Vísbending - 20.02.1992, Blaðsíða 1
V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
20.
febrúar
1992
8. tbl. 10. árg.
Atvinnu-
leysi
Fréttirum mikiðatvinnuleysi íjanúar
koma þeim vel sem vilja að gerðir
verði kjarasamningar um litlar eða
engar kjarabætur. Um 3,2% vinnuafls
reyndust atvinnulaus og það er hærra
hlutfall en áðurhefurmælsthérá landi.
Ef samið verður um meiri kaup-
hækkanir en innstæða er fyrir, er hætta
á, að hér skelli á fjöldaatvinnuleysi,
svipað því sem er í mörgum nágranna-
landanna. Fréttirnar minna á að sú ógn
er kannski ekki eins fjarlæg og margir
hafa haldið. Hér má líka hafa í liuga að
ýmislegt bendir til þess að atvinnu-
leysistölur hér á landi séu lægri en ef
notaðar væru sömu mæliaðferðir og
annars staðar (sjá grein Lilju
Mósesdótturí3.tölublaði 1992). Núna
eru óvenjumargir atvinnulausir í
byggingarstarfsemi og í þeim hópi eru
verkamenn, iðnaðarmenn og verk-
fræðingar. Frestun álversframkvæmda
ámikinn þátt íþessu. En ef að ergáð er
vandinn ekki eins mikill og ætla mætti.
Eins og sést á myndinni hér fyrir neðan
eru miklarárstíðasveifluríatvinnuleysi.
Það hefur jafnan verið langmest í
janúar. Atvinnuleysi í janúar var 2,4-
3,1 % 1989-1991, en meðalatvinnuleysi
allt árið var þá 1,5-1,7%. Að miklu
Atvinnuleysi, hlutfall af vinnuafli
leyti er hið mikla atvinnuleysi
í nýliðnum janúarmánuði
fremur árstíðabundið vanda-
mál en varanlegt. Það stafar
meðal annars af því að
frystihús nota Atvinnuleysis-
tryggingasjóð til þess að
draga úr launakostnaði þegar
lítið er um verkefni. Þau geta
sagt fastráðnu fiskverkafólki
upp með fjögurra vikna
fyrirvara og það fær síðan
atvinnuleysisbætur. Efþeirra
væri ekki kostur má slá því
föstu að verkafólkið færi fram
á lengri uppsagnarfrest, því
að uppsagnir í byrjun árs mega
víða heita árviss viðburður.
Auk þessa fá fiskvinnslufyrirtæki greidd
75-80% launakostnaðar úr
Atvinnuleysistryggingasjóði.efhráefni
skortir, þótt fólki sé ekki sagt upp.
Hversu margir missa
atvinnuna og hve lengi?
í lífskjarakönnun sem Hagstofan og
Félagsvísindastofnun gerðu árið 1988
kom fram að um 8% þeirra sem verið
höfðu á vinnumarkaði eftir 1982 (113
af 1391) höfðu einhvern tíma verið
atvinnulaus síðastliðin fimm ár. Á
þessum tíma var atvinnuleysi innan við
1% að meðaltali. Ef atvinnuleysi
verður áfram 1,5-2% kæmi því ekki á
óvart að nálægt 15% fólks á
vinnumarkaði yrðu einhvern tíma
atvinnulaus á fimm árum.
Samkvæmt lauslegri
------^ könnun Hagstofu á
atvinnuleysi í nóvember
síðastliðnum hafði þá um
þriðjungur atvinnulausra
verið án atvinnu í mánuð eða
skemur, 40% höfðu verið
atvinnulausir í 1-3 mánuði,
en tæp 30% höfðu verið án
atvinnu lengur en þrjá
mánuði. Unt8%höfðuverið
atvinnulaus lengur en ár og
þar var roskið fólk lang-
fjölmennast (einkum sextugir
og eldri).
Launahækkanir (vinstri kvarði) og
Heimildir: Kjararannsóknamefnd, Þjóðhagsslofnun
Atvinnuleysi er jafnan mest í janúar
Heimild: Hagstofan, Félagsmálaráðuneyti
Á að reyna að draga úr
atvinnuleysi?
Á árunum 1986-1988 var aðeins um
hálft prósent vinnufærra manna án
atvinnu að meðaltali, en árið 1989
hækkaði þessi tala í 1,5-2% og hefur
verið á því bili síðan. Ber að snúa
þessu í fyrra horf? Á myndinni hér fyrir
ol’an eru sýndar niðurstöður kannana
Þjóðhagsstofnunar og Félagsmála-
ráðuneytis á spurn eftir vinnuafli. Þar
kemur fram að 0,5% atvinnuleysi jafn-
gildir í raun vinnuaflsskorti. Árið 1987
og fram á árið 1988 vildu atvinnu-
rekendur, sem rætt var við, tjölga starfs-
fólki umyfir3%. Þarsem þetta vinnuafl
var ekki allt fyrir hendi þurflu fyrirtæki
að yfirbjóðalaunatilboð hvert hjá öðru
til þcssaðfáhæft starfsfólk. Launaskrið
(kauphækkanir umfram kjarasamninga)
varmikið og verðbólga einnig. Á seinni
hluta árs 1988 breyttist þetta. Síðan
hafa vinnuveitendur ýmist viljað fækka
starfsfólki um hálft prósent eða minna
eða þá fjölga því um innan við eitl
prósent. Vinnumarkaður hefur nánast
verið í jafnvægi og launaskrið hefur
verið lítið eða ekkert. Verðbólga hefur
minnkað. Ef reynt yrði að færa atvinnu-
leysi niður á það stig sem var á árunum
1986-1988 myndi verðbólga án efa
aukast aftur. Áukist atvinnuleysi ekki
mikið frá því sem verið hefur undanfarin
ár virðist því ekki vera ástæða til þess
að gera sérstakar ráðstafanir til þess að
draga úr því. g
Atvinnuleysi
• Greiðslukort
• Viðskiptavakar