Vísbending - 21.08.1992, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
21.
ágúst
1992
33. tbl. 10. árg.
Er hið
opinbera að
leggja undir
sig atvinnu-
lífið?
Tómas Hansson
íslenska hagkerfið hoifir nú fram á
erfiða tíma vegna minnkandi þorsk-
veiða. Ljóst er að mjög verður þrýst á
opinbera aðila að bregðast við
atvinnuleysi og erfiðleikum í
atvinnurekstri. Það er mjög skiljanlegt
enda afkoma fjölda fólks í húfi. Hins
vegar er þetta Itvorki fyrsta kreppa hér
á landi né hin síðasta. Rétt er að draga
lærdóm af fortíðinni um afleiðingar
„björgunaraðgerða" og mikilvægt er að
langtímasjónarmið verði höfð að
leiðarljósi við mótun stefnu í atvinnu-
og efnahagsmálum.
Nú ber svo við að forsjá opinberra
aðila í atvinnurekstri er hættulega rnikil
og mjög óvarlegt er að fara lengra í þeim
efnum. Þetta gildirbæði um beinafskipti
opinberra aðila af atvinnurekstri og óbein
í gegnum lánveitingar og efnhags-
aðgerðir. Ríkisfyrirtæki, framkvæmdir
á vegum ríkisins, lána- og styrkveitingar
til atvinnulífs, hlutafjáreign stofnanaog
síðast en ekki síst bein þátttaka
sveitarfélaga í atvinnurekstri eru til vitnis
Framlög og ábyrgðir kaupstaða til atvinnulífs,
milljónir króna á verðlagi 1991
Framlög
Abyrgðir
Heimild: Þórður Skúlason, Sambandi íslenskra sveitarfélaga
um þetta. Víst má telja að til rnjög
skamms tíma litið geti björgunaraðgerðir
opinberra aðila komið í veg fyrir
atvinnuleysi og „fjöldagjaldþrot“ en
oftar en ekki er einungis verið að slá
vandanum á frest.
Afskipti ríkisins af
atvinnulífinu
Afskiptum rfkisins af atvinnulífinu
má skiptá í fernt. I fyrsta lagi skal nefna
ríkisfyrirtæki, í öðru lagi framkvæmdir
á vegunt rfkisins, í þriðja lagi fjármála-
untsvif ríkisins eins og útlán, styrki og
hlutabréfaeig og í fjórða lagi eru höft,
reglur eða skattheimta sem takmarka
svigrúmogsjálfstæðiatvinnufyrirtækja,
eins og t.d. í landbúnaði og skyldum
greinum. Um þennan þátt verður ekki
rætt hér.
Framkvæmdir á vegum ríkisins eru
ekki einungis uppbygging á arðsömum
mannvirkjum, heldur er einnig um að
'^Stuðningur ríkisins við atvinnulífið gegnum fjárntagnsmarkaðinn,
1991, milljónir króna
Lands- Bún- Byggða-Atvinnutr -Framkv- Hlutafj- Umsvifríkisinsáfjármálamarkaði eru
banki banki stofnun sjóður sjóður sjóður Samtals mikil. Ríkisbankar, Byggðastofnun og
Framlag úr ríkissjóði 0 0 1.450 350 1.633 0 3.433 sjóðir lána atvinnurekstri á vafasöntum
Styrkir til atvinnulífs 0 0 335 0 9 0 344 forsendum, veita beina styrki, eiga
Bcinar afskriftir útlána 1.141 130 900 500 837 0 3.508 miklar, innleystar eignir og umtalsvert
Fært á afskrreikn. útlána 1.000 350 1.930 1.775 1.960 0 7.015 hlulafé. 1 því skyni að fá rnynd af þessu
Hlutafjáreign 1.027 500 86 0 100 807 2.520
Afskriftir hlutafjár 0 0 96 0 0 122 218 *Hið opinbera og atvinnulífið
Innlcystar eignir Vantar Vanlar 139 27 1.038 0 1.204
Hagnaður 53 70 Heimildir:Ársreikningar lyrirtækjanna N -690 -1.373 -485 -96 -2.521 • Þjóðhagslíkan Vísbendingar *Amerískt fríverslunarsvœði
ræða atvinnusköpun og ,,úthlutanir“.
Verkefnum er úthlutað til þess að jafna
atvinnu eða dreifa tekjurn svo að sem
flestir fái sinn skerf af „ríkiskökunni".
Ef litið er í fjárlög fyrir árið 1992 kemur
í ljós að 90 milljóna króna framlag til
hafnarmannvirkja á Austurlandi fer á
tólf staði, fjárhæðinni er með öðrurn
orðum dreift á nánast alla firðina. Rúrnar
42 milljónir króna, sem fara til Snæfells-
ness, skiptast á fimm staði, eða flestallar
hafnir þar. Um vegaframkvæmdir má
segja sömu sögu. Þótt ekki sé komið
bundið slitlag á allan veginn frá
Reykjavík til Akureyrar er Vegagerðin
með framkvæmdir á litlum köflum um
allt land. I nýju hefti Vegamála má sjá
heildaryfirlit framkvæmda Vega-
gerðarinnarárið 1992. Ekki verðurannað
séð af yfirlitinu, en að mest sé hugsað
um að dreifa verkefnunt af „réttlæti“,
þar sem skammtimasjónarmið ráða meira
en skipuleg uppbygging. Framkvæmdir
skapa bæði bein atvinnutækifæri og óbein
í gegnum tengdar þjónustugreinar.
Fljótsdalsvirkjun, sem sumir
stjórnmálamenn vilja fara út í án þess að
kaupendur séu að orkunni, yrði skýrt
dænti um atvinnuskapandi fram-
kvæmdir ríkisins. Þar yrði markmiðið
eingöngu atvinnubótavinna.