Dagblaðið - 24.01.1980, Qupperneq 19

/V
Myndlist
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 24. JANÚAR 1980.
MILLISTRtÐSÁRIN Á
EFHRSIRÍDSÁRUNUM
Svo mikið er víst að farið hefur
.meira fyrir öðrum listamönnum hér-
lendum en Einari G. Baldvinssyni.
Mig minnir að ein tiu ár séu liðin frá
því að hann hélt einkasýningu síðast
og nú þegar hann stendur fyrir mikilli
yfirlitssýningu á verkum sínum að
Kjarvalsstöðum er eins og hann fyrir-
verði sig hálft í hvoru fyrir umstangið
því allt fyrirtækið einkennist af hóg-
værð og lítillæti: sýningarskrá, aug-
lýsingaspjöld og fréttatilkynningar.
Nú hefur Einar ekki minna fram
að færa en margir hávaðasamari
starfsbræður hans sem sést m.a. á því
að næstum hvert einasta málverk á
sýningu hans er löngu selt. Eftir eru
olíupastelmyndirnar einar.
Forkólfar og spor-
göngumenn
Þegar rætt er um ákveðnar stefnur
eða timabil í listum er gjarnan vísað
til þeirra listamanna sem bera greini-
legust einkenni þeirra eða komast
næst þeim hugmyndum sem fræði-
menn gera sér um gang mála. En þeir
listamenn eru sjaldnast þeir sömu og
ryðja veginn heldur eftirkomendurnir
sem vinna úr þeim hugsmíðum sem
forystusauðirnir láta frá sér. Til
dæmis gagnar það litt að Ieita hreins
kúbisma I verkum þeirra Picasso og
Braque, sem þó eiga að heita upp-
hafsmenn stefnunnar, heldur fremur
í verkum sporgöngumanna eins og
Gris, Le Fauconnier, Metzinger,
Gleizes o.fl., sem unnu úr forsendum
þeirra fyrrnefndu og fínpússuðu
frumdrögin.
Þegar við Iítum til kreppuáranna
og þeirrar myndlistar sem þau gátu af
sér koma upp i hugann nöfn eins og
Jón Engilberts, Snorri Arinbjarnar,
Þorvaldur Skúlason og fleiri sem
tóku til við að mála íslenskan veru-
leika í þá tíð.
EinarG. Baldvinsson — Frá Djúpavogi, 1976.
F.inarG. Baldvinsson — Frá Slykkishólmi, 1978.
Grindavík, Njarðvik, Norðftrði, Pat-
reksfirði og Hellissandi, svo nokkur
pláss séu nefnd, leitar hann uppi
gamlar minningar um lágreistar húsa-
þyrpingar þar sem hrörlegur hestvagn
stendur upp við vegg og einstaka
maður stigur báruna eftir gljúpri göt-
unni, kannski klæddur sjóstakk eða
úlsterfrakka.
Líking fyrir
dyggðir
Það væri eflaust auðvelt að af-
greiða myndlist Einars sem botnlausa
rómantík, lofgjörð um horfna tíð
sem var kannski allt annað en lofs-
verð — ef maður hefði ekki grun um
að annað og meira lægi á bak við
þessar sterkbyggðu myndir. Er þessi
gamli tími sem Einar virðist fjalla um
ekki líking fyrir dyggðir eins og
þrautseigju, nægjusemi og vinnusemi
sem listamaðurinn vill ítreka og
leggja traust sitt á, á síðustu og verstu
tímum? Séð i því Ijósi gegna málverk
Einars G. Baldvinssonar svipuðu
hlutverki og skáldsögur Indriða G.
Þorsteinssonar sem fjalla um nútið i
gervi fortíðar. Svo mætti að sjálf-
sögðu velta þvi fyrir sér hvort nær-
tækari líkingar mundu ekki rata
beinni Ieið að vitund lesanda/skoð-
anda. En sem málverk þurfa myndir
Einars engra útskýringa eða réttlæt-
inga við, slík er innbyggð tilfinning
hans fyrir kröftugri uppbyggingu.
Hver mynd hans er reist eins og vold-
ugur veggur forma sem mynda takt-
fasta hrynjandi þvert yfir flötinn.
Einlægni
Sérstaklega slær Einar sér upp með
kubbslegum húsum tvist og bast á
striganum. Hann er einnig gæddur
töluverðu Iitaskyni sem kemur kann-
ski best fram i mynd eins og Frá
Stokkseyri, 1970, þar sem skærrautt
grindverk í vinstra horni breytir allt í
einu skynjun skoðandans. Það má
finna að myndlist Einars, mikil
ósköp. Stórar mannamyndir hans,
t.a.m. af dauða Grettis, hrífa mig
ekki sökum stirðlegra hreyfinga og
einum of oft endurtekur Einar sama
tilbrigðið um ákveðið stef, t.d. i
hafnarmyndunum, án þess að bæta
nokkru við fyrri útsetningar. Ekki
hefur verið valið eins vel úr olíu-
pastelmyndunum og málverkunum
og detta þær um sjálfar sig margar
hverjar. Að öðru leyti sverja þær sig í
ætt við Kaupmannahafnarskólann
svonefnda, Jóhannes Geir, Sigurð
Sigurðsson, Hrólf Sigurðsson, en þar
I borg var Einar við nám á timabili.
Upphenging sýningarinnar er heldur
ekki aðlaðandi. En það er í allri um-
fjöllun Einars heiðarleiki og einlægni
sem er mikils virði. - Al
Síðbúinn
merkisberi
Við sjáum höfnina og hafnar-
verkamenn, fiskvinnslu, báta á sjó, í
höfn eða á malarkambinum i ein-
hverju þorpinu og svo lífsbaráttu
manna og dýra upp til sveita. En ef
við ættum að nefna listamenn sem
kalla mætti merkisbera þessarar
kreppumyndlistar þá hygg ég að
margir mundu benda á Einar G.
Baldvinsson. Þar skýtur þó skökku
við því Einar byrjar feril sinn ekki
fyrr en um 1950, nokkru eftir að
þjóðfélagsmynd kreppuáranna er úr
sögunni, sem betur fer, og velrneg-
unarþjóðfélagið gengið í garð með
öllum sínum annmörkum. Og á því
herrans ári 1975 er Einar enn að iriála
uppskipun þar sem gamli kolákran-
inn og forneskjulegir Ford-vörubílar
leika stærstu hlutverkin. í bæjar-
myndum sínum, úr Reykjavík,
Leiklistarþing 1980 er nýafstaðið
MIKILL NIDURSKURDUR HINS OPIN-
BERA A FRAMLOGUM TIL LHKUSTAR
Alþýðuleikhúsið er í fjársvelti og húsnæðishraki
AlUr starfandl lclkllstarmenn á landinu eiga rétt til að sitja leiklistarþingin. Hér sjáum við nokkra þeirra. i rá vinstri eru Gunnar BenedikUson rithöfundur, SigurAur
Sigurjönsson leikari hja ÞjóAlcikhúsinu, Randver Þorlúksson hjá ÞjöAleikhúsinu, Baldvin Halldörsson leikari sömu stofnunar og Hallveig Thorlacius frá LeikbrúAu-
landi. I baksýnmá meAal annars greina Jön Júlfusson.framkvsmdastjóra AlþýAuíeikhússins. DB-mynd: HArAur Vilhjálmsson.
„Aðalmálið á Leiklistarþingi 1980
var sá mikli niðurskurður sem hefur
orðið á framlögum hins opinbera til
leiklistar í landinu. Á fjárlögum eru
framlög til frjálsrar listsköpunar nú
0,46 prósent. Það þýðir að um mikla
lækkun er að ræða, — lækkun sem
ekki skiptir þjóðfélagið miklu máli en
kemur sér ákaflega illa fyrir okkur,”
sagði Þórunn Sigurðardóttir leikari í
samtali við DB.
Þórunn er ein þriggja leikara sem
kosin var á þinginu til að fylgja eftir
ályktunum og kröfum þess og sömu-
leiðis leiklistarþings 1977. Hin eru
Sigmundur Örn Arngrímsson og
Sigrún Valbergsdóttir. — En meira
um leiklistina og peningamálin.
,,Ef við lítum til Noregs og Sví-
þjóðar,” hélt Þórunn áfram, ,,þá
renna þrjú prósent af heildarupphæð
norsku fjárlaganna til frjálsrar list-
sköpunar. Sviar eru enn rausnarlegri,
því að þar er prósentutalan fimm.
Okkur þykir að vonum að starf
okkar sé lítils metið þegar á það er
litið að aðsókn að leikhúsunum okk-
ar er margfalt meiri en í Noregi og
Svíþjóð. Við eigum reyndar heims-
met í leikhúsaðsókn, ef við miðum
við höfðatöluna vinsælu.” Þórunn
brosir lítillega. Hún er gamall blaða-
maður og þeim þykir höfðatalan
heldur leiðinleg tala.
Lágt verð á
aðgöngumiðum
,,Ef við berum okkur áfram sam-
am við nágrannalöndin, þá er verð
aðgöngumiða að leikhúsunum hér
lægra en víðast hvar annars staðar.
Það er því ekkert sérhagsmunamál
okkar leiklistarfólksins að styrkir
hins opinbera hækki. Það myndi gera
okkur kleift að halda miðaverðinu
áfram niðri.
Leiklistarþingið var haldið í Þjóð-
leikhúskjallaranum á sunnudag og
mánudag. Þetta var annað þingið
sinnar tegundar. Hið fyrra var haldið
árið 1977. Meðal þeirra24ra ályktana
sem þingið nýafstaðna sendi frá sér
var sú að leiklistarþing skuli haldin
annað hvert ár í framtíðinni. Þau
skulu vera opin meðlimum leiklistar-
sambands íslands og öllum þeim sem
hafa atvinnu við leiklist.
Þórunn Sigurðardóttir var innt
eftir öðrum miklvægum málum sem
komu fram á þinginu um síðustu
helgi.
,,í framhaldi af því sem ég sagði
áðan er rétt að vekja athygli á því að
Alþýðuleikhúsið hiaut á siðasta ári
tuttugu prósent af aðsókn atvinnu-
leikhúsanna,” sagði Þórunn. „Hins
vegar fékk það ekki nema 0,75 pró-
sent af allri þeirri fjárveitingu sem
rann til atvinnuleikhúsanna á sama
tíma. Og Alþýðuleikhúsið er ekki
einu sinni á fjárlögunum núna!
Sýningar þess fara fram í Lindar-
bæ, sem leigður er dýrum dómum.
Það er því mjög brýnt að Alþýðuleik-
húsið fái húsnæði sem fyrst. Við
skoruðum á samgönguráðherra að
hann beitti sér fyrir þvi að gamla Sig-
tún við Austurvöll fengist aftur nýtt
til leiklistarstarfsemi. Einnig skoruð-
um við á menntamálaráðherra að
hann veiti Alþýðuleikhúsinu aðstöðu
til æfinga og sýninga í Sigtúni þann
tíma sem mötuneyti simamanna
starfar ekki. Þessi ágæti salur er ekk-
ert nýttur nema sem mötuneyti og
símamenn eru alls ekki á því að
hleypa leikurum inn í hann. Meðal
ástæðna sem þeir bera fyrir sig er sú
að leikarar reyki svo mikið!”
„önnur mál"
Önnur mikilvæg hagsmunamál
leikara nefndi Þórunn Sigurðardóttir
í viðtalinu við Dagblaðið.
„Við skorum á borgaryfirvöld í
einni ályktun þingsins að þau taki
þegar í stað til við framhald bygg-
ingar Borgarleikhúss og hraði henni
sem mest. Einnig var rætt um Ieiklist-
ina og rikisfjölmiðlana útvarp og
sjónvarp. Þingið krefst þess að ríkis
fjölmiðlunum verði gert kleift að
ráða sérstakan hóp leiklistarfólks til
starfa. Einnig að hlutfall islenzkra
leikrita í hljóðvarpi verði ekki undir
fimmtíu prósentum á ári.
Síðast en ekki sízt er komið inn á
þá stefnumörkun útvarpsráðs að ekki
verði teknar upp minna en átta
klukkustundir af islenzkum leikritum
á ári. í fyrra vantaði mikið upp á að
staðið væri við þetta. Aðeins eitt ís-
lenzkt leikrit var tekið upp í fyrra.”
Þórunn sagði að þingfulltrúar
hefðu fagnað því mjög að söluskattur
skyldi hafa verið felldur niður af sýn
ingum áhugaleikfélaga. Ein af álykt-
unum þingsins er á þá leið að sölu
skattur af allri leiklist verði felldur
niður. Hann nemur í mörgum tilfell-
um hærri upphæðum en þeim sem
renna listinni til styrktar.
Söluskatturinn var ein af þeim
kröfum sem Leiklistarþing 1977 bar
upp. Að sögn Þórunnar Sigurðar-
dóttur vantar enn talsvert upp á að
gengið hafi verið að öllum þeim
kröfum. Hlutverk hennar, Sig-
mundar Arnar og Sigrúnar Valbergs-
dóttur verður því meðal annars það
að fylgjast með framgangi þeirra,
ekki síður en þeirra sem bornar voru
uppáþinginunýafstaðna. -ÁT
-/
/V