Vísbending - 28.01.1993, Blaðsíða 3

Er dollarinn
að missa
flugið?
Gengi dollars gagnvart þýsku marki
hefur verið á niðurleið undanfarnar tvær
vikur eftir nær samfellda uppsveiflu frá
þvííloksumars. Aþessum tímahækkaði
gengið úr 1,40 mörkum/dollar í 1,64 eða
alls um 17%. Þegar þetta cr skrifað er
gengið í kringum 1,5750.
Það sem mestu hefur ráðið um lægð
dollarans að undanfömu eru breyttar
væntingar um hvenær skammtímavextir
verði lækkaðir í Þýskalandi ásamt því að
komið hefur til tals að vextir verði
lækkaðir enn frekar í Bandaríkjunum.
Þetta gæti þýtt að mismunurinn á vöxtum
í Þýskalandi og Bandaríkjunum, sem nú
er um 5 %, ykist í stað þess að minnka
eins og búist var við. Væntingar um
hækkun dollarans höfðu að miklu leyti
byggst á líkum á lækkun vaxta í
Þýskalandi í byrjun ársins samfara
einhverri vaxtahækkun vestanhafs.
Skammtímafjármagn, sem fyrir áramót
var beint yfir í dollara í von um
gengishagnað, hefur því í auknum mæli
horfið aftur yfir í mörk, vegna þess að
fórnarkostnaðurinn við að hafa
peningana á dollaravöxtum er of stór
miðað við þá vexti sem fást á þýskum
peningamarkaði. Hluti skýringarinnar
er einnig að þegar um samfellda hækkun
á gengi er að ræða þá kemur alltaf að því
að margir ákveða að tryggja sér gengis-
hagnað með því að selja viðkomandi
gjaldmiðil.
Engin ástæða er til að ætla annað en að
dollarinn styrkist á ný gagnvart þýska
markinu. Efnahagslægðin íÞýskalandi,
sem virðist fara versnandi, gerir það að
verkum að ekki verður hjá þvíkomist að
lækka vexti - spurningin er frekar hvenær
það verður gert. Seðlabankinn ætti að
vara sig á að bíða allt of lengi.því þá
neyðist hann til að lækka vextina í stórum
stökkum. Það hefði mun meiri áhrif á
þýska markið en ef vextir yrðu lækkaðir
á löngunt tíma og minna í einu.
Mér þætti ekki ólíklegt að dollarinn
ætti eftir að lækka eitthvað áður en hann
tekur að styrkjast á ný. Miðað við
núverandi aðstæður gæti hann náð botni
íkringum l,56mörk/dollaroguppsveifla
gæti ef til vill hafist um miðjan febrúar.
Sverrir Sverrisson
l
ISBENDING
Kostir í
gengis-
málum
Oróleiki á gjaldeyrismörkuðum í haust
varð til þess að Finnar, Svíar og
Norðmenn urðu að hverfa frá því að
halda gengi gjaldmiðla sinna föstu miðað
við Evrópugjaldmiðilinn, eku. Um leið
rýrnaði gildi einhliða yfirlýsinga um fast
gengi. Lönd í Evrópska gengis-
samslarfinu heita hvert öðru aðstoð ef
gengi gjaldmiðla þeirra er í hættu. Sá
bakhjarl dugði ekki lírunni, sterlings-
pundi, peseta eða eskúdó í haust.
Gengisfelling íslensku krónunnar var af
öðruin toga, þar áttu íslensk stjómvöld
frumkvæðið, en ekki spákaupmenn.
Stöðugt gengi eykur öryggi í
utanríkisviðskiptuin og genginu erhaldið
föstu miðað við sterkan gjaldmiðil
minnkarhætta á verðbólgu. Þessirkostir
vega afar þungt hjá litlum ríkjum eins og
Islandi, þar sem utanríkisviðskipti eru
mikil. A næstu inisserum tekur gengi
krónunnar að ráðast af markaði, eins og
algengast er uin gjaldmiðla. Frelsi í
gjaldeyrisviðskiptum er að aukast og
eftir tvö ár verður skilaskylda á gjaldeyri
úr sögunni. Markaðsgengi krónunnar er
fylgifiskur þessara breytinga. Ætlunin
var að tengja krónuna við eku um svipað
leyti og gjaldeyrismarkaði yrði komið á
fót hér á landi. Þetta átti að gera með
einhliða yfirlýsingu, eins og Norðmenn,
Svíar og Finnar höfðu gert, en sú leið
virðist nú ekki vænleg til eftirbreytni.
Hvaða leið er þá fær til þess að tryggja
stöðugleika ígengismálum? Hér verður
að skoða alla kosti. Róttækasta
breytingin væri að taka hreinlega upp
gjaldmiðil annars lands. Þcttagæti verið
þýskt mark, eka, eða önnur mynt sem
þætti líkleg til þess að halda verðgildi
sínu sæmilega. Mætli ef til vill hugsa
sérað fara svipað að og Færeyingar, sem
nota sérstaka seðla og rnynt, þótt
gjaldmiðillinn sé íraun danskur. Helstu
gallarnir við að taka upp gjaldmiðil
annars lands eru að sjálfstæði í
peningamálum hverfur og myntsláttu-
hagnaðurtapast. A móti myndu yfirvöld
spara sérkostnað við sljórn peningamála.
Ef ætlunin er að halda genginu föstu
hvað sem á dynur má segja að lítið tapist
þótt sjálfstæði í peningamálum hverfi.
Aðhald í ríkisfjármálum ykist og
jöfnuður yrði að vera á rekstri rfkissjóðs
að jafnaði.
Mismikil gengisfesta
Samkvæmt yfirliti Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins notuðu fjögur
aðildarríki sjóðsins erlendan gjaldmiðil
í árslok 1991. Þetta eru Líbería og
Panama, sem nota bandaríkjadal (ásamt
eigin mynt), Namibía, sem notar suður-
afrískt rand og Kíríbalí, sent notar
ástralíudal.
Nokkur ríki hafa sjálfstæðan
gjaldmiðil, sem hefur sama gengi og
erlendur gjaldmiðill. Þarna er
gengisfelling möguleg. Dæmi um þetta
fyrirkontulag er samstarf Belga og
Lúxemborgara, en belgískur franki er
jafngildur lúxemborgskum franka. Þá
er gjaldmiðill Bahamaeyja jafngildur
bandaríkjadal og hið sarna gilti um
gjaldmiðla Dóminíska lýðveldisins og
Gvatemala fram á miðjan 9. áratuginn.
Evrópubandalagið stefnir að því að
taka upp sameiginlegan gjaldmiðil fyrir
aldamót, en hann verður reyndar ekki
notaður í öllum löndum bandalagsins.
Nú halda flest ríki bandalagsins gengi
gjaldmiðla sinna föstu innan ákveðinna
marka, eins og kunnugt er. 1 Vestur-
Afríku nota 7 ríki sameiginlegan
gjaldmiðil (sem er tengdur frönskum
franka) og sömu sögu er að segja um 8
ríki í Karabíska hafinu (gengi
gjaldmiðils þeirra er tengt gengi
bandaríkjadals).
Algengast er að ríki rniði gengi
gjaldmiðils síns við einstaka mynt, til
dærnis bandaríkjadal eða körfu
gjaldntiðla (eins og Islendingar gera).
Undanfarin ár hafa ntörg lönd horfið
frá því að halda gengi gjaldmiðla sinna
föstu rniðað við einn gjaldmiðil. Þau
hafa flest tekið upp frjálslegri gengis-
skráningu. Flest eru þetta þróunarlönd.
sem hafa verið að taka upp markaðs-
búskap á flestum sviðurn og hefur
markaðsgengi veriðþátturíþví. I Evrópu
hafa inenn aftur á mótu stefnt að auknum
stöðugleika, þótt sú stefna hafi reyndar
beðið ákveðið skipbrot í haust. Þær
gengisbreytingar sem þá urðu drógu
ntjög úr gildi einhliða yfirlýsinga um
stöðugt gengi og enn fremur drógu þær
úr trausli á Evrópska gengissamstarfinu.
Atburðir haustsins benda til þess að
sameiginleg mynt sé eina leiðin til þess
að tryggja stöðugleika í gengismálum.
a
3