Dagblaðið Vísir - DV - 12.12.2002, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 2002
15
DV
Lítil dýr, mikill gauragangur
DV-MYND E.ÓL.
Brynhildur Þórarinsdóttir
Lúsastríðið er bannað fyrir eldri en fjórtán - ekki láta fullorðið fólk
komast í bókina.
í Lúsastríðinu
eftir Brynhildi
Þórarinsdóttur
segir frá lúsafar-
aldri í 6. bekk
M.G. Þó að flest-
um finnist lýs
vera andstyggileg
kvikindi sem best
sé að eiga sem
minnst samskipti
við hafa börnin í bekknum aðra
skoðun. Þau sjá nefnilega fram á að
hægt sé að kría út frí ef lúsafarald-
urinn verði nógu skæður. Því grípa
þau til þess ráðs að hjálpa lúsunum
að dreifa sér - með þeim afleiðing-
um að skólanum er lokað og þau fá
vikufrí til að leika sér og láta illa.
Bókmenntir
Lúsastríðið segir einkum frá höf-
uðpaurunum í þessari aðgerð.
Sögumaður er Inga Þóra sem er
með eindæmum uppátækjasöm
stúlka. Hún og félagar hennar
tveir, Benni og Maggi, standa fyrir
faraldrinum og halda stanslaus
bekkjarpartí á meðan skólinn er
lokaður. Þá sjá þau fram á að geta
grætt á því að selja lýs í aðra skóla
en börnin þar átta sig auðvitað á
þeirri snilld að fá frí út á lýsnar.
Lúsastríðið er hefðbundinn farsi.
Uppátækjum Ingu Þóru og félaga
hennar virðast engin takmörk sett og stund-
um gengur fullmikið á. Börn flissa mikið
yfir þessari sögu en fullorðnir fyllast þreytu
enda er sjónarhornið alltaf hjá Ingu Þóru
sem þráir athygli foreldra sinna og verður
þvi nánast óþolandi á köflum. Segja má að
hún skilji eftir sig rjúkandi rúst hvar sem
hún kemur og léttir móður hennar þegar
skólinn byrjar að nýju er fullkomlega skilj-
anlegur!
Þannig verður hamagangurinn
stundum fullmikill en oft er bókin
líka mjög fyndin. Skiðaferðin nið-
ur stigaganginn er t.d. atriði sem
sameinar gauragang og fyndni. Þá
eru lúsalýsingarnar ískrandi
fyndnar og gróteskar í senn. At-
burðarásin nær að vera nokkuð
spennandi lengst af en endirinn á
sögunni er léttvægur og veldur
vonbrigðum.
Inga Þóra sjálf er ótrúlega óð
stúlka en sem aðalhetja í sögu er
hún ekki mótuð af nægri dýpt.
Benni og Maggi eru trúverðugri
persónur þar sem Benni er plottari
en Maggi trúr fylgismaður. For-
eldrar Ingu Þóru eru hins vegar
bestu persónurnar; þau elska jepp-
ann sinn, parketið og aðra muni
eins og börnin sín en finnst Inga
Þóra óttalega erfið - þangað til þau
þurfa að snúast henni til varnar.
Þetta minnir á marga foreldra sem
gleyma börnunum sínum þangað
til í óefni er komið en eru þá af-
skaplega aum, enda búin að átta
sig á því hvað skiptir máli.
Lúsastríðið er læsileg saga,
skrifuð af léttleika og gleði. Gaura-
gangurinn verður fullmikill á köfl-
um og lausnin ristir ekki nógu
djúpt. Þó lofar Lúsastríðið góðu
sem frumraun höfundar á þessu
sviði og mun örugglega vekja
kátínu margra barna.
Katrín Jakobsdóttir
Brynhildur Þórarinsdóttir: Lúsastríöiö. Mál og menn-
ing 2002.
Hljómdiskar
Leikrænar tónsmíðar Eötvös
Þeir sem velt hafa vöng-
um yfir þróun tónlistar-
innar hin síðari ár, segj-
um frá falli Berlínarmúrs-
ins og til vorra daga, hafa
verið nokkuð sammála
um að framlag austur-evr-
ópskra tónskálda hafi þar
haft meira að segja en
flest annað. Víst er að fá
tónskáld í samtímanum
hafa verið eins mikilvirk
og áhrifamikil og þau
Part, Schnittke, Gubaidul-
ina og Kancheli. En nú er
Schnittke ekki lengur
meðal vor og hin tónskáld-
in farin að reskjast. Þá
velta menn fyrir sér hvort
þeir eigi sér arftaka þama
fyrir austan, tónskáld sem
séu þess umkomin að
auka við tónmál forver-
anna eða jafnvel að um-
turna því með eftirtektarverðum hætti. í því
sambandi nefna menn æ oftar nafn ungverska
tóns'káldsins Peter Eötvös, sem fæddur er
1944, jafnvel þótt tónverk hans hafi ekki verið
Bókmenntir
flutt ýkja oft á Vesturlöndum.
Helstu verk Eötvös hafa ný-
lega verið gefin út á fjórum
smekklega útlitandi diskum
frá BMC, ungversku tón-
verkamiðstöðinni, og sannast
sagna opna þeir gáttir inn í
afar óvenjulegan tónheim.
Rætur Eötvös liggja bæði í
leikhús- og tónlistarlífi í Ung-
verjalandi, og þvi er dramat-
ískur textaflutningur honum
mikið hjartans mál, jafnvel
þótt textinn sé á hrognamáli
og snúist á köflum upp í
óhljóð eða elektróník.
Úrval söngverka eða „radd-
verka“ eftir Eötvös á einum
þessara diska rekur ákveðna
þróun í tónsmíðum hans. í
elstu verkunum (1968) bregð-
ur fyrir tilviljunum, el-
ektónískum effektum og áhrif-
um frá austurlenskri tónlist;
verk sem nefnist „Harakiri“ er til dæmis
byggt upp sem tilbrigði við búddíska helgisiði.
Það vantar heldur ekki dramatikina í
hreinræktuð elektrónisk verk Eötvös frá 8.
áratugnum sem finna má á öðrum diski frá
BMC. Eitt þeirra er raunar útlegging á leikriti
eftir Beckett.
Tilviljanir leika stórt hlutverk í þessum
verkum en hljóðin sem tekin eru upp við ýms-
ar aðstæður eru að stórum hluta endurunnin
og keyrð saman við hefðbundin hljóðfæri, t.d.
orgel, saxófón, ungverskan zítar og gamaldags
lírukassa. Við þetta verða til margradda sam-
ræður fremur en heildstæðar hljómkviður,
þar sem hver rödd er skýrt og skilmerkilega
útlistuð.
Það er hins vegar með hljómsveitarverkun-
um frá síðasta áratug sem Eötvös hefur
stimplað sig inn í veröld nútímatónlistar fyr-
ir alvöru, verk á borð við „zero points", „Atl-
antis“, „Psychokosmos" og „Shadows". í þeim
fer lítið fyrir mannsröddinni en þeim mun
áhrifameiri eru ástríðufull skoðanaskipti
hljóðfæranna og sá skýri tónræni rammi sem
þessum samræðum eru sett. Þessi verk eru
einnig með hugnanlegu persónulegu ívafi; til
dæmis er fyrsti kafli „zero points“ tekinn upp
með þar til gerðu suði, í minningu gömlu LP-
platnanna sem tónskáldið hlustaði á i æsku.
Sem sagt; Peter Eötvös er tónskáld sem vert er
að fylgjast með.
Aðalsteinn Ingólfsson
Peter Eötvös
Tónskáld sem vert er að
fylgjast með.
Af hræddum manni
Handan við regnbogann eftir Stefán Sigur-
karlsson er Reykjavikursaga en þó harla frá-
brugðin þeim sögum af svipuðum slóðum sem
mest er hampað þessa dagana. Það
liggur reyndar við að lita megi á
hana sem sögulega skáldsögu, svo
fjarri eru sögusvið og persónur
Reykjavík nútímans. Ósjálfrátt
kom upp í hugann að þessi saga
Stefáns væri jafnfjarri samtíman-
um og BrekkukotsannáR Laxness
var á sínum tíma. Þó er ekki ætl-
unin að fara þar út í frekari sam-
anburð nema að geta þess að
Handan við regnbogann er
einnig uppvaxtarsaga þó frem-
ur teljist hún stöðnunar- en
þroskasaga.
Söguhetjan og sögmnaður-
inn Marteinn hefur sögu sina
við tiu ára aldur og rekur
hana fram á miðjan aldur. Frásagnar
mátinn ber þess merki að hann segi sögu sína
á efri árum, hún hefur nokkum minninga-
keim og stundum bregður óþægilega fyrir
þeim illa fanti Plús Ex sem áðurnefndur
Nóbelshöfundur taldi verstan gest í skáldsögu
- sögumanninum sem fer að sletta sér fram í
frásögnina.
Marteinn er viðkvæmúr
drengur og óframfærinn
en þessi viðkvæmni hans
snýst upp í dáð- og fram-
kvæmdaleysi, einkum
vegna aðsteðjandi fjöl-
skylduvanda. Sagan verður
því þegar fram vindur saga
. af hræddum manni, manni
sem forðast að taka ákvarð-
anir og forðast samneyti við
annað fólk. Slikar persónur
eiga að sjálfsögðu fullt erindi í
skáldskap, líkt og þeir sem
framfærnari eru, en hættan er
sú að kringum þá gerist harla
fátt og sjálfhverfa þeirra er lítt
til fallin að vekja áhuga á sálar-
striði þeirra eða örlögum.
Það verður því miður að segjast að höfundi
tekst ekki að láta umhverfi og persónur lifna
í návist daufmgjans Marteins. Hann er svo
inniluktur í eigin vesaldómi að hvorki um-
hverfi né annað fólk virðist snerta hann að
ráði. Stríðsárin líða hjá án þess að þjóðfélags-
breytinganna verði vart hjá honum, hann
gæti þess vegna verið grafinn niður í snjó-
skafl. Aðrar persónur verða einnig furðu lit-
lausar og er þar skýrasta dæmið unnustan
Solla. Því nær það eina sem lesandinn kemst
að varðandi þá góðu stúlku er að hún er ljós-
hærð og starfar sem flugfreyja. Flétta sögunn-
ar er einfold og lausnin blasir við lesandanum
löngu áður en Ijós kviknar hjá söguhetjunni,
og þá er lika áhugi lesandans á skelfingum og
örlögum Marteins löngu slokknaður. Það er
nokkur skaði því Stefán Sigurkarlsson er um
margt fær höfundur sem nýtur sín best í ljóð-
rænum náttúrulýsingum en miður þegar kem-
ur að átökum manna og samskiptum þeirra,
og þess geldur þessi saga.
Geirlaugur Magnússon
Stefán Sigurkarlsson: Handan við regnbogann.
Ormstunga 2002.
_____________________Menning
Umsjön: Silja Aöalsteinsdóttir silja@dv.is
Jólabasar
í kvöld kl. 20 verður opnaður Jólabasar í
Nýlistasafninu þar sem tækifæri gefst til að
finna aldeilis sérstakar jólagjafir handa vin-
um og vandamönnum - eða bara manni sjálf-
Stjórn Nýlistasafnsins hefur ákveðið að
nota neðra rými safnsins við Vatnsstíg undir
markað fram til jóla þar sem listamenn og
hönnuðir verða með ýmsa muni til sölu, tón-
list, bækur, plaköt, sýningarskrár, póstkort,
gamalt og nýtt í bland. Þá verða ýmsar uppá-
komur í safninu, m.a. koma jólasveinar í
heimsókn í kvöld.
í kvöld verður opið til kl. 24 og síðan í takt
við verslanir í bænum allt til jóla.
Brot af því besta
Á notalegri stund í forsal
Borgarleikhússins kl. 20 í
kvöld lesa rithöfundamir
Arnaldur Indriðason, Einar
Már Guðmundsson, Einar
Kárason, Guðrún Eva
Minervudóttir, Stefán Máni
og Þórarinn Eldjám úr nýj-
um bókum sínum og ljúfir
tónar KK fá að hljóma.
Skáldalestur
Upplestrarmaraþon verð-
ur á efri hæð Dubliners í
Hafnarstræti í kvöld kl. 20.
Þar lesa: Baldur Óskarsson,
Bjami Bernharður, Einar
Már Guðmundsson, Hall-
berg Hallmundsson, Hrafn
Jökulsson (sem les úr Flug-
um Jóns Thoroddsens),
Ingibjörg Haraldsdóttir,
Isak Harðarson, Kristján Eiríksson (sem held-
ur fyrirlestur), Norma E. Samúelsdóttir, Sig-
tryggur Magnason, Sigmundur Ernir Rúnars-
son, Steinn K. og Þorsteinn frá Hamri.
íslendingasögur
hinar nýrri
Bókin Er æxlið illkynja? I
íslendingasögur hinar I
nýrri eftir Jóhannes Ragn- I
arsson í Ólafsvík er nýkom-
in út. Hún inniheldur 17
smásögur og 18 örsögur. I
sögunum er komið víða við | J 1
og tjöldunum svipt á |
óvenjulegan og nýstáriegan if|
hátt ofan af ýmsum leynd-
armálum sem gerast að tjaldabaki samfélags-
ins og þjóðarsálarinnar - leyndarmálum sem
þola dagsljósið misjafnlega illa en flestir
þekkja samt mætavel úr hversdagslífmu.
Útgefandi er Þorbjörn tálkni ehf. Tálknafirði.
Gúmmí-Tarsan
JPV útgáfa hefur sent frá
sér nýja útgáfu af hinni sí-
gildu sögu Gúmmí-Tarsan
eftir Ole Lund Kirkegaard í
þýðingu Þuríðar Baxter.
Hún kom fyrst út á ís-
lensku árið 1978 og á vin-
sældir hennar hefur aldrei
fallið skuggi. Segja má að
hann sé forveri allra þeirra
„öskubuska" sem hafa komið sér áfram með
yfimáttúrulegum hætti í bamabókum síðan.
Gúmmí-Tarsan heitir réttu nafni ívar Ólsen
og hann er bæði lítill og mjór og ólaglegur að
auki. Honum gengur illa að læra að lesa og
hann kann ekki að spila fótbolta, hvað þá að
hann geti spýtt í stórum boga eins og stóru
strákarnir. Hann er heldur ekki vitund sterk-
ur og getur ekki lumbrað á neinum. En dag
nokkurn rekst ívar á ósvikna galdranorn og
allt i einu getur hann óskað sér hvers sem
hann vill - en bara í einn dag ...

Curnmí-
Tarsan
Sæludagar meö
Jamie
i
Aðdáendur kokks án
klæða geta glaðst þessi jól
því PP forlag hefur gefið út
þriðju bókina með frumleg-
um og spennandi uppskrift-
um Jamie Oliver. Hún heit-
ir Sæludagar með kokki án
klæða og Sigrún Davíðs-
dóttir meistarakokkur þýðir hana. Að venju
er bókin listilega (lystilega) myndskreytt; ljós-
myndimar tók David Loftus.

iver
Bókahappdrætti
Dregið hefur verið í happdrætti bókatíðinda
fyrir 12.des.: 61.905.