Vísbending - 23.12.1987, Blaðsíða 3

VISBENDING
3
Dr. Mikael M. Karlsson
Fjárhæli á íslandi?
Fjárhæli víða um heim
Allir vita að svissneskir bankar eru fjár-
hæli: í þeinr má geyma fjármuni í næði og
með leynd. En færri virðast vita hve al-
geng fjárhælisþjónusta er í heiminum. í
meira en þrjátíu löndum er slík þjónusta
veitt, en þó ekki alltaf með sama hætti og
í Sviss. Fjárhæli er til dæmis að finna í
Austurríki og Luxemburg, í Flong Kong
og Singapore, Liechtenstein og Andorra,
í Panama, Costa Rica og Dóminikanska
lýðveldinu, í Líbanon og Jórdaníu, á Mön
og Ermasundseyjum, á Kýpur og Ber-
múda-, Barbados-, Montserrat-, St. Vin-
cent-, Antigua- Vanuatu-, og Cayman-
eyjum, á Bahamaeyjum, Flollensku
Antillaeyjum og á Jómfrúareyjunum
bresku. Jafnvel í Sovétríkjunum gilda lög
sem tryggja útlendingum bankaleynd
leggi þeir beinharðan gjaldeyri í þarlenda
banka.
Eins og sjá má eru það einkum smá-
þjóðir, flestar reyndar eyþjóðir, sem veita
fjárhælisþjónustu. Margir þeirra staða
sem nefndir voru hér að ofan eru fá-
mennari en ísland, og sums staðar er
mannfjöldi jafnvel minni en í Kópavogi.
Hvers vegna ætli svo margar smáþjóðir
veiti þessa þjónustu? Sögulegar og efna-
hagslegar ástæður eru auðvitað ólíkar frá
einum stað til annars, en eitt er þó sam-
eiginlegt öllum: Fjárhælisþjónusta er
ábatasöm, krefst frekar lítillar fjárfest-
ingar og gerir smáþjóðum kleift að sneiða
hjá erfiðleikum sem oft Itrjá þær í alþjóð-
legum gjaldeyrisviðskiptum.
Fyrst aðrar smáþjóðir telja það ómak-
sins vert að veita fjárhælisþjónustu, er
ástæða til að spyrja hvort við íslendingar
ættum ekki að huga að því líka. Ekki er
að sjá að þessi spurning hafi verið tekin
til rækilegrar umfjöllunar, en nú, frekar
en nokkru sinni fyrr, er hún sérlega
tímabær.
Samkeppniskostir íslands
Áður en lengra er haldið er rétt að
huga að því hvort við höfum ekki þegar
misst af lestinni. Þégar fjárhælisþjónusta
er veitt svo víða, hvað ætti þá að gera
íslendinga samkeppnisfæra á þessu sviði?
Nú verða talin nokkur atriði sem ættu að
koma okkur til góða í keppni við margar
þeirra þjóða sem að ofan voru taldar.
(1) Friður. Auðvitað er mikilvægt þeim
sem leggur fé í banka að fjármunir hans
séu ekki í hættu vegna innrásar, upp-
reisnar eða annarra sviptinga í landinu.
Það er því skiljanlegt að útlendingum
finnist ekki ýkja freistandi nú að senda fé
sitt til vörslu í Líbanon eða Panama, og
sumir hika jafnvel við að geyma fé í Hong
Kong eða Singapore. Samanborið við
margar þjóðir sem veita fjárhælisþjón-
ustu er stjórnmálaástand á íslandi traust.
(2) Kunnugleiki. Norður Ameríka er
mikilvægasti upprunastaður þess fjár sem
geymt er á fjárhælum, og íbúum Norður
Ameríku finnst öruggara að eiga við-
skipti við Evrópumenn en við Asíumenn,
Suður Ameríkubúa eða aðra. Þetta eitt
fækkar til muna þeim keppinautum sem
íslendingar þyrftu að taka alvarlega í
samkeppni á þessu sviði. Sviss, Austur-
ríki, Luxemburg og Mön eru væntanlega
þau lönd sem við mundum líta á sem
aðalkeppinauta okkar. Það er athyglis-
vert að fjárhælisþjónusta er mikilvægur
þáttur í árangri Luxemburgara, sem
hefur tekist að gera land sitt að mikil-
vægri alþjóðlegri fjármálastöð á nokkrum
áratugum.
(3) Norrænt þjóðerni. Af einhverjum
undarlegum ástæðum, sem Norðurlanda-
búar skilja manna síst, eru þeir taldir vera
flestum öðrum vandvirkari og áreiðan-
legri í viðskiptum. Islendingar ættu að
njóta góðs af þessu orðspori í samkeppni
við aðrar þjóðir, jafnvel Evrópuþjóðir.
(4) Málakunnátta. Fjárhælisþjónusta
er auðvitað alþjóðleg, og krefst þess að
viðskipti fari fram snurðulaust á ýmsum
tungumálum, sérstaklega á ensku. í þessu
tilliti hefðu Islendingar vinninginn í
keppni við mörg fjárhælislönd. Sú áhersla
sem hér hefur löngum verið lögð á tungu-
málakennslu mundi augljóslega koma að
einkar góðum notum.
(5) Þaga. Víst er að þeir sem nota fjár-
hæli vilja ógjarnan hafa hátt um það. Þeir
vilja gjarnan skipta við fjárhæli sem hafa
ekki hátt um þá starfsemi. Hvert manns-
barn veit að í Sviss eru fjárhæli, en færri
vita að nágrannalöndin Austurríki og
Luxemburg veita slíka þjónustu. Þetta
skýrir að hluta velgengni Luxemborgar í
þessum efnum. Sum fjárhælislönd, til
dæmis Liechtenstein, Caymaneyjar og
Panama, eru ekki almennt þekkt sem
slík, cn þau hafa gert þjónustu við skatt-
svikara að sérgrein sinni, og eru þess
vegna undir smásjá skattayfirvalda víða
um heim. Fjárhælisþjónusta í Luxemburg
beinist hins vegar að löglegum viðskipt-
um og sleppur því við óþægilega athygli.
Island væri ekki áberandi fjárhæli sem
byrjandi á þessu sviði og gæti forðast
umtal með því að fara að dæmi Luxem-
borgara.
Hér hafa verið taldir fáeinir kostir fs-
lands sent fjárhælis og þeir nægja til að
álykta sem svo að íslendingar gætu
hugsanlega keppt við aðra á þessu sviði
með góðum árangri. En auðvitað er líka
ýmislegt sem grefur undan samkeppnis-
hæfni íslendinga, en plássins vegna verð-
ur það ekki rætt að sinni.
Tímabært umræöuefni
En það er tímabært einmitt núna að
fjalla rækilega unt hvort fjárhælisþjónusta
henti íslendingum. Ástæður þess eru
einkum þessar: (1) Viðskiptalíf og
bankaþjónusta hafa nýlega verið tölvu-
vædd, en það er greinilega forsenda vel-
heppnaðrar fjárhælisþjónustu. (2) Við
höfum nú nánari tengsl við alþjóðlegt
bankakerfi en nokkru sinni fyrr, meðal
annars fyrir tilstuðlan VISA og Evró-
kortaþjónustu. (3) Um þessar mundir
eiga sér stað umfangsmiklar breytingar á
verðbréfamarkaði okkar, sem greiða fyrir
alþjóðlegum viðskiptum. Rætt hefur
verið um að leyfa útlendingum að fjár-
festa hér á landi, sem hefur alvarlega
ókosti, en minna verið fjallað um hvernig
laða megi erlent fjármagn til íslands með
öðrum hætti.
Sú fjárhælisþjónusta sem borgar sig
fyrir okkur að huga að, og mundi líkjast
því sem gerist í Luxemburg, byggist ekki
á því að bjóða fyrst og fremst upp á
dularfulla bankareikninga og geymslu-
hólf að fela í fjármuni. Hún felst í víð-
tækri, alþjóðlegri banka - og fjárfestinga-
þjónustu, gjaldeyrisverslun, útgáfu og
sölu sparibréfa, aðstöðu til alþjóðlegrar
verslunar með hlutabréf, verðbréf og
jafnvel aðra fjármuni. I Luxemburg er
slík þjónusta skipulögð einkum með
innanlandsnotkun í huga, en ágæti kerfis-
ins stuðla einnig að miklum viðskiptum
frá útlöndum. Fjárhæli að hætti Luxem-
borgara verður augljóslega ekki sett
fyrirhafnar- eða orðalaust á stofn. Og
það er engan veginn Ijóst hvort það væri
viturlegt fyrir fslendinga að gera það.
Mörgum spurningum erósvarað um efna-
hagsleg, lagaleg, stjórnmálaleg, tæknileg
og síðast en ekki síst siðferðileg atriði.
Slíkar spurningar er eðlilegt að fjalla um í
greinum í Vísbendingu og á öðrum vett-
vangi. Tilgangur þessarar grcinar er ekki
endilega að mæla með fjárhælum á fs-
landi, heldur að hvetja til rækilegrar og
alvarlegrar umfjöllunar um málið. Við
ættum að huga aö kostum þess að ráðast í
verkefni sem hefur reynst þjóðum á stærð
við okkur einkar hagkvæmt, krefst lág-
marksfjárfestingar, og mundi til tilbreyt-
ingar hafa vænleg l'rekar en skaðleg áhrif
á viðskiptahalla viö útlönd.