Vísbending - 27.10.1994, Blaðsíða 2

Breyttar leikreglur á fjár-
magnsmarkaði vegnaEES:
Gjaldeyris-
reglur og
fjárfesting
erlendra
aðila
Finnur Sveinbjörnsson
Með aðildinni að Evrópska efna-
hagssvæðinu (EES) skuldbundu
íslendingar og aðrar EFTA-þjóðir sig til
að Iaga reglur á gjaldeyris- og fjármagns-
markaði að því sem gildir innan Evrópu-
sambandsins (ESB). I sumum tilvikum
var þó samið um varanlegar undanþágur
eðaaðlögunarfrest. Jafnframtvarákveð-
ið að þeirri meginreglu skyldi fylgt að
breytingar á regl um um ofangreind atriði
innan ESB skyldunátil allraaðildarríkja
Evrópska efnahagssvæðisins.
Aðild íslands að EES hefurþegar haft
margvísleg áhrif á gjaldeyrisreglur hér á
landi, lög og reglur um starfsemi banka,
sparisjóða og annarra lánastofnana og
lög og reglur um verðbréfaviðskipli,
verðbréfasjóði og Verðbréfaþing Islands.
Þeim breytingum öllum verða ekki gerð
skil hér. Þess í stað verður fjallað um þær
sem þegar hefur verið ákveðið að taki
gildi hér á landi og kynntar nýjar EES-
reglur sem hrinda verður í framkvæmd á
næstu misserum.
I þessari grein verður fjallað um gjald-
eyrisreglur og reglur um fjárfestingu er-
lendra aðila hér á landi. I tveimur öðrum
greinum verður svo fjallað um nýjar
reglur um bankamál og verðbréfa-
markað.
Gjaldeyrisreglur
í samræmi við ákvæði EES-samn ings-
ins voru síðustu takmarkanir á langtíma-
hreyfingum fjármagns felldar úi gildi í
árslok 1993. Samkvæmt samningnum
hefur ísland frest til I. janúar 1995 til að
létta síðustu hömlum af gjaldeyrisvið-
skiptum. Þarer um að ræða takmarkanir
á skammtímahreyfingum fjármagns og
skilaskyldu gjaldeyris (sjá töflu 1). Þótt
áfangaskipt afnám gjaldeyrishafta hér á
landi hafi hafist áður en EES-samning-
ISBENDING
Tafla 1: Breytingar á gjaldeyrisreglum
l.janúarl99S Síðustu gjaldeyrishöftin afnumin (t.d.
skammtímalán án tilefnis, notkunbankareikninga
erlendis, viðskipti með skammtímaverðbréf,
framvirkviðskipd með krónur, valkvæð viðskipti
með krónur og yfirfærslur án tilefnis).
Afram gildir... Þótt gjaldeyrisviðskipd verði frjáls gildir áfram
upplýsingaskylda vegnahagskýrslugerðar. Kaup
erlendra aðila á hlutabréfum í fslenskum
fyrirtækjum verða áframháð þeim takmörkunum
sem fram koma í lögum um fjárfestingu erlendra
aðila í atvinnurekstri.
urinn var gerður,
bindurhann hendur
stjórnvalda þannig
að ekki er unnt að
hverfa frá markaðri
braut og fresta af-
námihafta. Þáverð-
ur stjórnvöldum
ekki heldur heimilt
að grípa að nýju til
gjaldeyristakmark-
ana nema um sé að
ræða tímabundna
neyðarráðstöfun á
tímum mikils óró-
leika á gjaldeyris-
og fjármagnsmark-
aði. Breytingamar á gjaldeyrisreglunum
eru flestum lesendum Vísbendingar vel
kunnar og verður því ekki fjallað frekar
um þær hér.
Fjárfesting erlendra aðila
Reglum um fjárfestingu erlendra aðila
f atvinnurekstri hér á landi var breytt
verulegaárið 1991 þegarfyrstu almennu
lögin á þessu sviði tóku gildi. I lögunum
eru ýmsar takmarkanir á fjárfestingu
erlendra aðila eins og fram kemur í töflu
2. Vegnagildistöku EES-samningsins í
ársbyrjun 1994 var lögunum breytt
lítillega í desember 1993. Jafnframt var
fellt niður ákvæði laganna sem kvað á
um að heimild erlends aðila til fjárfest-
ingar í atvinnurekstri hér á landi væri
almennt háð því skilyrði að Islendingar
nytu sama réttar í heimaríki hans (gagn-
kvæmnisskilyrði).
Það er alkunna að eitt af mestu ágrein-
ingsefnunum í EES-viðræðunum var
skilyrðislaus krafa íslenskra stjórnvalda
um að ekki yrði hvikað frá algeru banni
við fjárfestingu erlendra aðila í fisk-
veiðum og frumvinnslu sjávarafurða. A
þessa kröfu var fallist. Jafnframt var
Islandi veittur frestur til l.janúar 1996
til að afnemahömlur áfjárfestingum aðila
innan EES-svæðisins í öðrum atvinnu-
greinum en fiskveiðum og frumvinnslu
sjávarafurða. Eins og fram kemur í töflu
2 verða fiskveiðar og frumvinnsla
sjávarafurða einu greinar íslensks at-
vinnulífs sem verða lokaðar fjárfestum
innanEES-svæðisins eftir 1. janúar 1996.
í öllum öðrum atvinnugreinum verða
þessir aðilar að hafa sama rétt til
fjárfestinga og Islendingar sjálfir. Það er
þó rétt að benda á að ákvæði af þessu tagi
kemur ekki í veg fyrir að ákveðnar atvinnu-
greinar, t.d. orkuvinnsla, verði lokaðar
almennum fjárfestum, svo framarlega
sem slíkt bann nái með sama hætti til
fjárfesta hér á landi.
Islensk stjórnvöld eru í raun ekki
skuldbundin til að létta gildandi takmörk-
unum af fjárfestingu í atvinnurekstri
gagnvart aðilum utan EES-svæðisins.
Ýmis dæmi eru um það innan ESB að
rýmri reglur um fjárfestingu í atvinnu-
rekstri hafi gilt gagnvart aðilum innan
ESB en utan. Við afnám gjaldeyrishafta
hér á landi hefur hins vegar í langflestum
tilfellum verið fylgt þeirri reglu að láta
breytingar gilda jafnt gagnvart öllum
erlendum aðilum. Það er vandséð að það
þjóni hagsmunum íslensks atvinnulífs að
viðhalda takmörkunum á fjárfestingu
aðila utan EES-svæðisins. I frumvarpi
til laga um breytingu á lögunum um
fjárfestinguerlendraaðilaíatvinnurekstri
sem viðskiptaráðherra lagði fram á Al-
þingi í fyrra var gert ráð fyrir að fjár-
festingarhömlumar á öðrum sviðum en
orkusviðinu yrðu afnumdar með sama
hætti gagnvart öllum erlendum aðilum.
Höfundur er hagfrœðingur og skrif-
stofustjóri í viðskiptaráðuneytinu
C N Tafla 2: Breytingar á reglum um fjárfestingu erlendra aðila
Hámark á Breytingar gagnvart:
Hömlur: erl. hlut Aðilum innan EES Aðilum utan EES
1. Gagnkvæmnisskilyrði Fellt brott des. 1993 Fellt brottdes. 1993
2. Fiskveiðar 0% Má haldast Máhaldast
3. Frumvinnslasjávarafurða 0% Máhaldast Má haldast
4. Orkuvinnslaog-dreifing 0% Falli brott jan. 1996 Máhaldast
5. Bankastarfsemi 25% Falli brott jan. 1996 Má haldast
6. Flugrekstur 49% Falli brott jan. 1996 Má haldast
Leyfi viðskiptaráðherra þarf:
1. Effjárfestingerlendsaðila fer yfir 250 m.kr. á ári Falli brott jan. 1996 Má haldast
2. Eferlendfjárfestingferyfir25%
af heildarfjárfestingu í tilteknum greinum Falli brott jan. 1996 Má haldast y
2