Þjóðviljinn - 09.08.1991, Blaðsíða 21

Minning
Steinn Stefánsson
fyrrverandi skólastjóri
Fæddur ll.júlí 1908-Dáinn 1. ágúst 1991
Hann Steinn afi er dáinn. Það er
skrýtið að hugsa til þess að hann
kemur ekki framar til okkar upp á
Skaga. Við minnumst hans alveg frá
því að við vorum lítil.
Afi kom æfmlega með Akra-
borg. Hann var með tösku sem hann
passaði vel og upp úr þessari tösku
kom bæði Opal og Tópas. Svo sett-
ist hann við píanóið spilaði og söng
og kenndi okkur að spila lögin sín
og lögin hennar ömmu. Hann
kenndi' okkur líka á blokkflautu.
Þegar við komum í heimsókn fyrst í
Áxbæinn og síðar í Laugamesið til
hans og Guðmundu fengum við að
spila á gamla orgelið hans. Þá var
afi tilbúinn að hjálpa og kenna þvi
bæði þurfti að stilla takíca og stíga,
og það gat verið erfitt fyrir stutta
fætur.
Afi var alltaf í góðu skapi. Þess
vegna hrifust margir félagar okkar
af honum og höfðu gaman af að
hitta hann. Fæstir áttu von á sífelldu
sprelli frá svo gömlum og virðuleg-
um manni. Til dæmis svaraði hann
okkur alltaf: bæ, bæ, Árbæ, ef við
sögðum bæ en ekki bless.
Afi var alltaf á hreyfmgu. Hann
fór með okkur í sund þar sem hann
sýndi okkur og kenndi ýmsar sund-
aðferðir. Og oft fómm við í göngu-
ferðir með honum um bæinn okkar.
Mjög eftirminnileg er okkur morg-
unleikfimin hans. Hann byijaði
hvem dag með leikfimi á ganginum
niðri. Þá var afi í náttfotunum og
við líka. Hann var gamall íþrótta-
kennari, kenndi okkur ýmsar æfing-
ar og fræddi okkur um gagnsemi
þeirra. Það fór ekki á milli mála að
okkur fannst við vera þrælgóð. Síð-
an kenndum við vinum okkar æf-
ingamar og stjómuðum leikfimi í
kjallaranum.
Afi átti orf og ljá. Þegar pabbi
og mamma trössuðu að slá garðinn
okkar með sláttuvélinni kom afi
með orfið sitt og ljáinn og sló upp á
gamla mátann. Þegar hann var bú-
inn vafði hann striga utan um ljáinn
og batt fast svo enginn meiddi sig.
Þannig stendur orfið í bílskúmum
okkar dyggilega innpakkað.
Afi hafði gaman af að spila á
spil. Hann kenndi okkur bæði Mar-
ías og Manna. I hita leiksins barði
haiui stundum hnefanum svo fast í
borðið að spilin dönsuðu. Þá var
okkur um og ó. Stundum tefldi hann
líka, mest við nafha sinn Stein Am-
ar.
Eftir því sem afi varð eldri kom
hann sjaldnar upp á Skaga. Hann
var hjá okkur um Hvítasunnuna í
vor og var þá ósköp þreyttur. Hann
sat mest í stól, gerði ekki leikfimi
og gekk lítið úti. En eitt kvöldið
settist hann við píanóið, spilaði og
söng lögin sín og þá var gamli afi
mættur í esinu sínu.
Nú kemur hann ekki framar til
okkar. Hann er kominn til ömmu
sem við fengum aldrei að sjá. Við
eigum eftir að sakna hans og allra
samverustundanna með honum, en
við erum glöð yfir að hafa kynnst
honum og geymum minninguna um
góðan afa.
Steinn Arnar,
Eiríkur og
Sigríður Víðis,
barnabörn
á Akranesi
Tengdafaðir minn Steinn Jósúa
Stefánsson er borinn til moldar í
dag. Hann varð bráðkvaddur 1. ág-
úst 1991, 83 ára að aldri. Þá var
hann að búa sig undir sjúkravist því
slæmska hijáði hann m.a. í fæti. En
fyrst vildi hann afgreiða öll mál í
sínum banka, því ekkert vildi hann
láta standa upp á sig í þessu lífi. Að
loknu verki gekk hann út úr bankan-
um við hlið sambýliskonu sinnar og
þá kom kallið.
Steinn Jósúa fæddist 11. júlí
1908 í Suðursveit í Austur- Skafta-
fellssýslu. Þar var faðir hans Stefán
Jónsson lengst af bóndi á Kálfafelli,
smiður og hreppstjóri, kvæntur
Kristínu Eyjólfsdóttur. Fimm böm
þeirra hjóna komust á legg. Systkini
Steins sem lifa hann öll eru: Eyjólf-
ur, áður bóndi á Kálfafelli og vega-
verkstjóri, Regína húsffeyja á Höfh
í Homafirði, Magnea húsfreyja á
Höfn og Guðný húsffeyja og tals-
ímakona á Akranesi og í Reykjavík.
Steinn ólst upp við öll almenn
bústörf í Suðursveit. Kálfafell var
menningarheimili að fomum og
nýjum hætti. Fomar sögur og nýjar
ftásagnir voru lesnar vetrarlangt á
vökunni. Húslestrar fóra ffam á
helgum dögum og Passíusálmamir
vora lesnir daglega á fostunni. Hús-
móðirin hafði gengið í Kvennaskól-
ann og einnig aflað sér tónmenntun-
ar. Orgelharmóníum var á heimil-
inu, á það lærðu bömin og umhverf-
is það safnaðist fjölskyldan og
söng.
Steinn var bókhneigður í æsku
og hugði fljótlega á skólagöngu
umffam það sem þá stóð bömum al-
mennt til boða. Árin 1926-27 var
hann í unglingaskóla hjá Sigurði
Thorlacius á Djúpavogi.
Árin 1927-29 var hann farkenn-
ari í Suðursveit. Eftir það hleypti
hann heimdraganum að fúllu og
settist í Kennaraskólann í Reykja-
vík og lauk þaðan kennaraprófi
1931.
Að loknu kennaraprófi réð
Steinn sig til kennslu á Seyðisfirði
og þar átti hans starfsvettvangur eft-
ir að verða. Hann varð síðar skóla-
stjóri bamaskólans, unglingaskól-
ans og iðnskólans og vann að upp-
byggingu þessara ffæðslustofhana.
Hann var ffumkvöðull í tónlistar-
málum, var kirkjuorganisti og
stjómaði kirkjukómum, bamakór
og samkómum Bjarma. Hann lét fé-
lagsmál til sín taka, sat í bæjarstjóm
í 16 ár og var varaþingmaður.
Um þetta allt saman var Steinn
ákaflega áhugasamur, aflaði sér
ffekari menntunar og skrifaði grein-
ar í blöð og tímarit.
Á Seyðisfirði kynntist Steinn
konuefni sínu Amþrúði Ingólfsdótt-
ur, dóttur hjónanna Ingólfs Hrólfs-
sonar og Guðrúnar Eiríksdóttur.
Þau gengu i hjónaband 17. maí
1937 og festu nokkra síðar kaup á
litlu timburhúsi, Tungu.
Steinn og Amþrúður eignuðust
fimm böm. Þau era: Heimir, f.
1937, sóknarprestur og þjóðgarð-
svörður á Þingvöllum, kvæntur
Dóra Erlu Þórhallsdóttur; Iðunn, f.
1940, rithöfúndur i Reykjavík, gift
Bimi Friðfinnssyni; Kristín, f.
1946, rithöfundur á Akranesi, gift
Jóni Hálfdanarsyni; Ingólfur, f.
1951, ffamhaldsskólakennari og
tónlistarmaður i Reykjavík, og Stef-
án, f. 1958, heilsugæslulæknir í
Búðardal, kvæntur Bimu Erlings-
dóttur.
Bamaböm Steins og Amþrúðar
era orðin tólf að tölu og bamabama-
bömin fjögur.
Tunga var bömunum kært
æskuheimili. Þar ríkti menningar-
bragur, og eins og á Kálfafelli forð-
um stóð þar orgel sem ffændur og
vinir söfnuðust um. Amþrúður var
greind og skemmtileg kona, sem
var manni sínum stoð og stytta í
öllu því sem hann tók sér fyrir
hendur.
Amþrúður lést langt um aldur
ffarn 1964 og varð það Steini og
fjölskyldunni þungt áfall. Yngstu
synimir vora á bamsaldri og yngri
dóttirin innan við tvítugt. Steinn
bognaði en brotnaði ekki. Hann réð
til sin ráðskonur og hélt sitt heimili.
Þótt hann gæfi sig minna að félags-
málum en áður, gekk hann hart ffarn
í baráttunni fýrir bættu og auknu
skólahaldi á Seyðisfirði.
Steinn kvæntist öðra sinni árið
1970 Ingu Jóhannesdóttur, en þau
skildu eftir stutta sambúð.
Árið 1975 lét Steinn af störfum
og fluttist til Reykjavíkur. Seyðfirð-
ingar héldu honum kveðjuhóf. Árið
1980 hlaut hann Riddarakross
Fálkaorðunnar fyrir störf sín.
Eftir að Steinn flutti suður skrif-
aði hann Skólasögu Seyðisfjarðar
sem Seyðisfjarðarkaupstaður gaf út
1989. Hann fágaði sönglög þau sem
hann hafði samið um ævina og
nokkur lög nánustu ættmenna og
vann að útgáfú þeirra í tveimur heft-
um: „12 sönglög“ útgefið af Seyðis-
fjarðarkirkju 1976 og „Fjölskyldu-
söngvar“, útgefið í Reykjavík 1988.
Eg kynntist Steini þegar ég
gekk að eiga dóttur hans árið 1972.
Hann var alltaf aufúsugestur á
heimili okkar hvort sem var i
Þýskalandi eða seinna uppi á Akra-
nesi. Hann lék fyrir bömin á píanó
og sagði þeim til á hljóðfæri. Hann
spilaði við þau og var þeim félagi.
Þótt Steini þætti oft horfa illa í
heimsmálunum og vildi ræða ýms-
an vanda í þungri alvöra var hann
fljótur til að taka undir gamanmál
og sjá spaugilegu hliðamar á sér og
mannlífinu. Alltaf var hann opinn
fyrir nýjungum og aldrei lagði hann
neinum illt til.
Niðri í bílskúr er enn gamla orf-
ið og ljárinn frá Seyðisfirði sem
hann tók með sér eina ferðina þegar
garðurinn var kominn í óhirðu.
Aldrei varð úr því að við gengjum
með stafi upp í Akrafjall og leituð-
um uppi svartbakinn á sama hátt og
þeir Suðursveitungar fóra út á
Breiðamerkursand og sóttu sér unga
úr hreiðram skúma. Við hleyptum
heldur ekki fram báti á Langasandi.
Eg minnist síðkvölds á Rínarbökk-
um yfir hvítvínsglasi og umræðum
um Lorelei og leitina að henni.
Steinn var sósíalisti og trúmað-
ur. I lífi og starfi Jesú Krists sá hann
þann sósíalisma sem haiui vildi að
næði til alls mannkyns. í lífsskoð-
unum var Steinn að mörgu leyti lík-
ur foður mínum. Afstaða þeirra til
fjölskyldu, vinnu, trúar, þjóðemis
og lítilmagnans var hin sama. Þó
töldu þeir sig vera á öndverðum
meiði í stjómmálum. Eftir á að
hyggja risti munurinn ef til vill ekki
dýpra en að annar fáraðist yfir
óhæfúverkum Bandaríkjamanna en
hinn Sovétmanna þegar fjölskyldan
sat við matborðið og hlustaði á
fréttir í útvarpi.
Nú þegar kaldastríðinu lýkur og
menn telja að hamingjan felist í
stóram þjóðapotti þar sem hver
reynir að skara eld að sinni köku
svo hagvöxtur verði sem mestur, er
okkur hollt að minnast þeirra gilda
sem mikilvæg vora þeirri kynlóð
sem nú er smám saman að kveðja.
Þau era heiðarleiki, samviskusemi í
starfi, ræktarsemi við land og þjóð,
og samúð og aðstoð við þá sem
minna mega sín í þjóðfélaginu. Fyr-
ir þessu öllu barðist Steinn í verki,
ræðu og riti.
Steinn kynntist Guðmundu
Gestsdótur árið 1987 og tóku þau
upp samvistir. Við eram þakklát
henni fyrir þann félagsskap og
stuðning sem hún veitti honum allt
til hinstu stundar. Megi hún hlýja
sér við minningar um góðan félaga.
Steini vora trúmál hugstæð og
hann bryddaði oft upp á umræðum
um lífsgátuna. Hafi hann haft rétt
fyrir sér í þeim rökræðum hlakka ég
til að taka upp þráðinn hinu megin
því seint mun ég játa mig sigraðan
frekar en Steinn.
Við kveðjustund vil ég þakka
ánægjuleg kynni. Verk Steins lifa
áffarn í ótal mörgu, sáðkom hans
búa í dugmiklum afkomendum.
Þannig tekur hver kynslóð við af
annarri og nýtur þess sem vel er
gert.
Jón Hálfdanarson
Steinn fyrram skólastjóri á
Seyðisfirði lézt 1. ágúst s.l. 83 ára
að aldri.
Steinn var einn af mínum góðu
samstarfsmönnum úr pólitísku bar-
áttunni á Austurlandi.
Steinn var sósíalisti af þeirri
gömlu og góðu gerð sem knúði
unga og frjálslynda menn á þriðja
og fjórða áratugnum til að taka und-
ir kröfúr fátækra verkamanna um
réttlátari kjör og betra líf.
Sósíalismi okkar var að standa
með rétti verkafólks til að skipa sér
í verkalýðsfélög og semja þar um
kaup og kjör.
Sósíalismi okkar var um að
breyta ranglátum lögum og venjum
um að svipta fátækt bamafólk kosn-
ingarétti og öðrum mannréttindum
vegna þess að leitað hafði verið
stuðnings frá sveitarsjóði.
Við voram sósíalistar sem
kröfðumst þess að böm fátækra
jafnt sem annarra ættu rétt til skóla-
göngu og nytu jafhréttis um uppeldi
og heilsugæzlu. Það var oft höfð
barátta á þriðja og fjórða áratugnum
um atvinnu og afkomu, um húsnæði
og heimilisrekstur. Þá gengu oft
fijálslyndir kennarar til liðs við þá
sem vora máttar minni í þjóðfélag-
inu.
Steinn Stefánsson var einn
þessara kennara. Hann skipaði sér
snemma í raðir róttækra sósíalista
og tók að sér margvísleg störf í
þágu fátækra erfiðismanna á Seyð-
isfirði.
Steinn var einn af dugmestu
forystumönnum sósíalista á Seyðis-
firði. Hann var formaður í Sósíali-
stafélagi staðarins. Bæjarfúlltrúi og
baráttumaður fyrir hreýfingu verka-
fólks á Seyðisfirði.
Leiðir okkar Steins lágu aaman.
Aðstæður okkar vora um margt
svipaðar.
Okkur dugði ekki þröng barátta
í verkalýðsfélagi og flokki. Við tók-
um fljótlega að okkur margvísleg
önnur störf, sem flest miðuðu þó að
sama marki, að efla menningarlega
og efnahagslega baráttu vinnandi
fólks á okkar stöðum.
Steinn var góður kennari og
mikils metinn á Seyðisfirði. Þar var
hann söngstjóri og aðaláhugamaður
í starfi söngfélags. Steinn var
greindur hæfileikamaður. I bæjar-
stjóm var hann hugmyndasmiður að
mörgum ffamfaramálum. Hann
birti greinar í blöðum um áhugamál
sín og lét að sér kveða á sameigin-
legum fundum okkar sósíalista á
Austurlandi.
Eg mun ekki í þessum fáu lín-
um, rekja starfsferil Steins Stefáns-
sonar. Hann var mikill og marg-
þættur og snerti auðvitað Seyðis-
fjörð og Seyðfirðinga mest. Sá þátt-
ur í lífi Steins sem mér stendur
næst, er hlutdeild hans í starfi okkar
sósíalista á Austurlandi. Á því sviði
vann Steinn gott starf og mikilvægt
fyrir okkur. Hann var sannur sósíal-
isti, sem skipaði sér óhikað með
þeim, sem undir höfðu orðið í lífs-
baráttunni.
Það tók stundum í og var til
óþæginda fyrir kennara, að blanda
sér í átök verkamanna og atvinnu-
rekenda á þessum árum. Sannur
sósíalisti lét slíkt ekki á sig fá. Hann
gekk í baráttuna þrátt fyrir persónu-
leg óþægindi.
Eftir að Steinn fluttist ffá Seyð-
isfirði og settist að í Reykjavík, hitt-
umst við stöku sinnum eða töluðum
saman í síma.
Það gladdi mig að finna hve
áhuginn og rétlætisandinn var
óbreyttur hjá Steini ffá fyrri tíð.
Fram að hinu síðasta stóð hugur
hans með róttækum sósíalistum.
Engir stundarerfiðleikar fengu þar
breytt neinu um lífsskoðun hans og
fyrri baráttuár.
Að leiðarlokum þakka ég Steini
Stefánssyni samfylgdina og allt
okkar góða samstarf. Um leið og ég
kveð vin minn og samheija flyt ég
öllu hans fólki hlýjar kveðjur og
samhug minn.
Lúðvík Jósepsson
Fallinn er sá, er í forystu stóð
um fjölda ára, í fylkingarbijósti
seyðfirzkra sósíalista, í menningar-
og félagslífi þar í ffemstu röð, ffæð-
arinn glöggi og góði; sem gaf
hvijum og einum af sjálfúm sér
æma gnótt til gjöfúls þroska á lífs-
brautinni. Steinn Stefánsson var
óvenju fjölhæfur maður, sem auðg-
aði samfélag sitt í mjög ríkum mæli,
þar sem heilladijúgir hæfileikar og
miklir mannkostir fóra saman.
Hann var vökumaður góður svo
víða á vettvangi, hreif fólk með sér
með atorku, geislandi lífsþrótti og
leiftrandi sannfæringarkrafti. í sögu
Seyðisfjarðar markar Steinn víða
spor, í mennt og menning, í at-
vinnusögn bæjarins, og allsstaðar
þessi fijói lífskraftur og flug hug-
ans, sem gerðu orð að alvöru virkí-
leikans og athafnanna.
Ég hripa kveðjuorð alltof fá-
tækleg á hraðfleygri stund til að
þakka og sakna um leið, því i Steini
fann ég mætan vin og félaga, sem f
öllu var heill og óskiptur.
Það er enda ekki svo langt siðan
ég heyrði í honum síðast, þar sem
hvatt var til dáða og djarflega og af
einlægni þess, sem alltaf sér út-
gönguleið úr hveijum vanda.
Gleðinnar maður er genginn,
maður glitrandi tóna, hláturinn hlýr
og smitandi, hugurinn síungur,
svellandi af þori og viðmótið verm-
andi og vekjandi í senn.
Á vettvangi kennarastarfsins
eystra kynntist ég Steini fyrst. Þar
voru óvenju fjölhæfir andans menn,
sem minnisstæðastir verða, allt
bjartsýnismenn, sem trúðu á æsk-
una og framtíð hennar, þrátt fyrir
brek hennar og bægslagang á stund-
um. Nýgræðingi í kennarastétt þótti
ekki amalegt að vera með I þeirra
hóp sem léttadrengur í lífsins skóla
og nema af þeim nokkuð. Hug-
myndaauðgi þeirra hreif mig, nýj-
ungar vora gripnar á lofti og aðlag-
aðar því eldra sem allra bezt, trúin á
mátt sannrar menntar, alefling huga
og handar, ættjarðarástin hert, sönn
og ófolskvuð lífssýn sósíalismans
þeim öllum eðlislæg. Þar var Steinn
ffemstur í hópi jafningja.
Síðar á vettvangi þjóðmálanna,
þar sem einlægnin var ofar öðra
ásamt brennandi baráttuanda, mál-
staðurinn ofar mannlegum duttl-
ungum, róttækni og raunsæi héldust
í hendur.
Það var gott að mega leita í
smiðju Steins, mega eiga atfylgi
hans til allra góðra verka, finna það
traust og þann trúnað, sem hann
hafði áunnið sér i heimabyggð sem
víðar um fjórðunginn.
Ég rek hér í engu ævihlaup
Steins Stefánssonar, en minna má á
kennslu hans og skólastjóm um ára-
tuga skeið, forystuna í tónlistarlífi
Seyðisfjarðar, þar sem hin ljúfú lög
hans fengu fýrst að hljóma, einkar
farsæla og athafnaríka setu í bæjar-
stjóm fjögur kjörtímabil, og svo
mætti áfram .elja.
Hann var í ffamboði til Alþing-
is, bæði á Seyðisfirði og í Austur-
landskjördæmi, og hans sæti þótti
að vonum vel skipað. Alþýðu-
bandalagð á Austurlandi þakkar
trúa fylgd og forystuhlutverk, ffá-
bæran trúnað i hveiju einu og fyrir
það sem aldrei verður fúllþakkað -
að láta verkin tala svo vel í hveiju
þvf sem hann tók sér fyrir hendur.
Öllum aðstandendum eru send-
ar alúðarkveðjur við leiðarlok.
Steinn Stefánsson er kvaddur
nú klökkum hug þakklætis og hlýju.
Þar fór mikill hugsjónamaður,
mannvinur góður og hrifandi per-
sónuleiki glaðværðar og góðvildar.
Vmátta áranna vermir og skín og
veitir birtu á veginn ffam.
Blessuð sé minning Steins Stef-
ánssonar.
Helgi Seljan
Föstudagur 9. ágúst 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 21