Þjóðviljinn - 25.09.1990, Blaðsíða 6

MINNING
ísland er töfraveröld. Fjöllin
klæðast nýjum lit á hverjum degi.
Fjarlægðin færir jökla í bláma
dulúðar. Ár falla langan veg til
sjávar, lax stekkur í fossum, sil-
ungur rýfur spegilsléttan flöt
heiðarvatnsins. Fuglar: krían,
lóan, hrafninn, mávurinn í fjör-
unni-oggæsin. Heiðargæsin sem
heillar veiðimanninn þegar hann
einn í för bíður langan dag og
nætur eftir góðu færi. Örskots-
stund þegar maður og náttúra
ögra hvort öðru.
Hvílíkt land. Hvílík dýrðargjöf
skaparans til okkar allra. Ög
gjöfult hafið, þorskurinn, ýsan,
steinbíturinn og síldin. Trillan og
togarinn, tæki sjósóknarans sem
sækir auð þorpsins og þjóðarinn-
ar í hafdjúpið. Mannlífið á
bryggjunni, strákar að veiða
marhnút, karlinn í brúnni að
bæta við nýrri sögu. Og niðri í
lúkar eru fluttar stökur og ortar
nýjar.
Hvílík sinfónía mannlífsins.
Upp til fjalla og út á haf er lífs-
björgin sótt í fang ögrandi nátt-
úru. Ár eftir ár. Öld eftir öld.
Stefán Jónsson kunni öðrum
fremur að slá umhverfið allt,
náttúru landsins, sögu þjóðarinn-
ar og mannlíf hversdagsins, slík-
um töfrasprota að sá sem naut
með honum fáeinna stunda
gleymir því aldrei. Og við sem
árum saman deildum með honum
önn dagsins, gleði og erfiði, mun-
um ætíð minnast góðs drengs og
einstaks vinar.
í vitund þjóðarinnar var hann
sögumaðurinn snjalli. Hvort
heldur það voru frásagnir af at-
burðum líðandi stundar eða rit-
verkin þar sem hjarta mannlífsins
sló ört og náttúran hló af fugli og
fiski, hvort heldur það voru við-
töl sem klæddu frásagnar-
persónur holdi og blóð, eða stök-
ur sem flugu svo ótt að fáir höfðu
kunnáttu til að nema hvað var
Stefáns og hvað þjóðskáldanna
góðu - þá vissum við öll að Stefán
var einstakur, stíllinn svo hreinn
og taktur persónuleikans svo hár-
fínn að smátt og smátt varð Stef-
án í senn fulltrúi þess besta í hefð
og menningu íslenskrar þjóðar,
og vinum sínum slíkur veislugjafi
að á kveðjustund þakkar þjóðin
öll og syrgir góðan dreng.
Sjálfstæði þjóðarinnar, jafn-
rétti allra og verndun náttúrunn-
ar voru honum svo sjálfsögð
Stefán Jónsson
Fæddur 9. maí 1923 - Dáinn 17. september 1990
markmið að kjarninn í stjórn-
málastarfi hans var ávallt skýr.
Stefán var herstöðvaand-
stæðingur og þjóðernissinni,
hann deildi hagsmunum sjó-
mannsins og bóndans, setti bar-
áttu alþýðu til sjávar og sveita
ávallt í öndvegi. Pað var við hæfi
að þingeyskir bændur, sjómenn á
Húsavik og erfiðisfólk á Akur-
eyri kysi hann sem fulltrúa sinn á
Alþingi íslendinga. Þar naut
hann virðingar allra og vináttu
margra. Og er hann hvarf af vett-
vangi þingsins var fátæklegra um
að litast í salarkynnum við
Austurvöll.
Alþýðubandalagið færir Stef-
áni Jónssyni þakkir á þessari
kveðjustund. Hann var tákn um
að flokkurinn væri breið fylking.
Hann var fulltrúi menningar og
mannlífs sem skapar fjölda-
hreyfingu dýpri rætur en nokkur
kenning nær að gera.
Ólafur Ragnar Grímsson
Stefán Jónsson rithöfundur og
fyrrverandi alþingismaður lézt að
heimili sínu í Reykjavík 17. sept-
ember sl. 67 ára að aldri.
Stefán kom til liðs við okkur
Alþýðubandalagsmenn í alþing-
iskosningunum sumarið 1971.
Hann tók þá að sér að skipa fyrsta
sætið á lista flokksins í Norður-
landskjördæmi eystra.
Miklar sviptingar voru á þess-
um tíma í stjórnmálum eins og oft
áður. Alþýðubandalagið hafði
klofnað og tveir af forystu-
mönnum þess, Hannibal Valdi-
marsson og Björn Jónsson stofn-
uðu nýjan flokk. í Norðurlands-
kjördæmi eystra bauð Björn
Jónsson sig fram fyrir nýja flokk-
inn, svo hlutverk Stefáns að
keppa við Björn á hans heima-
slóðum var ekki létt verk.
Hlutur Stefáns varð góður í
kosningunum, þó að hann næði
ekki kjöri í það skiptið.
Stefán hlaut í þeim kosningum
fyrsta varamannssæti flokksins
fýrir landskjörna þingmenn.
Hann kom því til starfa á Alþingi
veturinn 1972 og varð strax á-
hrifamaður í liði okkar Alþýðu-
bandalagsmanna.
Þegar Stefán kom til samstarfs
við okkur voru tvö stórmál ofar-
Vinningstölur laugardaginn
22. sept. ‘90
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 1 5.193.334
2. 4^gg 2 272.349
3. 4af5 128 7.340
4. 3af 5 4713 465
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
8.869.097 kr.
UPPLÝSINGAR: SÍMSVARI 681511 - LUKKULÍNA 991002
lega á dagskrá á stjórnmálasvið-
inu. Annað var krafan um endur-
skoðun herverndarsamningsins
við Bandaríkin með það að mark-
miði að herinn færi úr landi, en
hitt var krafan um stækkun fisk-
veiðilandhelginnar í 50 mflur.
Stefán var harður hernáms-
andstæðingur og hafði verið það
frá fyrstu hernámsdögum. Hann
fylgdi skoðunum sínum í því máli
fast eftir í Alþýðubandalaginu og
átti sinn þátt í því að flokkurinn
samdi í vinstri stjórninni 1971 til
1974 um að herstöðvasamningn-
um skyldi sagt upp og herinn
látinn fara. Það er svo annað mál,
að þeir sem þá sömdu við okkur
Alþýðubandalagsmenn stóðu
ekki við samkomulagið, en gugn-
uðu fyrir ofurvaldi hernáms-
manna.
Hitt stórmálið sem Stefán Iét
sig líka miklu skipta var stækkun
landhelginnar í 50 mflur. f því
máli, eins og öðrum, var Stefán
sannarlega góður liðsmaður.
Hann gaf oft góð ráð og hélt fast á
okkarmálstað. Stefán hafði lengi
verið mikill áhugamaður um
stækkun fiskveiðilandhelginnar.
Enn muna líklega margir frétta-
þætti hans frá deilunni um 12 mfl-
urnar 1958, og minnast afskipta
hans af átökunum þá.
Stefán Jónsson var góður sam-
starfsmaður á Alþingi. Hann var
gagnfróður, sóknharðurog aldrei
líklegur til að gefa eftir frá
sannfæringu sinni.
Stefán var með orðsnjöllustu
mönnum sem ég hefi þekkt.
Orðsnilldin kom vel fram í
bókum hans, sem margar voru
skrifaðar á hnitmiðuðu og þrótt-
miklu máli.
Stefán Jónsson var mikill nátt-
úruunnandi. _Hann naut að lifa
með landinu og kunni að meta
gögn þess og gæði.
Stefán var því harður andstæð-
ingur þeirra er stóðu að náttúru-
spjöllum, eða virtust fúsir að fór-
na landsgæðum fyrir léttvægar
greiðslur.
Hann var j afnframt tengdur til-
finningaböndum því fólki sem
býr í nánustum tengslum við ís-
lenska náttúru. Hann skildi betur
en margir aðrir stöðu bóndans,
eða einyrkjans og lífsháttu fiski-
mannsins á lítilli fleytu. Mér
fannst Stefán skynja á skarplegan
hátt náttúru íslands sem landið,
fjöllin og fólkið, allt í senn og
óaðskiljanlegt.
Um leið og ég kveð góðan vin
og traustan félaga, votta ég eigin-
konu hans Kristíönu Sigurðar-
dóttur og öllu hans fólki innilega
samúð mína.
Lúðvík Jósepsson
Við vorum 14 sem kosin vorum
á þing fyrir Alþýðubandalagið
25. júní 1978. í þessum hópi voru
4 rithöfundar - Jónas, Gils, Sva-
va, Stefán, - og einn tilvonandi
rithöfundur - Ragnar. Inn í þing-
flokkinn höfðu komið nýliðar:
Kjartan, Ólafur Ragnar, Hjör-
leifur og undirritaður. Og öllu
var stýrt af festu og röggsemi af
Lúðvík Jósepssyni sem þarna var
formaður flokksins. Þetta var erf-
iður tími fyrir suma, til dæmis
þann sem þetta skrifar; mann
sem kunni ekki neitt og hafði
aldrei komið inn í Stjórnarráðið.
En þingflokkurinn tók þessum
nýliða í þingflokki og ráðherra-
sveit ótrúlega vel. Og ekki síst var
mér minnisstætt hversu gott var
að vera með Stefáni Jónssyni. Ég
hafði auðvitað kynnst honum
fyrr; mundi reyndar fyrst eftir
honum inni við Skipasund þegar
ég var barn. En Stefáni var ekki
hægt að kynnast af samtali einu
eða sjón. Strengirnir í hljóðfæri
hans voru svo margir og sá sem er
eftirminnilegastur er lífsviljinn,
lífsgleðin og lífsþrótturinn.
Og þá er alveg sama hvar er
borið niður: hvort það eru fundir
fyrir norðan, þorrablót á Húsa-
vík, fundir Norðurlandaráðs eða
samgöngunefndar Norðurlanda-
ráðs eða erindrekstur úti á landi,
dögum saman í vondri færð og
vondum veðrum eða heimsóknir
á Laufásveginn eða jafnvel þing-
flokksfundir - Stefán átti það til
að breyta þessum samkomum í
óviðjafnanlegar skemmtistundir
og er þá vissulega mest það afrek
hans að hafa gert fundi þing-
flokka Alþýðubandalagsins að
tilhlökkunarefni. Slíkt hefur eng-
inn maður afrekað svo ég þekki
til, hvorki fyrr né síðar. Satt best
að segja man ég þó fátt betur en
ferðalög um Þingeyjarsýslur þar
sem leiftrandi frásagnarhæfi-
leikar Stefáns nutu sín þannig að í
mínum huga er hann listamaður
frásögunnar þar sem allt fór sam-
an, næmur skilningur á högum
fólksins, rætur dúpt í íslenskum
jarðvegi og sögu og lygilega hug-
kvæm fyndni. Það hæfir kannski
ekki að nefna það í þessu sam-
hengi en skal þó gert að aftur og
aftur varð greinarhöfundur að
stoppa bflinn á löngum ferðum
okkar ekki vegna óveðurs eða óf-
wMm

ærðar, heldur af því að menn
urðu gjarnan voteygir og með
þindarverk undir fyndni og hug-
kvæmni Stefáns Jónssonar.
Stefán Jónsson var sósíalisti og
þjóðfrelsissinni í besta skilningi
þeirra orða. Hann var náttúru-
barn og listamaður frásögunnar
sem gat tvinnað þetta allt saman í
eina heild eins og best sést af síð-
ustu bókum hans. Hugmynda-
fræði hans hefði kannski ekki
tryggt honum doktorsnafnbót við
Institut fúr Marxismus - Lenin-
ismus; engu að síður er það þessi
hugmyndafræði sem kannski get-
ur orðið okkur öllum betra
leiðarljós á komandi árum og
áratugum en flest annað. Þar fer
saman virðing fyrir þjóðinni,
sögu hennar og landi, lífríki okk-
ar í heild og krafa um jöfnuð í
lífskjörum, ekki aðeins handa
okkur hér á þessu landi heldur
öllum sem byggja þessa jörð.
Með þakklæti fyrir að hafa
kynnst Stefáni Jónssyni.
Svavar Gestsson
Leiðir okkar Stefáns Jónssonar
lágu fyrst saman fyrir alvöru á út-
mánuðum 1978. Mér er í fersku
minni eins og það hefði gerst í gær
að símtal sem ég fékk, þá nem-
andi í Háskóla íslands, búsettur á
stúdentagörðunum, hófst á þessa
leið: „Heyrðu Steingrímur, ég
hefði þurft að ná í þig til að ræða
við þig dálítið sem tengist póli-
tík.“ Þar hringdi Stefán Jónsson,
þingmaður okkar á Norðurlandi
eystra, að leggja snörur sínar
fyrir þá talinn brúklegan rauðliða
til að fylla upp í gat framboðslista
flokksins; einn af yngri kynslóð-
inni. Úr þessu er þegar orðin
nokkur saga sem ekki verður rak-
in hér, en óneitanlega markar da-
gurinn í dag kaflaskil.
Stefán kom til liðs við Alþýðu-
bandalagið á Norðurlandi eystra
á tímamótum í sögu þess. Hann
tók því erfiða hlutskipti að fara í
framboð eftir átök og klofning í
röðum sósíalista. Hann, ásamt
nokkrum fleirum, naumast hand-
fylli baráttufólks sem þá sneri
bökum saman, náöi þeim mark-
verða árangri að skila lands-
kjörnum varaþingmanni í hús í
fyrstu kosningunum við vægast
sagt erfiðar aðstæður. Stefán
vann síðan þingsætið í alþingis-
kosningum 1974 og sat á þingi allt
til ársins 1983.
Þegar litið er til baka verður
því ekki á móti mælt að Stefán var
farsæll stjórnmálamaður og vin-
sæll og til hans hefur staðið góður
hugur og vinátta frá því hann lét
af þingmennsku. Þegar Stefán
kom til starfa á Norðurlandi
eystra voru þar að ýmsu leyti
tímar breytinga og árin eftir 1968
yrðu víðar umrótsár en úti í hinni
stóru Evrópu. Þingeyskir bændur
risu upp í einhverri merkilegustu
uppreisn sem sögur fara af til
varnar landi og náttúru og engum
duldist hugur um hvar Stefán
Jónsson tók sér stað í þeirri miklu
deilu. Hans menn voru þeir sem
stóðu fast á rétti sínum til þess að
vernda og varðveita landið sem
þeir unnu og reyndust tilbúnir að
ganga býsna langt ef þörf krefði í
þeirri baráttu. Þegar maður síðan
kynntist Stefáni varð auðskilið að
annarsstaðar gat hann ekki stað-
ið. Maður sem bar þær tilfinning-
ar til lífríkis og náttúru sem hann
gerði. Ég er ekki frá því að segja
hafi mátt um Stefán sem stjórn-
málamann að hann hafi jafnvel
verið full vandlátur á atkvæði.
Þeir voru til að ég vissi hverra
atkvæði hann kærði sig lítið um,
en hinir voru líka margir hverra
atkvæði honum þóttu miklum
mun betri en önnur.
Það er ekki ætlun mín í þessum
fáeinu kveðjuorðum að fara að
gera úr Stefáni heilagan mann.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 25. september 1990