Þjóðviljinn - 14.10.1988, Blaðsíða 25

GRAFÍK
Eða sagan af því hvernig Grafík
fæddist og lék á dauðann
Ein metnaðarfyllsta hljómsveit
sem fram hefur komið í íslenskri
rokksögu er hljómsveitin Grafík.
í dag hefur hún unnið sér þann
sess að vera ein virtasta hljóm-
sveit landsins enda skapað sér
sérstakan stíl sem greinir hana frá
öllum öðrum íslenskum hljóm-
sveitum. Grafík er í raun og veru
bara tveir menn sem nokkur
fjöldi tónlistarmanna hefur síðan
kryddað með þátttöku sinni.
Þessir menn eru Rafn Jónsson
trommuleikari og Rúnar Póris-
son gítarleikari. Á fimm mjög
ólíkum plötum skín karakter
þeirra skýrt í gegn þannig að fyrir
Grafíkaðdáenda fer aldrei á milli
mála hvenær þessir tveir eru á
ferðinni.
Bakgrunnurinn
Grafík á rætur að rekja til ís-
firsku hljómsveitarinnar Ýr sem
var stofnuð 1974. En í henni voru
Rafn Jónsson á trommur, Hálf-
dán Hauksson á bassa, Sigurður
Rósi Sigurðsson á gítar og Reynir
Jónsson söngvari. Þeir fóru til
New York árið 1975 þar sem þeir
tóku upp sína fyrstu og einu
plötu. Fljótlega eftir útkomu Ýr
plötunnar kom Örn Jónsson inn
sem bassaleikari og átti hann eftir
að verða einn af „hinu Grafíska
sveinafélagi“. Ári síðar bættist í
hópinn hljómborðsleikarinn Vil-
berg Viggósson sem hafði stund-
að klassískt píanónám frá 6 ára
aldri.
Árið 1976 fer Rafn til Reykja-
víkur og spilar í nokkra mánuði
með Haukum. Þar kynntist hann
Rúnari Þórissyni gítarleikara sem
fór með honum vestur til ísa-
fjarðar til að tékka á því hvort
hann fflaði sig með Ýr. Hann
gekk til liðs við hljómsveitina og
varð smátt og smátt meira áber-
andi í henni. Þegar hér var kom-
ið, árið 1976, var Ýr tvímælalaust
ein albesta hljómsveit landsins
sem ísfirðingar voru því miður
einir um að njóta.
Árið 1979 hættir Ýr og áður en
Graftk var formlega stofnuð spil-
uðu þeir félagar undir nafninu
„Danshljómsveit Vestfjarða,"
„bigband" sem varð mikið vinsæl
danshljómsveit á þeim tíma.
Sven Árve sem hafði áður spilað
með Rafni og Rúnari á trompet í
Haukum hafði þá bæst í hópinn
og margir aðrir stöldruðu við í
stuttan tíma.
Danshljómsveitin leggur upp
laupana 1979 og Rafn flytur tii
Uppsala í Svíþjóð þar sem hann
fór meðal annars í læri hjá Pétri
Östlund í nokkra mánuði. Hann
kemur til íslands um jólin 1980 og
byrjar þá að taka upp fyrstu Graf-
íkplötuna með Rúnari og Erni.
Hann kemur síðan alfarið heim
um vorið 1981 og Vilberg og
Ólafur Guðmundsson bættust í
hópinn. En Ólafur hafði sungið
með þeirri landskunnu hljóm-
sveit BG og Ingibjörg í mörg ár.
Þessi hópur klárar síðan fyrstu
Grafík-plötuna um haustið en
hún var tekin upp í Félagsheimil-
inu í Hnífsdal. Eina lagið á þess-
ari plötu sem vakti einhverja at-
hygli var „Videó“ en afgangurinn
á plötunni er að mínum dómi
miklu betri og sé á báti eins og allt
sem komið hefur frá Grafík.
Þessi plata var send ásamt
fleirum íslenskum plötum til
bandarísks tónlistartímarits og
fékk þar mjög góða dóma. Upp-
tökurnar voru sagðar „kristaltær-
ar“ og er skemmtilegt til þess að
hugsa í ljósi þess að platan var
tekin upp við mjög frumstæðar
aðstæður.
Þessi fyrsta plata vakti litla at-
hygli og seldist lítið og enn minna
seldist næsta plata „Sýn“ sem
kom út 1984. Þar hafði Ómar??,
gamli söngvarinn úr Frech bæst í
hópinn. Þessi plata var að mörgu
leyti framúrstefnulegri en sú
fyrsta og gjörólík henni. Grafík
var hins vegar ennþá „dreifbýlis-
hljómsveit“ í augum þeirra sem
allt þykjast vita um rokktónlist í
landinu og að sama skapi hunsuð.
Fyrsta stórskotið
Athyglin ver ekki að beinast að
Grafík á landsvísu fyrr en „Get ég
tekið Cjéns“ kemur út 1984. Þá
hafði enn nýr söngvari bæst í hóp-
inn, Helgi Björnsson, sem þá
stundaði nám í leikiist. Helgi gaf
hljómsveitinni ákveðinn létt-
leikablæ og heillaði áhorfendur
með „jaggerískum" töktum sem
hresstu mjög upp á sviðsfram-
komu hljómsveitarinnar. En eins
mikið og má hrósa hljóðfæraleik
Grafíkur hafði sviðsframkoma
þeirra aldrei verið mjög fjörug.
Vilberg Viggósson hafði yfirgefið
hljómsveitina og haldið í fram-
haldsnám í píanóleik í Þýska-
landi, er nú við nám í Hollandi.
Fram að þessu hafði hljóm-
sveitin spilað á böllum á ísafirði
... Rafn Jónsson, Helgi Björnsson, Rúnar Þórísson, öll Grafíkunnendurá sinn h^tt.
en meðlimir hennar flytja síðan
allir til Reykjavíkur og höfuð-
borgarbúar fara að njóta þeirra á
tónleikum. Hjörtur Howser
kemur fyrst við sögu á hljómborð
á „Get ég tekið Cjéns" og varð
fljótlega upp úr því fastur með-
limur. Þessi plata var valin besta
plata ársins af gagnrýnendum
blaða árið 1984 og kemur bráð-
lega út á geisladisk hjá Takti
(dótturfyrirtæki Fálkans).
Aukna vinsældir
Grafík var nú orðið nafn sem
allir könnuðust við en vinsældirn-
ar voru ekki í samhengi við
plötusöluna (Cjénsinn seldist í
um 3000 eintökum). Örn Jónsson
hættir í hljómsveitinni 1985 og
Jakob Magnússon úr Tappa tík-
arrass tekur við bassanum. Á
næstu plötu eru reyndar tveir
bassaleikarar, Jakob og Haraldur
Þorsteinsson. Þennan grip köll-
uðu þeir félagar „Stansað, dans-
að og öskrað" og er hún að mínu
mati enn þéttari og heilsteyptari
en Cjénsinn. Þetta sama ár kem-
ur hljómsveitin fram á „Norr-
okk“ í Kaupmannahöfn og Ár-
húsum (Árhus) og slógu þar í
gegn enda fengu þeir mjög góða
dóma í dönsku pressunni. Árið
1986 tróð hljómsvetin síðan upp
með Loyd Cole og Simple Red á
Listahátíð og hafði nú loksins
unnið til þeirrar virðingar sem
hún átti skilið (og almennt talin
ein besta hljómsveit sem hér hef-
ur starfað).
Á síðustu plötu hljómsveitar-
innar „Leyndarmál“ (1987)
verða síðan enn og aftur manna-
breytingar. Helgi Björnsson
sleppir hljóðnemanum og við
tekur Andrea Gylfadóttir og
Baldvin Sigurðsson (Bara-
flokknum) hafði tekið við bass-
anum. Þessi útgáfa af Grafík var
enn eitt skrautið á þá hátíðartertu
sem Grafík er.
HEIMIR MÁR
PÉTURSSON
Hin grafíska
þróun
Fyrsta plata Grafíkur (Út í
kuldann) er á margan hátt merki-
leg plata. Tónlistin er blönduð,
allt frá léttu rokki eins og „Ví-
deó“ til instrúmental verka eins
og „Hrollaugsbunga" og „Út í
kuldann". Strax á þessari plötu
mátti heyra metnaðarfyllri og
vandaðri tónlist en almennt gerð-
ist. Hún er þó að mörgu leyti
sundurleit þó hinn Grafíski tónn
komi þar strax fram.
„Sýn“ er síðan plata sem ein-
ungis er til í plötusafni örfárra.
Hún er í raun og veru eitt
heilsteypt verk og algerlega sér á
báti í íslenskri rokksögu. Bestu
lögin þykja mér vera þau lög sem
Rúnar gítarleikari syngur. Ömar
náði aldrei að falla inn í Grafíkina
þó vissulega eigi hann sína spretti
á plötunni.
Heilsteypt Grafík í gegn kemur
ekki fram fyrr en leikarinn og
Stonesfríkið Helgi Björnsson
kemur til sögunnar. Þá var að
mínum dómi komin fram á sjón-
arsviðið rokkhljómsveit sem
sómdi sér vel á hvaða músík-
markaði sem er, jafnt alháðum
Mammon sem og fullkomlega
frjálsum neðanjarðarbarningi.
Textar Helga eru líka smellnir;
ekki það alvarlegir að Sjálfs-
morðstónskáld fari hjá sér né það
léttir að Þorsteinn Eggertsson
roðni.
Leyndarmál er síðan síðasta
Grafíkverkið. Þar kemur Andrea
Gylfadóttir skemmtilega á óvart
með sínum óperíska nautnasöng
sem fær jafnvel heyrnarlausa
dýrlinga til að hrærast í gröfum
sínum. Leyndarmál var fyrsta
platan sem var gefin út af einum
af risunum í íslenskri plötuútgáfu
og var þó löngu tími til kominn að
einhver þeirra hristi sagið úr
eyrunum. Fyrir þennan tíma
hafði Grafík tekið allar plötur
sínar upp sjálf og séð um að gefa
þær út, ef frá er talið að Mjöt
útgáfan kom nálægt „Get ég
tekið Cjéns“ en útgáfan lognaðist
út af um svipað leyti.
Það er mín skoðun að Grafík sé
í raun bara tveir menn, Rúnar og
Rafn. Þeir hafa hins vegar notið
góðra kryddtegunda eins og
Baldvins og Jakobs sem báðir eru
á sinn hátt pottþéttir bassaleikar-
ar. Grafík hefur líka notið að-
stoðar hóps af góðu fólki á sínum
plötum sem ekki er pláss til að
telja upp hér. Það sem upp úr
stendur eru góð lög og hinn Graf-
íski tónn sem alltaf er undir og er
sköpunarverk Rafns og Rúnars.
Og hvar er hún
nú?
En er Grafík dauð? Það hefur
alla vega verið hljótt um hana í
langan tíma. Rafn Jónsson sagði
Nýju Helgarblaði að ekki stæði til
að auglýsa jarðarför Grafíkur í
bráð. Það væri alla vega ákveðið
að taka upp eina plötu til við-
bótar áður en Rúnar héldi til
framhaldsnáms í klassískum gít-
arleik í útlöndum næsta haust.
Það mætti því alveg búast við
„jólaplötu" frá Grafík fyrir jólin
1989. Hverjir yrðu á þeirri plötu
væri ekki hægt að segja um, það
færi eftir því hvað aðrir meðlimir
væru að gera og hvar í veröldinni
þeir yrðu staddir. Sjálfur er Rafn
í fullri spilamennsku með Bítla-
vinafélaginu og stendur fyrir upp-
tökum á safnplötu með því nýj-
asta sem er að gerast í íslensku
rokklífi um þessar mundir í
hljómveri þeirra Bítlavina
„Glaðheimum“.
Rafn sagði Grafík aldrei hafa
reynt að koma sinni tónlist á
framfæri í útlöndum og hann ætti
kannski eftir að naga sig í iljarnar
yfir því í ellinni. Þrátt fyrir þetta
hefur hljómsveitin notið nokk-
urrar athygli í Svíþjóð og til dæm-
is sendi svæðisútvarpsstöð þaðan
lið til landsins fyrir rúmu ári til að
vera viðstatt tónleika í Casa-
blanca.
En þar til næsta Grafíkverk
lítur dagsins ljós hafa Grafíkunn-
endur fimm plötur til að ylja sér
við og geta á meðan hlakkað til
þess sem koma skal. Hvaða
skraut bætist þá á tertuna getur
enginn spáð um en Rafn Jónsson
sagði engin vandamál verða með
efni, tíminn einn gæti leitt útkom-'
una í ljós. Við bíðum! -hmp
Föstudaqur 14. október 1988 NÝTT HELGARBLAÐ “ SÍÐA 25
Andrea Gylfadóttir...
DÆGURMÁL^
1