Vísbending - 14.08.1992, Blaðsíða 3

Gerð
hálendisvegar
er tímabær
Dr. Snjólfur Ólafsson
Hér verða færð rök fyrir því að nú sé
rétti tíminn til að taka ákvörðun um gerð
vegar með bundnu slitlagi milli
Suðurlands og Norðurlands um
Sprengisand. Strax mætti hefja
framkvæmdir við syðri hluta leiðarinnar
og vegi á Suðurlandi sem tengjasthenni.
Hins vegar má gera ráð fyrir að 2-4 ár
þurfi til að velja vegarstæði fyrir nyrðri
hluta leiðarinnar og fullhanna veginn og
þvígæti framkvæmdum lokið árið 1997.
Ekki er lagt til að tekið verði fé frá öðrum
vegaframkvæmdum, heldur að fjár-
veitingar til vegamála verði auknar
verulega næstu árin, jafnvel þótt það
kosti auknar, erlendar lántökur.
Þjóðin sér nú fram á tíma atvinnuley sis
og þurfa stjórnvöld sem og aðrir að grípa
til ráðstafana vegna þess. Eðlilegt er að
ráðast nú í þjóðhagslega arðsamar
framkvæmdir sem bera engin einkenni
atvinnubótavinnu. Auk þess eræskilegt
að þær minnki sveiflur í íslensku
efnahagslífi en trufli það ekki. Gerð
hálendisvegar virðist uppfylla allar
eðlilegar kröfur um slíkar framkvæmdir
og reyndar fjöldi annarra vega-
framkvæmda. Kæmi vegarlagningin til
með að draga úr því verkefnaleysi sem
frestun virkjanaframkvæmda og
byggingar álvers veldur. Að vegagerð
lokinni, ogjafnvel straxeftirað ákvörðun
hefur verið tekin um gerð hálendis-
vegarins, myndi hann skapa grundvöll
fyrir fjöldamörg framtíðarstörf, fyrst og
fremst í ferðaþjónustu og iðnaði. Þessi
vegur er eðlilegt undirbúningsskref
hagnýtingar orkulindanna á hálendinu,
bæði vatnsorku og orku háhitasvæðanna.
Um veginn
Tillagan er um heilsársveg yfir
Sprengisand með bundnu slitlagi sem
yrði hannaður fyrir 90 km hraða. Hann
yrði að jafnaði aðeins lokaður fáa daga á
ári vegna veðurs. Kostnaður vegna
snjóruðnings yrði væntanlega lítill, því
að léltur snjórinn fýkur af uppbyggðum
vegi eins og reynslan af Kvíslaveituvegi,
sem nær að Hofsjökli, hefur sýnl.
Rætt er um að vegurinn liggi upp úr
Þjórsárdal, yfir Sprengisand og annað
hvort niður í Bárðardal eða til Mývatns.
Gert er ráð fyrir að vegaframkvæmdir
hefjist við Ásólfsstaði, farið yrði yfir
Tungnaá við Hrauneyjarfoss, að
Köldukvísl og austan Kvíslavatns og
vestan Fjórðungsvatns. Þar fyrir norðan
lægi vegurinn austan við núverandi
slóða, norður fyrir Kiðagil, en norðan
Kiðagils lægi vegurinn í námunda við
slóðann, allt norður að Mýri í Bárðardal.
Ef tengingin verður til Mývatns mundi
vegarstæðið verða austan Skjálfanda-
fljóts og tengjast Mývatnssveit nálægt
Grænavatni. Tengivegur til Austurlands
þarfnast meiri rannsókna og umræðu
um vegarstæði.
Vegalengdir í kflómetrum
Nú
Frá: Til: Ak. Húsav. Rhlíðar Egilss.
Reykjavík 432 523 531 705
Selfossi 480 571 579 660
Hvolsvelli 538 629 637 599
Um Sprcngisandsleið
Frá: Til: Ak. Húsav. Rhlíðar Egilss.
Reykjavík 408 407 409 583
Selfossi 360 359 361 535
Hvolsvelli 342 341 343 517
Arðsemi
Erfitt er að meta þjóðhagslega arðsemi
vegarins en hér verður lagt fram gróft
bjartsýnis- og svartsýnismat fyrir hina
ýmsu þætti. Miðað verður við 10 ára
tímabil, þ.e. afskrift á 10 árum, en
núvirðisútreikinngum sleppt. (Svipuð
niðurstaða fæst ef reiknað er með 20
árumog 7% vaxtakröfu.) Matið erbyggt
á verkefnum og úttektum sem gerðar
hafa verið og á áliti sérfræðinga en er
alfarið á ábyrgð greinarhöfundar.
Kostnaðaráætlun Vegagerðarinnar
fyrir veginn til Bárðardals hljóðar upp á
2,5 milljarða kr. Hún er reist á forathugun
og miðast við 6,5 m breiðan veg með
klæðningu og brúm með tveimur
akreinum. Reikna má með að Lands-
virkjun taki þátt í kostnaði við
vegargerðina.
Ef vilji er fyrir því að innheimta
vegagjald má gera ráð fyrir 700 kr. gjaldi
á bíl og að meðalfjöldi yfir árið verði
150-300 bílar á dag. Slíkt gjald gæfi
samtals 380-770m.kr. tekjurá lOárum.
Vegna framkvæmdanna munu
greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði
verða minni næstu 10 árin en ella yrði.
Gera má ráð fyrir 300-900 m.kr.
Ávinningur af aukinni ferðamennsku
er tvíþættur. Annars vegar er um að
ræða gjaldeyrissparnað þar sem margir
íslendingar munu kjósa að sleppa eða
stytta utanlandsferð vegna þeirra
möguleika sem vegurinn býður upp á.
Ég metþaðsvoað 400-1000m.kr. sparist
á 10 árum með minni eyðslu erlendis.
Hins vegar gæti fjölgun erlendra
ferðamanna til landsins gefið 250-600
m.kr. gjaldeyristekjur.
Verðmæti fiskafla landsmanna hefur
ISBENDING
aukist mikið með tilkomu fiskmarkaða
og sérhæfðari vinnslu. Sprengisands-
vegur gæti haft veruleg áhrif í átt til enn
frekari verðmætasköpunar því að
auðveldara yrði að flytja afla milli
landshluta. Áætluð verðmætaaukning
afla er 300-900 m.kr. sem jafnframt eru
auknar gjaldeyristekjur.
Hluti af auknum gjaldeyristekjum og
hluti af kostnaði við vegargerðinarennur
í ríkissjóð í formi skatta sem gætu numið
300-700 m.kr.
Landsvirkjun hefur hag af því að
vegurinn verði með bundnu slitlagi en
mikil óvissa er um umsvif fyrirtækisins
á næstu árum. Ef framkvæmt verður
fyrir 25 milljarða og 2% sparast vegna
betri samgangna nemur sparnaðurinn
500 m.kr. Reiknum með 50-500 m.kr.
lækkun útgjalda Landsvirkjunar.
Flutningskostnaður til margra
byggðarlaga myndi lækka vegna styttri
vegalengda með tilkomu hálendisvegar.
Markaðssvæði margra framleiðenda
stækkar, sérstaklega á Suðurlandi og
Norðurlandi og forsendur skapast fyrir
aukinni samvinnufyrirtækja. Hagnaður
neytenda og fyrirtækja af þessu gæti
orðið 800-1600 m.kr.
Ef ofangreint erdregið saman, flokkað
í þrjáliði og tölur j afnaðar er niðurstaðan
sú að fyrstu tíu árin eftir vegarlagninguna
gætiríkissjóðurfengið 1000-2400 m.kr.
aftur af þeim2500m.kr. sem hún kostar,
gjaldeyristekjur og -sparnaður gæti
nurnið 950 -2500 m.kr. og sparnaður
neytenda og fyrirtækja 850 -2100 m.kr.
Breytt Island
Gerð hálendisvegar gerbreytir ís-
lenska vegakerfinu og leggur þannig
grunninn að fjölmörgum, nýjum þáttum
íferðaþjónustu. Tvödæmi: Meðtilkomu
vegarins opnast möguleiki fyrir ís-
lendinga og aðra að elta góða veðrið því
að sjaldan rignir samtímis á Norðurlandi
og Suðurlandi. Fyrir ferðamenn á
Akureyri verður heppileg dagsferð að
aka að Gullfossi og Geysi og aftur.
Þegar til langs tíma er litið mun
vegurinn hafa mikla þýðingu fyrir búsetu
í landinu á þann hátt að hann styrkir
byggð á Norður- og Suðurlandi. Sé ég
enga áhrifaríkari eða skynsamlegri leið
til aðhægjaáfólksfjölgun áhöfuðborgar-
svæði og styrkja Eyjafjarðarsvæði sem
mótvægi við suðvesturhornið. Einnig
mun vegurinn styrkja byggð á Austur-
landi, sérstaklega þegar saingöngur
norðan Vatnajökuls hafa verið bættar.
Fljótlega mun nefnd um hálendis-
veginn skila niðurstöðu og í framhaldi
af því þarf að taka pólitíska ákvörðun í
þessu máli.
Höfundur er dósent við
Háskóla Islands
1
3