Þjóðviljinn - 17.01.1992, Page 5

55 ára sögu
Þjóöviljans
lykur um
mánaðamótin
Mynd: Kristinn
Útgáfiifélag Þjóðviljans og Út-
gáfufélagið Bjarki tóku í byijun vik-
unnar þá sameiginlegu ákvörðun að
útgáfii dagblaðsins Þjóðviljans verði
hætt um næstu mánaðamót. Þar með
lýkur 55 ára sögu málgagns vinstri
tíreyfingarinnar á íslandi. Helgi Guð-
mundsson ritstjóri Þjóðviljans, for-
maður Útgáfiifélags Þjóðviljans og
stjómarmaður í Bjarka hefúr borið hit-
ann og þungann af þeim lífróðri sem
róinn hefúr verið að undanfomu til að
bjarga því sem bjargað verður.
„Það em mikií tíðindi og allt ann-
að en skemmtileg að flytja, að stjómir
Útgáfúfélags Þjóðviljans og Útgáfúfé-
lagsins Bjarka, hafa sameiginlega tek-
ið þá ákvörðun að útgáfú Þjóðviljans
verði hætt eigi síðar en 31. janúar,"
sagði Helgi í viðtali við Þjóðviljann.
Hverjar eru ástœðurnar fyrir
þessu skipbroti blaðsins?
,J>etta á sér langan aðdraganda.
Það vita það allir að rekstur Þjóðvilj-
ans hefur um langt árabil verið erfiður.
Þjóðviljinn er í þeim efnum ekki einn
á báti. Þetta er í raun og vem alþjóð-
legt vandamál, að minni blöð hafa átt í
vaxandi eríiðleikum. Það hafa orðið
miklar breytingar á fjölmiðlamarkað-
inum sem hér á landi hefúr komið
fram í því, að fjölmiðlum hefúr stór-
lega fjölgað, komnar em tvær sjón-
varpsstöðvar og fjöldi nýrra útvarps-
stöðva. Þetta hefúr haft það í for með
sér að tekjumöguleikar dagblaðanna
rýma. Auglýsingamarkaðurinn stækk-
ar ekki að sama skapi sem fjölmiðlun-
um fjölgar, þær skiptast á færri staði.
Þetta hefúr komið svo berlega fram í
rekstri Þjóðviljans að á nokícurra ára
tímabili hafa auglýsingatekjumar
rýmað á fostu verðlagi um 40 miljónir
á ári.“
En hafa menn ekki reynt að
bregðast við þessum samdrœtti með
einhverjum hœtti?
„Vissulega höfúm við gert það.
Rekstur blaðsins hefúr alltaf verið erf-
iður, jafnvel á þeim ámm sem rekstur
Þjóðviljans gekk sem best, þá gerði
hann ekki mikið meira en rétt að ná
sér uppfyrir núllið. Þær aðgerðir sem
við tíöfum gripið til undanfarin ár,
hafa því miður ekki nægt til að bjarga
útgáfúnni. Við höfúm skorið niður
kostnað á öllum sviðum sem við höf-
um mögulega getað, við höfúm breytt
blaðinu og reynt að gera það læsilegra
fýrir kaupendur, og síðast en ekki síst
stofnuðum við hlutafélag um rekstur-
inn, Útgáfúfélagið Bjarka h/f, sem tók
að sér að gefa blaðið út frá áramótun-
um 90/91. Jafnffamt var gengið frá
skuldbreytingum á því sem næst öll-
um skuldum Þjóðviljans, þannig að
gert var ráð fýrir að greiða þær á mjög
löngum tíma. Hugmyndin var sú að
koma Þjóðviljanum með þessum hætti
á núllið og reyna síðan að láta hann
standa undir sér. Það hefúr ekki tekist.
Auk þess sem auglýsingatekjumar
hafa hrunið þá höfúm við á undan-
fornum árum átt í talsverðum erfið-
leikum varðandi áskrifendafjöldann.
Okkur tókst hinsvegar á sl. ári að snúa
þar vöm í sókn. Það var ekki bara að
við næðum aftur jafn mörgum áskrif-
endum og þær áskriftir sem rikissjóð-
ur sagði upp, heldur tókst að bæta við
þúsund áskrifendum til viðbótar og
saxa þar með mjög á það sem tapast
hafði undanfarin ár. Þegar við hættum
útgáfú blaðsins núna em áskrifendur
ekki langt frá því að vera jafn margir
og þeir hafa verið að meðaltali mest
allan tímann sem Þjóðviljinn hefur
komið út.“
Þessi staða sem upp er komin er
hún ekki talandi dœmi um það að
flokksblöð séu tímaskekkja?
„Ef það væri eina orsökin, að
Þjóðviljinn tengist vinstri hreyfing-
unni og Alþýðubandalaginu, þá væri
reksturinn á Morgunblaðinu ekki
björgulegur. Það er sama hvað hver
segir, þá er Morgunblaðið rækilega
tengt Sjálfstæðisflokknum, og ef þú
spyrðir einhvem að því, hvers flokks
málgagn Morgunblaðið væri, þá
myndu flestir svara því að það væri
málgagn Sjálfstæðisflokksins. Erlend-
is er allur gangur á því hvort blöð, sem
em að lognast út af, em tengd stjóm-
málaflokkum eða ekki. Þjóðviljinn
hefúr auðvitað verið málgagn vinstri
hreyfmgarinnar og það hefúr verið
hans hlutverk og skylda að vera það.
Hinn kaldranalegi vemleiki segir hins-
vegar að það hefúr ekki tekist að reka
blaðið á markaðsgrundvelli eúigöngu.
Þá er ekkert annað að gera en að horf-
ast í augu við það. Það era ekki að-
stæður uppi til að halda úti málgagni
með ffamlögum til ffambúðar."
En er það ekki timanna tákn að
Þjóðviljinn lognast út af á sama tima
og Sovétríkin?
„Það er að minnsta kosti ekkert
samband á milli þess og þeirra breyt-
inga sem hafa orðið í Austur- Evrópu.
Hann er margur vinstrisinninn sem
hefúr lengi verið fúll yfir því hvað
Þjóðviljinn hefúr verið vondur við
Sovétríkin. Staða Þjóðviljans hefúr
ekkert með alþjóða pólitík að gera.
Fyrirtækið hefúr eúifaldlega lent i
rekstrarerfiðleikum. Það em mjög
margir sem átta sig ekki á því að
blaðaútgáfa er fýrirtækjarekstur, sem
gengur ekki til lengri tíma nema endar
nái saman í rekstrinum."
Hver er staðan varðandi Nýmœli
og stofnun nýs dagblaðs?
„Þegar áskrifendasöfnunin stóð
sem hæst á haustdögum og við vorum
í raun og vem að leggja af stað í nýja
lotu til þess að koma fótunum undir
blaðið fjárhagslega, þá kom í ljós að
það vom ekki bara við sem áttu i
miklum erfiðleikum. Blaðstjóm Tím-
ans tók þá ákvörðun að hætta að gefa
út Tímann um áramótin. Það lá því í
augum uppi að við myndum lenda í
erfiðleikum ef svo færi. Blöðin hafa
sameiginlegan prentsamning og þau
hafa staðið saman að dreifingu. Þessir
þættir em svo mikilvægir í rekstrinum,
að ef annað blaðið hættir þá lendir hitt
1 erfiðleikum.
Um svipað leyti fóm þá í gang al-
vöm samtöl um stofhun nýs blaðs, þar
sem ekki var gert ráð fýrir að sameina
Túnann og Þjóðviljann, einsog sumir
hafa verið að tala um, heldur stofna al-
gjörlega nýtt dagblað og að þessi eldri
blöð vikju af markaðinum. Stöð 2,
þ.e.a.s. íslenska útvarpsfélagið tók þátt
í þessu af fúllum krafti, en þegar til
átti að taka taldi íslenska útvarpsfélag-
ið sig ekki í stakk búið til þess að vera
með í félaginu. Þannig að eftir feiki-
lega vinnu, sem búið var að leggja í
undúbúning að stofúun nýs blað, þá
kom talsverður hnykkur á það nú
skömmu fýrir hátíðimar.
Það þýðir hinsvegar ekki að vinn-
unni sé ekki haldið áfram. Það er unn-
ið áfram af fúllum krafti við að stofna
nýtt blað þessa dagana, að reyna að fá
nýja aðila í þetta felag. Aðstandendur
Þjóðviljans tíafa ákveðið að verða að-
ilar að þessu nýja blaði. Það sem er að
gerast núna breytir ekki þeirri ákvörð-
un. Við höfúm hinsvegar ákveðið að
hætta útgáfú Þjóðviljans."
Því liefur verið haldið fram að þið
hafið verið ansi glámskyggnir, að Stöð
2 hafi aldrei átt neina peninga til að
láta i nýtt dagblað og að með þessum
drœtti sem varð á málinu, á meðan
beðið var ákvörðunar þeirra, hafi
hugmyndin einfaldlega verið drepin.
„Úm það er svosem ekkert að
segja. Menn mega hafa hvaða skoðun
sem þeir vilja á því. Við höfðum enga
ástæðu til að ætla annað en að Is-
lenska útvarpsfélagið hefði burði til
þess að vera með í þessu félagi.
Reyndin varð svo önnur og við því er
nánast ekkert að gera. Það er alltaf
auðvelt að vera vitur eftir á og segja
að við hefðurn átt að sjá þetta fyrir."
En þú persónulega hefur fulla trú
á þvi að nýtt blað muni koma fyrr en
seinna ?
„Já, ég hef ég fulla trú á því. I
fyrsta lagi em skilyrðin til að gefa út
nýtt blað mjög góð. Félagsvísinda-
stofnun hefúr kannað markaðinn fýrir
slíkt blað og í ljós kom að áhuginn á
því er mikill meðal þjóðarinnar. Þar
að auki nær auðvitað engri átt, og ég
veit að mjög margir em sama sinnis,
séð frá sjónarmiði lýðræðis og frjálsra
skoðanaskipta í landinu, að hér séu
bara tvö dagblöð á hægri vængnum í
Reykjavík, og siðan eitt á Akureyri
sem tíefúr fýrst og fremst útbreiðslu á
sínu svæði fýrú norðan og austan."
Gleymirðu ekki Timanum?
„Nei, nei. Ég er ekki að gleyma
Tímanum. Það liggur fyrir prinsip-
ákvörðun um að hætta að gefa út Tím-
ann. Ég hygg að aðstandendur Tímans
séu nú að gera svipaða hluti og við, að
ráða atburðarásinni þar til ákvörðun
verði tekin um útgáfú nýs blaðs.“
Hvað er þér efst í huga núna þeg-
ar Ijóst er að 55 ára sögu Þjóðviljans
er að Ijúka?
„Mér er auðvitað efst í huga sú
sérkennilega aðstaða sem ég persónu-
lega er í, að þurfa að bera stærstan
hluta ábyrgðarinnar á þessum ákvörð-
unum. Mér er ljóst að nú er að ljúka
merkilegri sögu með Þjóðviljanum.
Satt best að segja er annað en gaman
að þurfa að taka þátt í því að setja
punktinn aftan við þá sögu.
Ég er í hópi þeirra Islendinga sem
nánast alla sína ævi hafa haft Þjóðvilja
innan seilingar, alveg fra þvi að ég var
bam. Ég skil því tilfinningar þeirra,
sem núna horfa á bak honum, mæta
vel. Þjóðviljinn hefúr fýlgt mér og
fjölskyldu minni og foreldmm mínum
á sínum tíma. Það er þvi satt best að
segja afar erfitt að þurfa að standa
frammi fýrir vinstri sinnum, að ekki sé
nú minnst á starfsmenn blaðsins, og
tilkynna þessa ákvörðun.
Það að Þjóðviljinn hættir núna em
vissulega mjög alvarleg tiðindi og því
erfiðara að þuífa að standa að þessu
þegar við völd er ríkisstjóm sem er
andsnúnari félagslegum viðhorfúm en
sést hefúr um langt árabil og hikar
ekki við að ráðast gegn ýmsum grund-
vallarþáttum samfélagsins, sem maður
var farinn að álykta að væm þolanleg-
ar sættir um og flestir hafa litið á sem
sjálfsagðan grundvöll þjóðfélagsúis.
Það er alvarlegt mál að Þjóðviljans
skuli ekki njóta við þegar svo háttar.
Það þýðir hinsvegar ekki að láta
deigan síga. Við skulum átta okkur á
því, að ef að við ekki getum valið
besta kostinn, þá gemm við það sem
er næst best ef við lífsins mögulega
getum. Þó Þjóðviljinn hætti að koma
út þá munu vinstri sinnar í landinu
hreint ekki láta deigan síga. Það er frá-
leitt að þeir hafi ástæðu til þess þótt
þama verði breyting á. Við skulum i
fýrsta lagi vona það að fjölmiðlun í
framtíðinni verði opin fýrir ólík sjón-
armið. Að fjölmiðlamir verði í ríkari
mæli umræðuvettvangur allra, þar sem
vinstri sinnar og hægri menn koma
frarn og takast á.
Þótt við stöndum frammi fýrir
þessum alvarlegu tíðindum, alvarleg-
um í mörgu tilliti, pólitísku og menn-
ingarlegu, þá þýðú ekkert annað en að
horfa sæmilega björtum augum til
framtíðarinnar. Ef það fer svo að hér
verður allsráðandi hægri pressa, sem
sýnú sig i þvi að loka dyrunum á
vinstri sjónarmið, þá trúi ég ekki öðm
en að á þeirri stundu verði slíkur veig-
ur í félagshyggju- og vinstra fólki, að
það muni bijótast út úr slíkri einangr-
un með fjölmiðlun af einhveiju tagi.“
Hvað tekur nú við hjá Helga Guð-
mundssyni?
„Ég geri ráð fýrir að ég vinni
áfram að þvi að nýja blaðið verði til.
Það er verkefhi næstu vikna. Þjóðvilj-
inn er ekki gjaldþrota og við þurfúm
þessvegna að haída sjó og ganga frá
mörgum málum. Þegar þessu öllu
verður lokið þá býst ég við að ég snúi
mér að mínum ritstörfrim, sem ég hef
stundað undanfarin ár. Næsta bók mín
kemur væntanlega út hjá Máli, á
menningu áður en langt um líður. Ég
hef satt best að segja litlar áhyggjur af
minni eigin afkomu, en stór hópur af
starfsfólki Þjóðviljans verður líklega
atvinnulaus, a.m.k. um einhvem tíma,
og það er annað en gaman að vera í
þeirri aðstöðu. -Sáf
HUGSUM
HNATTRÆNT
Notum endurunninn, óbleiktan gœðapappír
ÍSKAUP HF
Flókagötu 65, 105 Reykjavik
simi 62 79 50, símbréf 62 79 70
NYTT HELGARBLAÐ
5 FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1992