Vísbending - 21.10.1993, Blaðsíða 2

verulegs átaks er þörf í þessum efnum
burtséð frá allri umræðu um vexti.
Burt með ósýnilega
markaðinn
Aðrar tillögur beinast að ýmsum
formbreytingum á peninga- og
verðbréfamarkaði sem ætlað er að gera
vaxtamyndunarkerfið skilvirkara en nú
er. Þær fela meðal annars í sér að opi nberir
aðilar og lífeyrissjóðir hætti að semja sín
á milli um kaup á skuldabréfum og að
framboð og eftirspurn á húsbréfamarkaði
komi að fullu fram opinberlega, en borið
hefur á því að viðskipti með húsbréf komi
ekki greinilega fram á Verðbréfaþingi
fslands. Telja verður óvíst hvernig vextir
þróast ef lífeyrissjóðir koma inn á
verðbréfamarkaðinn af fullum þunga en
sú ráðstöfun mun þó án efa styrkja
markaðinn til lengri tíma litið. Við blasir
að margir lífeyrissjóðanna geta að
líkindum ekki að fullu tryggt þau
lífeyriskjör sem í boði eru og þess vegna
hlýtur að teljast óeðlilegt að þeir séu
,,þvingaðir“ til að standa undir
fjármögnun húsnæðiskerfisins að stórum
hluta. Sölu húsnæðisbréfa sem hafin var
í fyrra er þó ætlað að leysa af hólmi
samningsbundin skuldabréfakaup
lífeyrissjóða af Húsnæðisstofnun en líkur
eru á að það markmið geti tekist strax á
næsta ári.
Virkari Seðlabanka og
fjárfestingarlánin til
bankanna
Seðlabankinn hefur visst svigrúm til
að knýja fram lækkun á vöxtum þótt
aðgerðum í þá átt hafi ekki verið beitt í
ríkum mæli fram til þessa. I mörgum
nágrannalandanna eru seðlabankar virkir
aðilar á Ijármagnsmarkaði í kaupum og
sölu verðbréfa og hafa þannig bein og
óbein áhrif á vaxtastig. Hér hefur
Seðlabankinn einkum beitt sér á
markaðnum sem viðskiptavaki
spariskírteina. Hann hefur þó verið að
þróa aðferðir í þessa átt, meðal annars
með kaupum á rfkisvíxlum og með því að
bjóða upp á endurkaupasamninga við
banka og sparisjóði á grundvelli
ríkisverðbréfa og húsbréfa. Æskilegt
hlýtur að teljast að þessi starfsemi verði
aukin frekar og að bankanum verði gefin
rýmri heimild til ákvörðunarbindiskyldu
og lausafjárhlutfalls.
f skýrslunni er lagt til að „dregið verði
markvisst úr sérhæfingu fjárfestingar-
lánasjóða“ eins og það er orðað þar.
Þetta verður vart skilið á annan veg en
þann að mælst sé til þess að fjárfestingar-
lánin verði að einhverju leyti flutt yfir til
bankakerfisins, enda margir á þeirri
skoðun að löngu sé orðið tímabært að
draga saman á pólitíska lánamarkaðnum.
Þá telur starfshópurinn brýnt að
samkeppnisskilyrði fjármálafyrirtækja
í eigu ríkisins annars vegar og einkaaðila
hins vegar verði jöfnuð og að gerð verði
krafa um arð af því eigin fé sem
ríkissjóður leggur þessum fyrirtækjum
til.
Á að afnema verð-
tryggingu?
Verðtrygging fjárskuldbindinga hefur
sætt vaxandi gagnrýni í kjölfar aukins
verðlagsstöðugleika á undanförnum
árum. Margirhafalýstþeirri skoðunað
ekki sé þörf fyrir verðtryggingu við þær
aðstæður sem nú rrkja. Ymislegt bendir
þó til þess að íslenskt efnahagslíf hafi
ekki náð þeim stöðugleika sem
æskilegur er svo að ráðlegt sé að afnema
lánskjaravísitöluna að l'ullu. Gengis-
fellingarnar í nóvember 1992 og júní
síðastliðnum sýna þetta að nokkru leyti
en nokkur hækkun verðbólgu varð í
kjölfar seinni gengisfellingarinnar. Þá
má telja líklegt að afnám lánskjara-
vísitölunnar myndi veikja vitund
almennings um raunvaxtastigið á
hverjum tíma og draga úr því aðhaldi
sem vísitalan hefur veitt bankakerfínu.
Það er enn fremur umhugsunarefni að
raunvextir á óverðtryggðum útlánum
bankakerfisins hafa yfirleitt verið hærri
en vextir verðtryggðra lána undanl'arin
ár en þessu er öfugt farið hvað varðar
innlánin. Það skal þó haft í huga að
líklegt er að munurinn felist að einh verju
leyti í mismunandi lánstíma verð-
tryggðra og óverðtryggðra lána.
Háir vextir í kreppu
Samanburður á vöxtum á íslandi og
annars staðar á Norðurlöndunum, þar
sem efnahagsþróun hel'ur verið svipuð
og hér á landi undanfarin ár, gefur til
kynna að vextir hér séu nokkru hærri en
þar tíðkast. Það sem vekur athygli hér
á landi er að vextir hafa lítið lækkað
þrátt fyrir öflugan efnahagssamdrátt frá
árinu 1988. Þetta bendir eindregið til
þess að virkni vaxtamyndunarkerfisins
hér sé ekki nægilega mikil. Megin-
tillögur starfshópsins ganga einmitt í þá
átt að greiða fyrir breytingu á því. |
ÍSBENDING
Er menntastefnan í
takt við þarfir
atvinnulífsins?
Ólafur Gunnarsson
Lítill hagvöxtur á Islandi undanfarin
ár er eitt alvarlegasta vandamálið í
íslensku efnahagslífi. í ljósi þess vakna
spurningar um hvort eitthvað í hagstjórn
eða nýtingu opinberra fjármuna mætti
betur fara til að snúa þessari þróun við.
Allir vita hvernig fór þegar bjarga átti
málum í einni svipan með fjárfestingum
í nýjum atvinnugreinum sem nær engin
reynsla eða þekking var til staðar á hér á
landi. Opinberir aðilar stýrðu þessari
þróun að töluverðu leyti, bæði með
veitingu fjármagns til fyrirtækja og með
ráðgjöf. Líklegt má telja að hefði raunhæf
stefnumörkun og langtíma áætlanagerð
legið að baki bæði opinberum stuðningi
og ráðstöfun einkaaðila á fjármunum til
þessara atvinnugreina hefði mátt komast
hjá milljarðaútgjöldum.
Ofuráhersla á bóklega
menntun
Svo virðist sem mest áhersla hafi verið
lögð á bóklega menntun til að styrkja
íslenskt efnahagslíf. Þó ávinningur af
menntun sé vitanlega margskonar og
komi ekki allur fram í hagtölum er óhætt
að halda því fram að markmið menntunar
á sviði viðskipta, hagfræði og tækni sé
öðru fremur að stuðla að því að ná
hagrænum markmiðum, svo sem að örva
nýsköpun í atvinnulífi. Meðfylgjandi
myndir sýna annars vegar þróun
nemendafjölda í nokkrum greinum og
hins vegar hlut nokkurra atvinnugreina í
landsframleiðslu. Eins og sést á
myndunum hefur menntun stóraukist á
sama tíma og hlutur iðnframleiðslu hefur
minnkað. Mikil aukning hefur á hinn
bóginn átt sér stað í þjónustugreinum,
svo sem banka- og tryggingastarfsemi
og hjá hinu opinbera. Ef lilið er til
verðmætis útflutningstekna þá erum við
Nemendur í reglubundu viðskipta- og tækninámi
Viðskipta- og hagl'ræði Verkfr. og tæknigr.
Heimild: Hagstofa Islands. Tölur fyrir árið 1973 eru byggðar á áætlun
2