Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.2000, Blaðsíða 13

13
ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2000
I>V
Meistari Beethoven
DV-MYND HILMAR ÞÓR
Daníel Þorsteinsson og Siguröur Halldórsson
Undirgefni þeirra gagnvart verkunum gerði þá svo sanna í túlkun sinni aö áheyrnin varð upplifun sem
varla verður með orðum lýst, innileg og hvílandi.
Tónlist
Beethoven var hold-
gervingur hins sanna,
rómantíska listamanns:
Maöurinn sem berst
fyrir andlegu og list-
rænu sjálfstæði sínu
eins og aðrir berjast að-
eins fyrir sjálfu lífinu.
Maðurinn sem hefur
sköpunarkraft hins
blessaða þrátt fyrir
ólýsanlegt mótlæti.
Maðurinn sem gefur líf
sitt til þjónustu við list-
ina en þiggur að gjöf
snilligáfu. Ekkert fær
haggað stefnu þess ofur-
krafts sem leiðir hann
áfram, rekur hann og
jafnvel dregur. Hann er
þræll en líka konungur,
hann er undirokaður en
um leið frjáls.
Hún er dálítið önnur
myndin sem birtist af
listamanninum róman-
tíska þegar skjölin eru
skoðuð. í ótölulegum
fjölda bréfa þarf hann
að þrátta um greiðslur
og fyrirkomulag á útgáf-
um verka sinna, auk
þess sem hann virðist
hafa verið mun betur
metinn i samtíma sínum en hin rómantíska
ímynd rúmar. En þrátt fyrir allar skjalarann-
sóknir eru sögurnar af háifheymarlausa, fyrir-
ferðarmikla manninum í gráa stóra frakkanum
svo lifandi og sum bréfm hans svo hrífandi að
engar frekari staðreyndir geta breytt stöðu hans
í hugum manna.
Þeir Daníel Þorsteinsson píanóleikari og Sig-
urður Halldórsson sellóleikari buðu til sérlega
forvitnilegrar Beethoven-veislu í Salnum í Kópa-
vogi síðastliðinn laugardag. Þeir höfðu raðað öll-
um fimm sónötum skáldsins fyrir þessi tvö hljóð-
færi saman á eina tónleika. Sónötumar urðu til
samhliða og i samhengi við önnur verk. Sem
dæmi má nefna þá op.69 en Beethoven vann á
sama tíma að ekki verri verkum en fiðlukonsert-
inum fræga og fimmtu og sjöttu sinfóníu sinni.
Tvær sónötur verða til fyrr og bera opusnúmerið
op. 5, aðrar tvær hins vegar op.102. Af þessum
tölum geta menn dregið ályktun um dreifmguna
en siðustu opusnúmer
skáldsins voru í kringum
130.
Daníel og Sigurður
höfðu raðað verkunum á
grundvelli innri sannfær-
ingar en ekki númerarað-
ar og kom sú röðun vel út.
í verkunum sveiflaðist
áheyrandinn milli klass-
ískra, tærra hátinda yfir í
djúp óræðrar rómantíkur,
milli vandunninna úr-
vinnslukafia og aftur til
glitrandi ljóðrænu. Hljóð-
færaleikurinn var skýrt
mótaður af djúpri virð-
ingu fyrir viðfangsefhinu.
Listamennirnir settu verk
meistarans í fyrirrúm.
Undirgefni þeirra gagn-
vart verkunum gerði þá
svo sanna í túlkun sinni
að áheyrnin varð upplif-
un sem varla verður með
orðum lýst, innileg og
hvílandi. Þeir voru ein-
huga og nýttu rýmið og
hljóminn á mjög áhrifa-
ríkan hátt. Styrkleika-
breytingar voru oft undra-
vel útfærðar og gagn-
virkni hljóðfæranna mjög
lifandi. Hápunktur tón-
leikanna var örugglega flutningur hins stórglæsi-
lega fyrsta kafla sónötunnar op. 69. Þar er hægt
að hálda því fram að þar sé fólginn tvöfaldur
konsert og auðvelt reyndist að ímynda sér hljóm-
sveitina í bakgnmni.
Þeir voru ekki margir gestirnir þennan eftir-
miðdag en það breytir ekki því að um listviðburð
var að ræða í íslensku tónlistarlífi. Sólarupprás-
in er jafhfogur þó fáir njóti hennar.
Sigfríður Bjömsdóttir
Tónlist
Djöfulleg tilþrif
Finnski píanóleikarinn
Folke Grásbeck kom fram
á tónleikum Kammermús-
íkklúbbsins síðastliðið
sunnudagskvöld og með
honum spiluðu þau Sigrún
Eðvaldsdóttir fiðluleikari,
Einar Jóhannesson klar-
ínettuleikari og Richard
Talkowsky sellóleikari.
Var fyrst á efnisskránni
sjaldheyrt tríó í einum
kafla fyrir píanó, selló og
fiðlu sem Shostakovich
samdi þegar hann var sext-
án ára og tekur um kortér
í flutningi. í upphafi heyr-
ist angurvær laglína sem í
nýklassísku, nánast
írónísku hljómferli magn-
ast upp á svipaðan hátt og
í hinum miklu sinfóníum
tónskáldsins. En þegar
menn em sextán ára og ný-
trúlofaðir er ekkert hægt
að halda sig við eitthvað
svoleiðis og sykursæt róm-
antík, sem myndi sóma sér
ágætlega á veitingahúsi
eða í Hollywood-ástarvellu
frá fimmta áratugnum, tek-
ur völdin snemma í tónlist-
inni. Það ber samt vitni
um snilligáfu Shostakovich -
að þessi yfirgengilega sápa * Þmmur gagnólíkum
er óskaplega aðlaðandi og
furðu sannfærandi fram-
hald af upphafshendingum
verksins.
Leikur þremenninganna var aðdáunarverð-
ur, Grásbeck er einstaklega afslappaður og yf-
irvegaður píanóleikari sem spiiar skýrt og fal-
lega hin erfiðustu hlaup og var túlkun hans til-
finningaþrungin en þó ávallt rökrétt. Sigrún
Eðvaldsdóttir var í banastuði og lék óaðfinnan-
lega allan timann og sama má segja um spila-
mennsku Richards Talkowskys. Var samleikur
þremenninganna lýtalaus, styrkleikajafnvægið
hárnákvæmt og nánast eins og hér væri gamal-
gróinn tónlistarhópur á ferðinni.
„Gamalgróinn" tónlistarhópur æfir sig
20. aldar tónverkum héldu þau fullum sal áheyrenda
stökum samleik og hrífandi einleiksköflum.
Villimannsleg stemning
í Sögu hermannsins eftir Stravinsky kom Ein-
ar Jóhannesson i stað Talkowskys og sú útgáfa
verksins sem hér var flutt er umritun tónskálds-
ins á níu þátta svítu sem á að fLytja með leikrit-
inu. Saga hermannsins var upphaflega leikrit
sem Stravinsky samdi ásamt vini sínum og
byggir á þjóðsögu um samskipti dáta nokkurs
við Djöfulinn. Fyrsti kaflinn heitir Mars her-
mannsins og er stemningin þar allt að þvi villi-
mannsleg. í hinum þáttúnum er hvergi slakað á,
enda er dátinn að berjast fyr-
ir lífi sínu. Síðasti kaflinn
ber nafhið Dans djöfulsins.
Þar er sá vondi búinn að
drekka vodka og er orðinn
fullur. Dátanum tekst þá með
klækjum sínum að koma
djöfsa fyrir kattamef og end-
ar tónlistin í miklum tryll-
ingi. Einar, Sigrún og
Grásbeck túlkuðu söguna
með djöfullegum tilþrifum og
var hljóðfæraleikurinn stór-
fenglegur. Að sumu leyti er
verkið eins og fiðlukonsert,
fiðlan segir frá og var leikur
Sigrúnar stórglæsilegur.
Svipbrigði hennar bættu líka
við skemmtilegum áherslum
og var útkoman afar ánægju-
leg.
í síðasta verki efnisskrár-
innar var Djöfullinn hvergi
nærri. Þá var fluttur Kvar-
tett um endalok tímans eftir
franska tónskáldið Olivier
Messiaen. Hann var mjög á
háspekilegu nótimum og í
kvartettinum leitast hann
við að gefa hlustandanum
innsýn í eilífðina, þ.e. enda-
lok timans. Yrkisefnið er
dv-mynd ingó heimur mannsins/tímans og
... . tilvist Krists/eilífðarinnar.
hugfongnum með ein- j^aQar verksins eru átta og
var flutningur fjórmenning-
anna einstakur. Sérstaklega
verður að nefna einleiksþátt-
inn fyrir klarínettuna sem
var svo magnaður að áheyrendur þorðu vart að
anda. Lofsöngurinn um ódauðleika Jesú, sem
fluttur var af þeim Sigrúnu og Grásbeck, var
einnig sérlega sannfærandi. í endinum, þar sem
leikið var ofurveikt á hljóðfærin tvö á efstu tón-
unum, var eins og tónlistin rynni saman við
óendanleikann. í þögninni sem á eftir kom má
segja að engill hafi liðið um salinn og voru þetta
einhverjir bestu tónleikar sem haldnir hafa ver-
ið á vegum Kammermúsíkklúbbsins.
Jónas Sen
___________Menning
Umsjón: Silja A&alsteinsdóttir
Sparikjólar frá því 1886
Rasspúðarnir eru enn úr hrosshári.
Úr bókinni Tíska.
Tískan um aldir
Nakti apinn fór snemma að skýla
líkama sínum með einhvers konar
flíkum. Frá þvi á frumsteinöld eru til
leifar af fólki í fatnaði, það er með
lendaskýlur eða í pilsum úr dýra-
feldi. En það var bara byrjunin...
Háskólaútgáfan gaf út í haust
handhæga og skemmtilega kilju sem
heitir einfaldlega Tíska og rekur
sögu fatatísku, lauslega frá frum-
steinöld en allítarlega frá miðöldum
í Evrópu og fram á okkar dag. Hver
opna er prýdd upplýsandi myndum
af fatnaði og stíl timabilsins,
hlaupatitlar gefa til kynna hvert efn-
ið er á síðunni svo bæði er hægt að
lesa bókina frá orði til orðs og nota
hana sem uppflettirit. Vísanir eru í
bókmenntir, tíðaranda og samfélags-
þróun þannig að textinn verður auð-
ugur og grípandi. Orðskýringar eru í
bókinni, ritaskrá,
nafnaskrá og skrá
yfir merk tískusöfn
og tískuskóla.
Höfundur Tisku
er Gertrud
Lehnert, háskóla-
kennari í bók-
menntum og sér-
fræðingur í tísku;
hún hefur m.a.
rannsakað sérstak-
lega konur sem klæddu sig eins og
karlmenn. Þýðandi er Fríður Ólafs-
dóttir.
íslandsdagar
í Galisíu
íslandsdagar standa yfir alla þessa
viku í borginni E1 Ferrol í Galisíu á
Norður-Spáni. Heimastjórn Galisíu á
frumkvæði að og kostar viðamikla
dagskrá sem haldin er í ýmsum
borgum héraðsins þar sem öllum
menningarborgum Evrópu er boðið
að kynna sína menningu. Hafnar-
borgin E1 Ferrol varð fyrir valinu
sem vettvangur fyrir kynningu á
Reykjavík og sér Reykjavík menn-
ingarborg um skipulagningu og und-
irbúning íslandsdaganna.
Reykjavík er líka hafnarborg og
meðal atriða á kynningimni verður
sýning um Reykjavíkurhöfn undir
heitinu „Og höfnin tekur þeim opn-
um örmum“. Gítartríóið Guitar
Islancio leikur íslensk þjóðlög á
tvennum tónleikum. Matreiðslu-
meistari Bláa lónsins stendur fyrir
íslenskri matarviku og reiðir fram
ýmsa rétti úr íslensku hráefni. Þá
verða sýndar tvær íslenskar kvik-
myndir með spönskum texta: Börn
náttúrunnar eftir Frið-
rik Þór Friðriksson
og Svo á jörðu
sem á himni
eftir Kristínu
Jóhannesdóttur.
Haldin verður ráð-
stefna um ísland und-
ir heitinu ísland:
Svipmynd af eyju í
Atlantshafi. íslands-
dögunum lýkur með sýningum leik-
hússins Tíu fingur á brúðuleikritinu
Leifur heppni. Það verður einnig
flutt í menningarborginni Santiago
de Compostela sem er miðstöð
stjórnsýslu í Galisíuhéraði.
Reykjavík og Santiago de
Compostela hafa átt gjöfult samstarf
á árinu um verkefni eins og Raddir
Evrópu og Codex Calixtinus og sjáv-
arútvegssýningin Lífið við sjóinn,
eitt helsta samstarfsverkefni þeirra,
var opnuð í Santiago á sunnudaginn.