Vísbending - 04.11.1994, Blaðsíða 2

unum, eins og í Austurríki, Danmörku,
Frakklandi, Hollandi ogSviss. Þettaolli
því m.a. að hlutabréfaverð hækkaði víða
nokkuð í apríl eftir almennar lækkanir,
bæði í febrúar og mars.
Þegar jákvæðar tölur fóru að berast urn
efnahagsþróunina víða í Evrópu í sumar
tóku sumir seðlabankar að breyta um
stefnu og hófu aðhækka skammtímavexti
til að stemma stigu við verðbólgu á sama
hátt og bandaríski seðlabankinn. Þannig
voru skammtímavextir t.a.m. hækkaðir í
Svíþjóð. Þrátt fyrir vaxtahækkanirnar
hækkaði gengi hlutabréfa víðast hvar,
þveröfugt við það sem gerðist þegar
bandaríski seðlabankinn hækkaði vextina.
I þetta sinn beindu fjárfestar augum sínum
meira að jákvæðu fréttunum sem fólust í
bættri stöðu efnahagslífsins.
I haust varð svo nokkur afturkippur á
hlutabréfamörkuðum þegarljóst varð m.a.
að verðvísitala framleiðenda í Bandaríkj-
unum hafði hækkað meira í september en
búist hafði verið við. Fjárfestar óttuðust
að bandaríski seðlabankinn myndi hækka
skammtímavextina og hækkunin myndi
síðan breiðast út til annarra ríkja. Þákom
einnig til að Englandsbanki hækkaði
grunnvexti í fyrsta sinn í nærri fimm ár
um 0,5 prósentustig. Frá byrjun október
hefur gengi hlutabréfa hins vegar leitað
upp á við víðast hvar.
Litlar hækkanir í ár
Eins og sést í töflunum á blaðsíðu 1
hafa almennt orðið litlar hækkanir á gengi
hlutabréfa á þessu ári og sumstaðarhefur
þróunin verið til lækkunar. í Norður-
Ameríku og Evrópu hafa hlutabréf einung-
is hækkað Iítillega að meðaltali, mælt í
dollurum, og á Asíumarkaði hafa orðið
gríðarleg umskipti ef J apan er undanskilið
eins og sjá má. Til gamans er einnig í
töflunum birt ávöxtun eins og hún hefði
horft við íslenskum fjárfestum sem fjár-
festu í hinum ýmsu löndum og lands væð-
um í upphafi árs (án viðskiptakostnaðar).
Það er Ijóst af tölunum að hérlendir
fjárfestar, sem hafa keypt erlend hlutabréf
eða hlutdeildarskírteini í erlendum hlula-
bréfasjóðum á þessu ári, hafa ekki borið
mikið úr býtum fram að þessu. Svipaða
sögu er reyndar að segj a um skuldabréfin
sem hafa lækkað mjög í verði. Þó verður
að hafa í huga að hlutabréf eru yfirleitt
langtímafjárfesting og því gefa skamrn-
tímabreytingar oft villandi mynd.
Eðlilega er erfitt að spá fyrir um þróun-
ina á næstunni. Akveðnar vísbendingar
má þó fá úr nýlegri skoðanakönnun sem
breska tímaritið The Economist gerði
meðal helstu verðbréfafyrirtækjaheimsins
og birt er í nýlegu hefti þess. Þar kemur
m.a. fram tilhneiging til að auka við hluta-
bréfaeign í Japan og á öðrum Asímörk-
uðum. Mörgverðbréfafyrirtækjannavilja
hins vegar minnka eign sína á evrópskum
hlutabréfum og þá einkum þýskum.
A framfæri
ríkisins
Þór Sigfússon
s
Inýlegum tölum frá samtökum dansks
iðnaðarkemur fram að um 2 milljónir
Dana, eða 40% landsmanna, fái megin-
hluta framfærslutekna sinna frá ríkinu í
formi bóta, lána eða annarra greiðslna.
Fyrir um 10 árum síðan var þessi fjöldi
um l,6miIljónirmannaogþvíhefurþeim
er fá framfærslutekjur frá danska ríkinu
fjölgað um 25%. Auk þess eru opinberir
starfsmenn í Danmörku um 800 þúsund
og hefur þeim fjölgað svipað. I ljósi
þessara upplýsinga er fróðlegt að skoða
þróun þessara mála hér á landi á sama hátt
og gert er í dönsku athuguninni.
Rúmlega 40 þúsund manns
fá framfærslutekjur frá rfki
ISBENDING
unnin hérlendis hjá ríkinu á árinu 1993.
Ef sömu aðferð er beitt hér á landi kemur
út að um 55 þúsund Islendingar, eða 20%
þjóðarinnar, á lífsviðurværi sitt að mestu
leyti undirríkinu. A árinu 1984varsam-
svarandi fjöldi um 38 þúsund og hlutfall
af heildarmannfjölda um 16%. Fjöldi
þessara einstaklinga hefur því aukist um
tæp 17 þúsund á síðastliðnum 9 árum eða
um 45 %. A sama tíma fjölgaði ársverkum
á vinnumarkaði um 5 þúsund eða um rúm
4% og landsmönnum fjölgaði um 22
þúsund manns. Þess má geta að á árinu
1993 greiddu um 25% landsmanna tekju-
og eignarskatt þegar tekið hefur verið tillit
til barna- og vaxtabóta. Arið 1984 var
hlutfallið um 30%. Þeir sem hafa lífs viður-
væri sitt af ríkinu verða því að líkindum
orðnir fleiri en skattgreiðendur innan fárra
ára ef fram heldur sem horfir.
Ef þeir eru einnig teknir með sem fá
hluta framfærslutekna sinna frá ríkinu
verður fjöldinn um 64 þúsund manns eða
um 24% af heildarmannfjöldasamanborið
við um 19% á árinu 1984. Þá hefur ekki
verið tekið tillit til þess hóps sem vinnur
hjá einkafyrirtækjum þar sem ríkið er
aðalkaupandi þjónustunnar, en það myndi
eðlilega hækka töluna enn.
Á síðasta ári fengu um 25 þúsund
manns framfærslutekjur frá ríkinu í formi
framlaga frá almannatryggingakerfinu
eins og sjá má í meðfylgjandi töflu. Auk
þessa fengu rúmlega 9 þúsund elli- og
örorkulífeyrisþegar hluta sinnar fram-
færslu frá almannatryggingum og tæplega
6 þúsund námsmenn höfðu framfærslu
sína af lánum frá Lánasjóði íslenskra
námsmanna. Samtals voru því rúmlega
40 þúsund manns með meirihluta fram-
færslu sinnar frá
ríkinu árið 1993.
Áárinu 1984var
þessi fjöldi um 26
þúsund. Um 55%
aukning hefur því
orðiðáfjölda þess-
ara einstaklinga á
þessu 9 ára tíma-
bili. Einstaklingar
sem voru að hluta
eða öllu leyti á
framfæri hinsopin-
bera hér á landi
voru um 15% al'
mannfjölda á árinu 1993 samanborið við
um 40% í Danmörku á sama tíma.
Samanburður með rrkis-
starfsmönnum
I Danmörku eru opinberir starfsmenn
um 800 þúsund eins og áður sagði. Efsá
fjöldi er lagður við þá sem eru fá
framfærslutekj ur úr félagslega kerfinu þar
í Iandi hækkar hlutfall þeirra er hafa
lífsviðurværi sitt afríkinuúr40%í55%af
fólksfjölda. Um 24 þúsund ársverk voru
Fremstir í flokki
Stundum er haft á orði að við Islend-
ingar stöndum vel að vígi í samanburði
við aðrar Evrópuþj óðir þegar ums vif hins
opinbera eru skoðuð eða þegar bornar
eru saman tölur um ríkisstarfsmenn,
rekslrarkostnað ríkisins o.þ.h. Þetta er
rétt, en þegar litið er á aukið umfang
þessara þátta á undanförnum árum erum
við engir eftirbátar annarra Evrópuþjóða
og á ýmsum sviðum erum við fremstir í
flokki. Eins og fram kom hér á undan
varð fjölgun þeirra sem eiga lífsviðurværi
sitt að mestu undir ríkinu um 25% á
síðastliðnum 10 árum í Danmörku en
hins vegar um 45% hérlendis á 9 árum.
Nær tvöföldun á fjölda
örorkulífeyrisþega
Það vekur sérstaka athygli að fjöldi
örorkulífeyrisþega hefur hátt í tvöfaldast
Fjöldi einstaklinga með framfærslu sína N frá ríkinu
árin 1993 og 1984
1993 1984 93/84
EUilífeyrisþegar með óskerta tekjutryggingu 11.500 7.414 55%
Örorkulífey risþegar með óskerta tekj utrygg. 3.300 1.830 80%
Aðilarsem fengu greittfæðingarorlof 4.500 2.765 63%
Atvinnulausir á atvinnuley sisbótum 5.600 1.480 278%
Námsmenn á námslánum hjá LÍN 5.850 5.428 8%
Einstaklingar með fulla framl'ærslu frá ríki 30.750 18.917 63%
Ellilífeyrisþegarmeð skerta tekjutrygginu 7.440 6.276 19%
Örorkulífeyrisþegar með skerta tekjutryggingu 2.060 855 141%
Einstaklingar með framf. frá ríkinu samtals \ 40.250 26.048 55%
2