Vísbending - 28.10.1993, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
28.
október
1993
42. tbl. ll.árg.
Allir vinna að
lausn á vanda
lífeyrissjóðanna
nema ríkið
Áætlað er að heildareignir lífeyris-
sjóða hafi numið 40% af peninga-
sparnaði í lok síðasta árs að því er fram
kemur í ársskýrslu Seðlabanka Islands.
Eignir eru taldar 181 milljarður króna
um síðustu áramót og höfðu vaxið um
rösklega 10% að raungildi frá fyrra ári.
Mikilvægi lífeyrissjóðanna á fjár-
magnsmarkaði fer stöðugt vaxandi.
Þannig jókst hlutdeild þeirra í
peningalegum sparnaði þjóðarbúsins úr
tæpum 30% á árinu 1985 í 40% í fyrra
eins og áður sagði. Á sama tíma hafa
framlög sjóðsfélaga til árlegs ráð-
stöfunarfjár farið stöðugt minnkandi.
Skýringin á þessu felst í því að eignir
sjóðanna eru að skila arði á meðan laun
standa í stað eða jafnvel lækka. Þessar
aðstæður hefðu verið óhugsandi fyrir
fáeinum árum. Verðtrygging fjár-
skuldbindinga og háir raunvextir á
síðustu árum hafa valdið stökkbreytingu
árekstrarumhverfi lífeyrissjóða. Þannig
njóta þeir ekki einungis góðrar ávöxtunar
í dag heldur eru að auki orðnir „tryggðir”
gegn sveiflum í efnahags- og atvinnu-
þróun að nokkru leyti vegna síminnkandi
vægis iðgjaldaframlaga.
En betur má ef duga skal. Vandi
margra lífeyrissjóða er ennþá mikill eins
og vikið verður að hér á eftir. Annars
vegar eiga sjóðirnir við svokallaðan
fortíðarvanda að etja sem felst í því að
þeir brunnu upp í verðbólgunni eins og
annað sparifé. Áhinnbóginnerusumir
sjóðanna að lofa upp í ermina á sér
varðandi lífeyrisréttindi í framtíðinni.
Þó eru ýmsar hræringar í gangi um
þessar ntundir sem líklegar eru til að
treysta stöðu sumra sjóðannaþegarfram
í sækir.
Ávöxtun hefur því lækkað nokkuð.
S amanlagður rekstrarkostnaður nam um
hálfum milljarði króna sem er ámóta
upphæð og árið á undan. Skýring á
lakari ávöxtun felst að líkindum í því að
vegin meðalávöxtun spariskírteina og
húsbréfa á Verðbréfaþingi lækkaði
nokkuðáárinu 1992eðaum0,8%. Um
áramótin síðustu var alls um helmingur
af heildareignum sjóðanna bundinn í
skuldabréfum Húsnæðisstofnunar og
spariskírteinum ríkissjóðs og hafa því
sveiflur f ávöxtun þessara verðbréfa
mjög mótandi áhril'á alkomu sjóðanna.
Samningsbundnu kaupin
að leggjast af
Frá árinu 1986 hafa árlega farið fram
viðræður rnilli lífeyrissjóða og
stjórnvalda um skuldabréfakaup
sjóðanna af Húsnæðisstofnun ríkisins.
I þessum viðræðum hafa lífeyrissjóðimir
skuldbundið sig lil að kaupa bréf
Húsnæðisstofnunar fyrir 55%
ráðstöfunarfjár sem er verulegur hluti
nýsparnaðar á ári hverju. Síðastliðið
vor var sú breyting gerð á að
Húsnæðisstofnun hóf útboð á
svokölluðum húsnæðisbréfum en þeim
er ætlað að ley sa þessi samningsbundnu
kaup af hólmi um næstu áramót. Þetta
er liður í stefnu stjórnvalda og
lífeyrissjóða að færa fjármögnun
húsnæðiskerfisins alfarið út á frjálsan
markað og jafnframt að afnema hina
óæskilegu sundurgreiningu sem verið
hefur á innlendum fjármagnsmarkaði
frarn til þessa. Þrátt fyrir að vaxtakjör í
þessum útboðum væru mun betri en í
hinum beinu kaupum sjóðanna voru
húsnæðisbréf einungis keypt fyrir um
1,2 milljarða króna á árinu. Dærnið
hefur þó snúist við á þessu ári en fram til
loka septembermánaðar höfðu
húsnæðisbréf í útboðum selst fyrir 4,1
milljarð króna en bein kaup námu
einungis 2,3 milljörðum.
Aukin sókn á hluta-
bréfamarkaði
kaupum lífeyrissjóða á árinu 1992 og er
þá miðað við nafnvirði bréfanna. Sé
miðað við markaðsvirði var aukningin
einungis um 8% vegna verðlækkunar á
gengi hiutabréfa á síðasta ári.
Fyrir nokkru voru reglur sjóða í
Sambandi almennra lífeyrissjóða (S AL)
um hlutabréfakaup rýmkaðar. Sam-
kvæmt þeirn er sjóðunum nú heimilt að
kaupa hlutabréf fyrir allt að 10% af
ráðstöfunarfé hvers árs og enn frernur
að festa kaup á erlendum hlutabréfum.
Þetta nær tvöfaldar heimildir sjóðanna
frá því sem áður var. Lífeyrissjóður
starfsmanna ríkisins og lleslir aðrir
lögbundnir sjóðir heimila þó enn ekki
hlutabréfakaup. Heildarvirði hlutabréfa
á innlendum markaði nam í fyrra ríflega
35 milljörðum króna þannig að Ijóst er
að lífeyrissjóðir geta haft mjög veruleg
áhrif á hlutabréfamarkaðinn ef þeir koma
inn á hann af þunga. Samkvæmt nýlegri
spá Þjóðhagsstofnunar er búist við að
botni hagsveillunnar verði náð á næsta
ári og að hagvöxtur glæðist á ný á árinu
1995 og mætti því ætla að hagkvæmt
væri fyrir sjóðina að kaupa hlulabréf nú
meðan gengi þeirra erlágt. Þá er víst að
vextir á verðbréfum muni lækka á
kontandi misserum í ljósi þess hve lítilli
arðsemi alvinnulífið hér á landi er fært
um að skila. 1 ríkjum þar sem efnahags-
stöðugleiki ernteiri en hérálandi, til að
mynda Bandaríkjunum, hefur reynslan
verið sú að hlutabréf skila til lengri tíma
litið mun betri ávöxtun að meðaltali en
markaðsverðbréf, en áhættan er að vísu
meiri.
Yextir lækka með auknu
fjármagnsfrelsi
Opnun fjármagnsmarkaðarins mun
einnig hafa í för með sér vaxtalækkun
hérá landi. Við gildistöku samningsins
um Evrópskt efnahagssvæði, en þó ekki
síðar en urn næstu áramót, falla brott
síðustu hömlur á möguleikum innlendra
aðilatil kaupaáerlendum langtímaverð-
bréfum, en skammtímaverðbréf verða
þó enn bundin fjárhæðatakmörkunum.
I árslok 1994 verða engar hömlur á
Lakari ávöxtun en árið á
undan
Meðaltalsávöxtun lífeyrissjóðanna
var u m 6,1 % á síðas ta ári eftir að rekstrar-
kostnaður hefur verið dreginn frá (sjá
töflu á blaðsíðu 2). Til samanburðar
nam ávöxtunin 6,5% á árinu 1991.
Vinnuveitendasambandið gerði fyrir
skömmu könnun á hlutabréfaeign
lífeyrissjóða. I henni kemur fram að
innan við helmingur sjóðanna hefur
fjárfest með beinum hætti í atvinnulífinu.
Á árinu 1988 voru einungis um 0,3% af
eignum bundnar í hlutabréfum en unt
síðustu áramót varhlutfalliðorðið 1,7%.
Um 44% aukning varð á hlutabréfa-
Efni:
• Rekstur lífeyrissjóða
1992
• Lífeyrisréttindi