningarvit sín, málin
sín hundrað.
Aðalfrumkvöðull og hug-
myndagjafi stefnunnar er upp-
eldisfræðingurinn Loris Malag-
uzzi, en hann var í yfir 25 ár um-
sjónarmaður barnaheimila og
forskóla í Reggio Emilia. Hann
heldur því fram að vestrænt
skólakerfi upphefji rökhyggju og
kerfishugsun á kostnað alhliða
skynjunar, og komi í veg fyrir að
börn þroski með sér öll skilning-
arvit og þá hæfileika sem þau
fæðast með. Samkvæmt Malag-
uzzi á að leyfa höfðinu að fylgja
lfkamanum, og hætta að líta á
skynsemi og tilfinningar sem and-
stæður.
f tilefni sýningarinnar kom
Karin Wallin, sænskur sérfræð-
ingur í þessari uppeidisstefnu,
hingað til lands tii að kynna stefn-
una og þá hugmyndafræði sem
hún byggir á. I upphafi samtals
okkar leggur Karin áherslu á að
sýningin sé ekki kennsla í hvernig
starfa beri eftir kenningum Mal-
aguzzi heldur sýnishorn af vinnu
barnanna í Reggio Emilia, til að
sýna hvernig vinnan geti farið
fram, en auðvitað verði hvert
land að þróa stefnuna fyrir sig
miðað við þær aðstæður sem fyrir
hendi eru á hverjum stað. Upp-
eldisstefnan beinist fyrst og
fremst að því að veita börnunum
innra öryggi og sjálfsvitund, og
ala upp sveigjanlega og víðsýna
einstaklinga, færa um að taka við
umheiminum, skilja hann og búa
í honum.
Ég trúði ekki að þetta
vœri satt
En hvenœr kynntist þú þessum
kenningum Malaguzzi, Karin?
- Það var í Reggio Emilia árið
1980. Og það fór fyrir mér eins og
svo mörgum sem sjá vinnu barn-
anna í fyrsta skipti, að ég trúði því
ekki að þetta væri satt, að þau
hefðu sjálf gert myndirnar til
dæmis. Ég fékk það mikinn
áhuga á þessu að ég fór að læra
ítölsku til að geta fylgst betur
með í því sem fram fór.
- Þetta er ekki stefna sem mið-
ast að því að gera börnin að lista-
mönnum eða afburðafólki á ein-
hverjum sviðum, heldur einfald-
lega að því að hjálpa börnunum
til að þróa með sér þá hæfileika
sem þeim eru meðfæddir. Þegar
maður skoðar þessar myndir sem
þau hafa gert, til dæmis þessa
stóru sem blasir við þegar komið
er inn á sýninguna, sér maður
hvað börn geta gert þegar þau fá
tækifæri tii þess að nota skilning-
arvitin. Þessi mynd er gerð á
löngum tíma, börnin byrjuðu á
henni þegar þau voru um fjög-
urra ára og þau voru orðin sex ára
þegar þau luku við hana.
Karin Wallin: Það sem börnin læra á þessum árum er aldrei hægt að taka frá þeim. Mynd -Sig.
- Þetta er sá árangur sem náðst
hefur þegar börnunum hefur ver-
ið kennt að sjá og skynja, og
túlka það sem þau sjá. Þeim hef-
ur verið sýnt fram á hvernig hlut-
irnir tengjast, í stað vinnubragð-
anna sem eru viðhöfð í hefð-
bundnum skólum, þar sem ein-
ungis er unnið með tungumálið.
Þar talar kennarinn yfir börnun-
um, og öll áhersla er lögð á hið
talaða orð, en fög eins og
leikfimi, teikning og tónlist, ef
þau eru þá kennd, eru aukaatriði.
Þar að auki er öllu skipt niður í
ákveðin svið, sagan er kennd útaf
fyrir sig, landafræðin er sér,
reikningurinn sömuleiðis og svo
framvegis. í Reggio Emilia er
lögð áhersla á að kenna börnun-
um að sjá hlutina í samhengi.
- Dæmi um þetta eru myndirn-
ar sem þau hafa teiknað af einu
algengasta blóminu við barna-
heimilið. Þessar fyrir ofan eru
hefðbundnar barnateikningar,
kennarinn bað um myndir af
þessu ákveðna blómi, án nánari
skýringa, og þau hafa teiknað
græn strik með rauðri klessu efst,
nema einn drengurinn sem mis-
skildi kennarann og teiknaði pel-
ikana í staðinn fyrir blóm. Neðri
myndirnar teiknuðu svo sömu
börnin eftir að þau höfðu kynnst
blómunum, farið út og skoðað
þau og fengið að leika sér með
þau, og þarna sést árangurinn.
Maður trúir því tæplega að þessar
myndir séu eftir börn, hvað þá að
þau séu eftir sömu börnin.
Að samrœma þekk-
ingu og ímyndunarafl
- Þarna sjáum við svo hvernig
börnin hafa leikið sér með skugg-
ann. Skugginn er mjög mikilvæg-
ur, líka vegna þess að það er til
eitthvað um skugga, ýmsar túlk-
anir á honum á flestum menning-
arsvæðum. Börnum finnst skugg-
inn vera mjög spennandi, hann er
til en er það samt ekki, og þau
lærðu til dæmis af leikjunum að
hann gæti verið misstór, léttur
eða þungur, svartur eða grár. Og
í gegnum þennan leik komu þau
smám saman að hugtakinu tími,
sem lítil börn eiga mjög erfitt
með að skilja. Með þessari að-
ferð var abstrakt hugtak eins og
tíminn gert áþreifanlegt, börnin
skildu að þetta er allt einn og
sami raunveruleikinn og það er
hægt að samræma þekkingu og
ímyndunarafl.
- Sem sjá má á þessum mynd-
um þá prófuðu þau að teikna út-
línur skuggans síns á skólalóðina
að morgni, svo komu þau aftur
um eftirmiðdaginn, stóðu á sama
stað, og sáu þá að skugginn var
alls ekki þar sem þau höfðu
teiknað hann. Þau trúðu þessu
alls ekki í byrjun og héldu að það
væri kennarinn sem hefði farið út
og breytt teikningunum á meðan
þau voru inni að leika sér, en
smám saman skildist þeim að það
var sólin sem hafði fært sig, og
þar með skugginn. Og þarna sést
hvernig þau prófuðu að teikna
skuggann á mismunandi tímum
dagsins.
- Það getur verið óskiljanlegt
fyrir lítið barn þegar maður segir
því að amma komi og nái í það
eftir þrjá tíma. En þegar það hef-
ur skilið að með því að fylgjast
með skugganum getur það séð
hvernig tíminn líður, er hægt að
segja því að amma komi þegar
skuggi trésins er kominn að dyr-
um barnaheimilisins og þá getur
barnið sjálft fylgst með því hvern-
ig skugginn hreyfist.
- Svo er hérna dæmi um hvern-
ig börnin lærðu að notfæra sér
tölvur, lærðu að skilja hvernig
tölvan vinnur og að hún veit ekki
allt, heldur er það manneskjan
sem stjórnar henni og segir henni
það sem hún veit. Og ef tölvan er
vitlaust mötuð þá gerir hún vit-
leysur, svo það er manneskjan
sem verður að kenna henni að
vinna. ,
- Við viljum ekki byggja upp
þjóðfélag þar sem tækin stjórna
manneskjunni, heldur þjóðfélag
þar sem manneskjan stjórnar
tækjunumj, og þessi leikur með
tölvurnar miðast einmitt að því
að kenna börnunum að nota
tækin án þess að láta þau ráða yfir
sér. Þau fengu tölvur án tungu-
máls, eða með kerfi sem ekki var
byggt upp á orðum, en sem hægt
var að teikna með. Þau lærðu
fyrst að teikna á tölvurnar og síð-
an að þau gátu sjálf búið til kerfi
og fengið tölvuna til að gera það
sem þau vildu. - Þau höfðu ósk-
aplega gaman af þessum leik, og
til dæmis atriðum sem fullorð-
num dettur aldrei í hug að séu
neitt sérstök, eins og til dæmis að
tölvan verði aldrei þreytt, heldur
geti gert sama hlutinn aftur og
aftur, og það fannst þeim áka-
flega jákvætt.
Þau búa að þessu
alla ævi
Nú eru þessi börn íforskólanum
til sex ára aldurs en fara eftir það
yfir í hefðbundinn skóla. Er ekki
erfittfyrirþau að eiga allt í einu að
aðlaga sig kerfi sem byggir ein-
göngu á hinu talaða máli og á rök-
hyggjunni?
- Já, þar rekast kerfin á.
Barnaheimilin í Reggio Emilia
eru rekin af borgarstjórninni á
meðan ríkið rekur skólana á
þennan hefðbundna, gamaldags
hátt. Og auðvitað væri best að
ríkisreknu skólarnir væru öðru-
vísi. En þótt það geti verið erfitt
fyrir börnin að eiga allt í einu að
fara að læra á öðrum forsendum,
eru þau og foreldrar þeirra búin
undir breytinguna svo hún verði
eins auðveld og hægt er. Og þau
eiga auðveldara með margt sem
jafnöldrum þeirra af hefðbund-
num barnaheimilum getur reynst
erfitt, til dæmis geta þau átt
auðveldara með að einbeita sér.
- Það skiptir líka máli að heil-
inn þróast mjög mikið á aldrinum
0-6 ára, og þróast mikið hraðar
en seinna á lífsleiðinni. Börn búa
alla ævi að því sem þau læra á
þessum árum, það er nokkuð sem
aldrei verður frá þeim tekið,
hvað sem þau gera seinna á lífs-
leiðinni. Þessi aðferð miðast að
því að kenna þeim að nota bæði
heilahvelin í stað þess að yfirleitt
er áherslan einungis lögð á það
vinstra, og á þann hátt er reynt að
ala upp ímyndunarríka og skap-
andi einstaklinga sem kunna að
nota sér þessi hundrað tungumál
sem við fæðumst öll með.
í tengslum við sýninguna Börn
hafa hundrað mál, hefur verið
sett upp í Vesturforsal Kjarvals-
staða sýning á vinnu barnanna á
barnaheimilinu Marbakka í
Kópavogi. Á Marbakka er unnið
út frá kenningum Loris Malag-
uzzi, og á sýningunni má sjá
hvernig afrakstur hugmyndafr-
æðinnar tekur sig út við íslenskar
aðstæður.
Sýningarnar standa til 29. maí
og eru opnar daglega kl. 14:00-
22:00. LG
GAUTABORG
Sxíviku
FLUGLEIÐIR
-fyrlr þig-
Myndlistaskólinn í Reykjavík
Tryggvagötu 15
Umsóknir um námskeiö fyrir næsta vetur 1988-’89, þurfa aö berast skriflega
fyrir 1. júlí.
Umsóknareyðublöð liggja frammi í myndlistardeild Pennans í Austurstræti.
Skólastjóri