Vísbending - 17.11.1994, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
17.
nóvember
1994
45. tbl. 12. árg.
Breytingar iðnframleiðslu, verðbólga og vaxtaviðmið
seðlabanka í Bandaríkjunum, okt. '93 - nóv. '94 (%)'
1 Vaxtaviðmið eða „target rate“ á millibankavöxtum (federal funds rate).
Heimild: Datastream / Ráðgjöf og efnahagsspár hf.
Bandaríski
seðlabankinn
hækkar vexti
í sjötta sinn á
árinu
Bandaríski seðlabankinn hækkaði
lykilstj órnvexti sína á skammtíma-
markaði um 75 punkta seinnipartinn á
þriðjudaginnsl. (15.nóvember). Ákvörð-
unin var tekin eftir fund bankaráðsins þar
sem nýlegar tölur um þróun ýmissa
hagstærða þar í landi hafa líklega verið
efst á baugi . Bankinn hefur þar með
hækkað skammtímavexti sex sinnum á
þessu ári. Dollarinn tók strax kipp upp á
við gagnvart helstu gjaldmiðlum. Gengi
hans gagnvart marki fór t.a.m. úr 1,5430
í 1,5580 örskömmu eftir að ljóst varð að
vextirnir yrðu hækkaðir og gagnvart jeni
úr 98,25 í 98,75.
Afkastanýting í hámarki
Talið er að það sem hafi m.a. ráðið
ákvörðun bankans um vaxtahækkun nú
séu tölur um afkastagetu í iðnaði, sem sýna
að bandarískt efnahagslíf er enn í mikilli
uppsveiflu. Afkastanýliug reyndist 84,6%
í septembermánuði og 84,9% í október,
en það er hæsta hlutfall sem mælst hefur.
Enn fremur varð ljóst á þriðjudaginn að
smásöluvelta hafði vaxið um 1,1% í
október, eða 0,4 prósentustigum meira en
búist hafði verið við, og iðnframleiðsla
um 0,7% samanborið við lítilsháttar
samdrátt hennar í september.
Mesta vaxtahækkun í 13 ár
Bandaríski seðlabankinn hóf að hækka
skammtímavexti í febrúarmánuði á þessu
ári eftiraðtölurhöfðu birstum ríflega7%
vöxt landsframleiðslunnar þar í landi á
fjórða ársfjórðungi, umreiknað til árs.
Megintilgangurinn var að koma í veg fyrir
aukna verðbólgu og að slá á verðbólgu-
væntingarámarkaðinum. Bankinnhækk-
aði millibankavexti á skammtímamarkaði
(federal funds rate) um 25 punkta, úr 3%
í 3,25%, þann 4.
febrúar, en síðan
fýlgdu frekari hækk-
anir í mars, apríl,
maí, ágúst og nú
síðast í nóvember.
Vaxtaviðmið seðla-
bankans eða „target
rate“ á millibanka-
vöxtunum er nú
5,5% en var 3% í
byrjun ársins og
hefur það því hækk-
að um 250 punkta
það sem af er ári. A
þessu tímabili hefur
bankinn einnig
hækkað forvexti sína
á skammtímalánum
til banka (discount rate) þrisvar. Fyrsta
hækkunin á þeim var framkvæmd í maí,
síðan kom hækkun í ágúst og nú síðast á
þriðjudaginn sl. Forvextirnirhafa farið úr
3% í 4,75%, eða upp um 175 punkta.
V axtabrey tingamar á þriðj udaginn em þær
mestu sem bandaríski seðlabankinn hefur
framkvæmt frá því á árinu 1981.
Reynt að slá á vöxt peninga
Eins og áður sagði er megintilgangur
seðlabankans með aðgerðum sínum að
draga úr verðbólgu og verðbólgu-
væntingum. Með vaxtahækkunum er
bankinn að slá á vöxt peningamagns, eða
m.ö.o. að þrengja peningamálastefnuna.
Bankar uppfylla kröfur um laust fé að
miklu leyti með skammtímalánum í seðla-
banka eða á millibankamarkaði og með
því að hækka vexlina á þeint stuðlar
bankinn að minni útlánum bankanna og
hærri útlánsvöxtum. Það leiðir svo aftur
til minni eftirspurnar fyrirtækja og
einstaklinga eftír lánsfé.
Það sem af er þessu ári hefur peninga-
rnagn í víðum skilningi ekki aukist í
Bandaríkjunum. ReyndarhefurM2 farið
lítillega lækkandi síðastliðnar vikur. Af
þessum sökum hafa margir talið litla
ástæðu fyrir seðlabankann að hækka
skammtímavextina nú. Bankinn er hins
vegar framsýnn og horfir á þá staðreynd
að almenn útlán bandaríska bankakerfis-
ins jukust um 14% í septembermánuði.
Hann lítur því þannig á að þróunin í
peningamagnsstærðunum sé að snúast
við. Bæði neyslulán og lán til fram-
kvæmda eru íörum vexti og hafa bankamir
m.a.byrjað að seljahl uta af verðbréfaeign
sinni á fjármagnsmarkaðinum til að afla
aukins lausafjár. Meðal annars vegna
þessa er erfitt að slá því föstu að seðla-
bankinn grípi ekki til frekari vaxtahækk-
ana á þessu ári.
Markmið um 2,5% hagvöxt
Bandaríski seðlabankinn hefur sett það
sem markmið að hagvöxtur fari ekki yfir
2,5-2,8% á ársgrundvelli. Ef vöxtur
landsframleiðslunnar verður meiri telur
bankinn að skortur á þjálfuðu vinnuafli
fari að segja til sín og að alkastageta
fyrirtækja til skamms tíma þverri. Um-
frameftirspurn eftir þjálfuðu vinnuafli
leiðir lil launaþenslu og minnkandi
afkastageta til vöruskorts og þess að
fyrirtækin þurfa að leggja í mikinn
aukakostnað til að auka við afkastagetuna.
I kjölfarið fari verðlag úrböndunum. Það
er einkurn vegnaþessa sem seðlabankinn
hefur lagt mikla áherslu á tölur um atvinnu
og nýtingu afkastagelu í iðnaði þegar
teknar hafa verið ákvarðanir um vaxta-
hækkanir. Reyndar er talið að seðla-
bankinn beiti einfaldri aðferð til að ákvarða
áðurnefnd viðmiðunannörk á vexti
landsframleiðslunnar skv. dagblaðinu
The Wall Street Joumal. Hún felst í því
að leggja áætlaðan ársvöxt vinnuaflsins,
eða um 1,5% á þessu ári, við framleiðni-
aukningu þess sem er áætluð um 1%.
Þess má að lokum til gamans geta að
miðað við aðferðafræði bandaríska
seðlabankans mætti vöxtur landsfram-
leiðslunnar hér á landi verða s vipaður og
í Bandai íkjunum, eða um 2,5%, án þess
að umtalsverð verðbólguhætta skapaðist.
• Vaxtamál
• Lagabreytingar vegna EES
• Framvirkir samningar