Vísbending - 26.03.1993, Blaðsíða 3

ISBENDING
Þróun framfærsluvísitölu nóvember 1992 til
mars 1993 eftir eðli og uppruna
InnTlT-
v/bíls
12%
B ú -
ákvörðun
Áhrif á
verðlag?
Með því að skoða
þær verðlagsspár sem
setlar voru fram í
kjölfar gengis-
fellingarinnar má fá
vísbendingu um
áhrifin af afnámi
aðstöðugjaldsins. I
töflunni gefur að líta
tvær spár um þróun
framfærsluvísitölu
frá nóvember 1992 til
mars 1993, annars
vegar þar sem ekki er
reiknað með verðlækkun vegna afnáms
aðstöðugjaldsins (spá I) og hins vegar
spá þar sem reiknað er með því að
aðstöðugjaldið skili sér nteð 1,5%
verðlækkun í janúar (spá II). I báðum
spám er reiknað með áhrifum af öðrum
opinberum aðgerðum sem gripið var til.
Til samanburðar er síðan raunveruleg
þróun framfærsluvísitölunnar á þessu
tímabili.
Þróun framfærsluvísitölu nóv. ’92
- mars ’93
Spá I. Spá II. Raun
nóv-92 161,4 161,4 161,4
des-92 163,5 163,5 162,2
jan-93 166,5 164,1 164,1
feb-93 167,9 165,1 165,3
mar-93 168,5 166,1 165,4
Eins og fram kemur í töflunni mátti
reikna með því að verðlag hefði hækkað
um 4,4% frá nóvember til mars, í kjölfar
gengisfellingarinnar og hækkunar á
ýmsum opinberum liðum, ef ekki væri
tekið tillit til verðlagsáhrifa af
niðurfellinguaðstöðugjaldsins. Meðþví
að laka tillit til þess svigrúms til verð-
lækkana sem afnám aðstöðugjaldsins
gaf fyrirtækjunum mátti búast við því að
framfærsluvísitalan myndi hækka um
2,9% á þessu sama tímabili. I þessari spá
er gert ráð fyrir að staðan á markaðinum,
bæði samkeppnin og samdráttur í um-
svifum, myndi tryggja það að fyrirtækin
nýttu sér þetta svigrúm. Raunveruleg
þróun framfærsluvísitölunnar á tíma-
bilinu nóvember til mars hefur síðan
verið mjög nærri þessari spá, reyndar er
staðan í mars þannig að vísitalan hefur
einungis hækkað um 2,5% frá því í
nóvember. I öðru lagi er gagnlegt að
skoða hækkun framfærsluvísitölunnar
eftir eðli og uppruna á sama tímabili til
þess að fá nánari vísbendingu umáhrifin
af afnámi aðstöðugjaldsins. A með-
l'ylgjandi mynd ntá sjá þessa þróun m.v.
fyrrgreinda skiptingu.
Eins og fram kemur á myndinni hafa
búvörurlækkað um 1,5%, aðrarinnlendar
matvörur hækkað um rúmlega 2% og
aðrar innlendar vörur lítið sem ekkert
hækkað. A rnóti þessu hafa innfluttar
matvörur hækkað um 4,5%, innfluttar
vörur vegna bíls (bíllinn, bensínið og
varahlutir) hækkað um 10% og þar af
vegur hækkun bensíngjaldsins um 6-7
krónur um þriðjung. Aðrar innfluttar
vörurhafalítiðsemekkerthækkað. Hins
vegar hafa vörur og þjónusta sem háðar
eru opinberum verðákvörðunum hækkað
um 6,5% og skýra verulegan hluta þeirrar
2,5% almennu hækkunar vísitölunnar.
Samantekið þá hafa innlendar vörur
hækkað töluvert minna en innfluttar
vörur, eða um tæplega 1% á móti 4,5%
hækkun innfluttra vara (og þar vegur
bensíngjaldið allt að einu prósenti). Þetta
þarf síðan að skoðaí ljósi þess, að gengið
var fellt um 6% þann 23. nóvember s.l.
Miðað við gengisfellinguna hefði maður
búist við mun meiri verðhækkunum á
bæði innfluttu vörunum og innlendri
framleiðslu vegna innfluttra hráefna en
raunin hefur orðið, þrátt fyrir að ýmsir
erlendir gjaldmiðlar hafi lækkað á móti
gengisfellingunni.
Samantekt
Ef miðað er við reynslu undanfarinna
ára af verðlagsáhrifum vegna gengis-
fellinga og nánari sundurliðun á
framfærsluvísitölunni eftir eðli og
uppruna er ljóst að verðhækkanir
undanfarna mánuði hafa verið mun minni
en gengisfellingingafástæðu til. Þannig
hafa atvinnurekendur greinilega haldið
aftur af sér með verðhækkanir og nýtt
sér það svigrúm sem m.a. afnám
aðstöðugjaldsins gaf. Það er auðvitað
jafnframt Ijóst að ekki hafa öll fyrirtæki
skilað þessu svigrúmi enn sem komið er
og því verður athyglisvert að fylgjast
með framvindu verðlagsntála á næstu
mánuðum.
Höfundur er hagfrœðingur
Alþýðusambands Islands t1
Genf ris1 fell ing
leysir ekl vandann o d
Björn G. Ólafsson
Enn á ný hefur gengisfellingarkórinn
hafið upp raust sína. Krafist er mikillar
gengisfellingartil þess að vega upp litla
þorskveiði og verðlækkun á fisk-
mörkuðum. Hér er sú skoðun sett fram
að gengisfel ling muni ekki bæta úr þeint
efnahagsvanda sem við er að glíma
heldur miklu fremur auka við hann.
Þegar til langs tíma er litið er
nauðsynlegt að viðskipti við útlönd séu
í jafnvægi og gengisskráning hefur
mikilvægu hlutverki að gegna í því
sambandi. Breyting á gengi til þess að
mæta skammtímasveiflum í aflamagni
eða fiskverði er hins vegar tvíeggjað
hagstjórnartæki.
Að vísu fá útflytjendur ileiri íslenskar
krónur fyrir afurðir sínar eftir gengis-
fellingu og geta þá aukið hagnað sinn
eða markaðshlutdeild ef innlendur
framleiðslukostnaðurhækkarekki strax
á eftir. Reynslan er hins vegar sú að
innlendur kostnaður hefur sterka
tilhneigingu til þess að hækka fljótlega
eftir gengisfellingu, bæði vegna
kjarasamninga og hækkunar á verði
aðfanga. Þeirsem seljasjávarútvegi vöru
eða þjónustu geta hækkað verð ef þeir
telja greiðslugetu sjávarútvegsins hafa
aukist. Auk þess er illmögulegt að auka
framleiðslu sjávarafurða vegna tak-
markana á aflamagni. Að þessu leyti
eru Islendingar verr settir en aðrar
iðnþjóðir, til dærnis Svíar, sern geta
auðveldlega aukið framleiðslu sína í
kjölfar gengisfellingar.
Fleiri erlendir ferðantenn gælu lagt
leið sína hingað eftir gengisfellingu og
ýmis fyrirtæki í iðnaði og þjónustu gætu
aukið útflutning sinn. Það tekur hins
vegar langan tíma að auka útflutning á
þessum sviðum. Á móti þessu kemurað
viðgengisfellingu tapast strax verulegar
upphæðir í erlcndum gjaldeyri vegna
launagreiðslna varnarliðsins og
álfélagsins. Því bendir llest til þess að
gengisfellingauki ekki útflutningstekjur
nema síður sé ef til skamms tíma er litið.
Innflutningsverð hækkar í íslenskum
krónum eftir gengisfellingu og gert er
ráð fyrir að innflutningur minnki ( Þó
má hugsa sér að erlendir framlciðendur
mæti gengisfellingu með verðlækkun, í
því tilfelli batna aðeins viðskiplakjörin.)
Kaupmáttur almennings minnkar.
3