Dagblaðið - 27.05.1977, Blaðsíða 14

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 27. MAl 1977.
I
Gardlist er ein
fegursta
list sem til er
Listamaðurinn
vinnur með
lifandi efni,
síbreytilegt í
formi og litum
Rætt við Jón H. Björnsson garðarkitekt um skipulagningu skrúðgarða
„Við reynum að tak'a tillit til
þeirra hugmynda sem fðlkið
hefur sjálft og einnig verður að
miða teikninguna við hvort fólk
ætlar sjálft að vinna garðinn
eða hvort ætlunin er að fá garð-
yrkjumenn til þess. Það verður
að gæta þess að taka ekki
sköpunargleðina frá garðeig-
endunum. Þegar þeir hafa lokið
við að gera garðinn sinn eiga
þeir helzt að hafa það á tilfinn-
ingunni að hann sé þeirra eigið
verk.“
Eitthvað á þessa leið sagði
Jón H. Björnsson, en hann'er
einn af örfáum garðarkitektum
okkar. Jón er þekktastur sem
„Jón í Alaska“, en hann stofn-
setti gróðrastöðina Alaska árið
1953 þegar hann kom heim frá
námi í garðarkitektúr í Banda-
ríkjunum. Hann hugðist taka
að sér Skipulagningu garða
jafnhliða gróðrastöðvarrekstr-
inum, en fékk ekki næg verk-
efni þá.
„Málin æxluðust þannig að
ég varð eiginlega alveg óvart
kaupmaður, en nú hef ég leigt
Alaska út og snúið mér ein-
göngu að því að skipuleggja
garða," sagði Jón.
„Venjan hefur verið að húsið
er byggt fyrst og síðan kemur
garðarkitektinn til sögunnar og
þá er allt orðið um seinan,“
sagði Jón. „Þetta er nú samt
óðum að breytast og hefur
Reynir Vilhjálmsson garðarki-
tekt átt þar stærstan hluta að
máli með að hafa hönd í bagga
með skipulagningu nýrra
hverfa.
Fimm gerðir húsa
hér á landi
í húsagerð hér á landi er
eiginlega um fimm gerðir húsa
að ræða. Fjölbýlishús, þar sem
margar fjölskyldur búa, tví-
býlishús, eða tveggja hæða hús,
þar sem oft eru íbúðir í kjallara
og risi, parhús, tvíbýlishús sem
skipt er lóðrétt, raðhús og ein-
býlishús.
Samband húss og garðs
hlýtur alltaf að vera erfitt
þegar um fjölbýlishús er að
ræða. Þá má einstaklingshyggj-
an m.t.t. garðsins ekki ráða.
Heppifegast er að í kringum
nokkur slík hús sé almennings-
garður með nauðsynlegum
gagnstígum, gangbrautum og
fallegum gróðri þar sem íbú-
arnir geta notið skjóls. Slíkan
garð þarf að skipuleggja sem
eina heild. Eðlilegt er að hafa
Stór lóð, mikill hluti lóðarinnar er garðengi, með frístandandi
trjám til þess að draga úr slætti. Grasið í garðenginu er slegið
tvisvar á ári og því kjörinn staður fyrir villta blómlauka við stofna
trjánna. Gangstígar eru formaðir um garðengið méð sláttuvélinni.
rúmgóðar og skýldar svalir í
fjölbýlishúsum, þar sem íbú-
arnir geta haft sinn „einka-
garð“.
Þær lóðir, sem oft er einna
erfiðast að skipuleggja með til-
liti til notagildis eru við tvi-
býlishúsin. Fjölskyldurnar eiga
oft erfitt með að koma sér sam-
an og stundum hefur slíkum
lóðum verið skipt í eins marga
reiti og fjölskyldurnar í húsinu
eru. Slíkir reitir auka e.t.v.
notagildi garðsins en eru oftast
afleitir frá fegurðarsjónarmiði.
Eldri parhús, raðhús og ein-
býlishús standa oft á háum
kjöllurum, þannig að þau eru
rofin úr samhengi við garðinn
og aðstæðurnar því oft slæmar.
En á síðustu árum hefur þróun-
in orðið sú að samband milli
húss og garðs er orðið nánar.“
Einbýlishúsalóðirnar
— Hvernig. á að skipuleggja
lóðii* við einbýlishús?
„Það er ekki hægt að gefa
nákvæma uppskrift að garð-
skipulagi. Það verður að skipu-
leggja hverja lóð með tilliti til
aðstæðna á hverjum stað.
Eins og áður gat um þarf að
hafa garðinn í huga strax frá
upphafi. Fyrsta boðirðið á að
garði og eins getur ljótur upp-
dráttiir orðið að fallegum garði.
Allt byggist á framkvæmd
verksins.
Nauðsynlegt er að hugsa um
garðinn sem eina samræmda
heild, hús, bílskúr, garðein-
ingar, aðkeyrslu og gangstíga.
Hægt er að færa þessi atriði
fram og aftur á pappírnum
þangað til gott samræmi fæst.
Við erum ekki eingöngu að vinna
fyrir okkur sjálf með skipulagningu
fagurra garða, heldur einnig ffyrir
af komendur okkar og síðari
kynslóðir
Meðal þeirra opinberru lóða
sem Jón hefur skipulagt má
nefna hinn svokallaða Hallar-
garð. Nú hrannast verkefnin
upp hjá honum, en augu fólks
hafa opnazt fyrir því að nauð-
synlegt er að láta garðarki-
tektinn sjá um skipulagningu
lóðanna. Jón lét okkur í té
þessa uppdrætti sem hann
hefur gert og byrjað var að
vinna að nú í apríl. —
Auðvitað verða mörg ár
þangað til garðurinn verður
endanlega orðinn fuli-
skapaður og gróðurinn orðinn
eins og á uppdrættinum.
Skipulagningin er þó altént
fyrsta sporið til þess að garður-
inn geti orðið að raunveru-
leika. Við verðum að vera
minnug þess að þegar við
skipuleggjum lóðirnar og
garðana okkar gerum við það
ekki eingöngu fyrir okkur
sjálf heldur einnig fyrir af-
komendur og síðari kynslóðir.
Hús við enda botnlangagötu, ekið inn á lóðina frá hlið, bifreiða-
geymsla á neðri hæð, hægt að snúa bíl á lóðinni. Samband húss við
suðurlóð lélegt, reynt að tengja svalir við dvalarstað i garðinum.
Tjörn er umhverfis stein, sem var á lóðinni, með setkanti í kring.
vera tillitssemi við umhverfið.
Það á ekki að breyta neinu, þar
sem það er ekki nauðsynlegt.
Halli landsins, fallegur gróður
eða klappir eiga að fá að halda
sér ef það er mögulegt. Nauð-
synlegt er að gera skipulags-
uppdrátt að lóðinni, en hann
bindur ekki garðeigandann eða
tekur af honum frjálsræði.
Þvert á móti. Garðeigandinn
fær stuðning til þess að njóta
frjálsræðis við sköpun lista-
verks síns. En rétt er að hafa í
huga að fallegur skipualgsupp-
dráttur getur orðið að ljótum
Áður en húsið sjálft er staðsett
á lóðinni er rétt að hafa í huga
þrjár garðeiningar, götugarð,
húsagarð og einkagarð.
Húsið á að staðsetja á lóðinni
þannig að íveruherbergin vísi
sem bezt við sólu og útsýni. Að
sem mest og bezt svæði verði
fyrir einkagarðinn. Húsið
standi sem næst húsagarðinum
vegna þeirra nauðsynja sem
þar þurta að vera og götugarð-
inn rétt nægjanlega stóran
til þess aó aðkoman að húsinu
verið falleg, þvi annar er ekki
tilgangur hans.
Oft nýtast dýrmœtar
lóðir illa
Það er oft grátlegt að sjá hve
dýrmætar lóðir notast illa
vegna þess að ekki er tekið tillit
til þessara atriða. Landsvæði
fer til spillis og ókleift er að
gera góðan garð.
Aður fyrr voru allir garðar
rammlega girtir en það var
aðallega vegna sauðkindarinn-
ar. En þar sem hún gengur ekki
lengur laus í bæjarlandinu er
óþarfi að girða lóðirnar af,
nema i einkagarðinn. En þar
sem erfitt er að gera umgjörð
hans úr gróðri einum saman
eiga menn ekki að vera feimnir
við að nota allt að 180 cm háa
veggi umhverfis hann. Þá má
gera úr timbri, steini, asbesti,
plasti o.fl. Ekki er alltaf nauð-
synlegt að slíkir veggir séu um-
hverfis allan einkagarðinn eða
endiiega á lóðamörkunum.
Slíkir veggir geta umlukið
aðaldvalarsvæði garðsins að
hluta og ef við viljum ekki
angra nágrannana með þvi að
hafa fasta veggi á lóðamörkum
getum við haft þá innar á lóð-
inni og átt svo land handan við
vegginn og plantað þar hávöxn-
um trjám sem enginn amast
við.
Hávaxinn trjágróður sem
teygir sig upp yfir háa veggi
gefur tilfinningu fyrir að
garðurinn sé stærri en hann
raunverulega er.
Þó verður að varast að gera
veggina of klossaða þannig að
þeir stingi i stúf við umhverfið
og skipuleggja þarf í kringum
þá með gróðri til þess að þeir
samræmist umhverfinu.
Eftir að búið er að umlykja
garðinn háum veggjum virkar