Vísbending - 26.01.1995, Blaðsíða 1

ISBENDING
26.
janúar
1995
4. tbl. 13. árg.
Viku
rit um viðskipti og
efnahagsmál
Þróun vinnuaflsframleiðni á íslandi og í Evrópu-
löndum OECD 1986-1996'
1 Vísitala sett á 1986=100. Spá fyrir árin 1995-96. Framleiðni er hér
skilgreind sem brey ting vergrar landsframleiðslu á hvern vinnandi mann.
Heimild: OECD Economic Outlook, des. 1994 og Þjóðhagsstofnun.
Framleiðni
og svig-
rúmið til
kjarabóta
Sem eðlilegt er í aðdraganda kjara-
samninga hefur nokkuð verið rætt
og ritað að undanförnu um það hversu
mikið laun mega hækka hér á landi án
þess að markmiðum um slöðugleika í
þjóðarbúskapnum verði ógnað. Öllum
er ljóst að kjarabætur umfram það sem
atvinnulífið getur borið munu kalla á
aukna verðbólgu og skerta samkeppnis-
stöðu fyrirtækja, og þar með versnandi
hag, bæði fyrir atvinnurekendur og
launþega á komandi árum. Af þeim
kröfugerðum sem launþegasamtökhafa
kynnt að undanförnu virðist ljóst að
forystumenn þeirra telja svigrúmið til
kauphækkana allmikið, eða allt að
tugum prósenta. Aðrir eru varkárari og
hafa talið að launabreytingar í iðnríkj-
unum, þar sem gert er ráð fyrir 3'/2-4%
kauphækkunum að meðallali á ári bæði
árin 1995 og 1996, eins og fram hefur
komið að undanförnu, eigi að ákvarða
mörkin í þessum efnum. En er það
endilega gefið að kjarabætur geti orðið
hér jafn miklar og í helstu viðskipta-
löndunum, þótt efnahagslífið hafi um
margt þróast svipað og þar að undan-
förnu?
Framleiðnin ákvarðar svig-
rúmið
í þessu sambandi ber að hafa í huga
að verulegu máli skiptir hvers vegna
framleiðsla er að aukast í hagkerfinu.
Ef ástæðan er sú að það vinnuafl sem er
til staðar er að skila auknurn afköstum
hefur augljóslega skapast svigrúm fyrir
atvinnulífið til að veita launþegum
kjarabætur vegna þeirrar hagræðingar
sem átt hefur sér stað. Við slíkar aðstæð-
ur geta laun hækkað án þess að fyrirtækj-
um reynist nauðsynlegt að mæta
auknum tilkostnaði með hækkandi
afurðaverði. Ef ástæðan er hins vegar
sú aðfólki viðframleiðslunaséaðfjölga
er svigrúmið til
kauphækkana
fyrir hvem og einn
starfsmann eðli-
legaminnaenella
ogísumumtilfell-
um kann að reyn-
ast nauðsynlegl
að lækka laun eða
segja upp starfs-
fólki þegar svo
háttar til. Það
skiptir því m.ö.o.
höfuðmáli hvern-
igframleiðni erað
þróast þegar rætt
er um möguleik-
ana til bættra kj ara.
í þessu felst m.a.
að atvinnurekstur
í ríkjum sem búa við svipaðan hagvöxt
getur verið ntjög misjafnlega undir það
búinn að taka á sig kauphækkanir án
þess að velta þeim út í verðlagið.
Mun óhagstæðari fram-
leiðniþróun en í OECD
I ljósi þessa er fróðlegt að bera saman
vöxt vinnuaflsframleiðni hér á landi og
í öðrum Evrópulöndum innan OECD
þar sem hagvöxtur hefur víðast hvar
verið svipaður og hér að undanförnu.
Eins og sést á meðfylgjandi mynd hefur
talsvert ólík þróun átt sér stað. Innan
OECD-Evrópu hefur vinnuaflsfram-
leiðni farið stöðugt vaxandi á undan-
förnum árurn og miðað við áætlanir urn
hagvöxt og vinnuaflsnotkun á árunum
1995 og 1996 má gera ráð fyrir áfram-
haldandi þróun í þessa átt. A tíu ára
tímabili jókst vinnuaflsframleiðni í
þessum ríkjum um tæp 23% að meðal-
tali, eða um 2,2% að jafnaði á ári. Hér á
landi varð framleiðniþróunin nokkuð
hagstæðari en í hinum Evrópuríkjunum
fram til ársins 1991, en eftir það hefur
dæmið snúist við eins og sjá má. Ef
áætlanir ganga eftir um árin 1995 og
1996 hefur vinnuaflsframleiðnin hér á
landi aukist um tæp 15% á tíu árum, eða
um 1,3% að jafnaði á ári. Sé eingöngu
miðað við þróunina síðustu þrjú ár er
árlegur vöxtur framleiðninnar um 2,5%
í Evrópulöndum OECD, en á hinn
bóginn einungis um 1% hér á landi.
Svigrúmið til kjarabóta
Út frá framleiðnisjónarmiði er því
ljóst að íslenskt atvinnulíf er talsvert verr
undir það búið en atvinnulíf í helstu
samkeppnislöndunum að veita launþeg-
um kjarabætur. Óhagstæðari fram-
leiðniþróun hér á landi en annars staðar
gæti falið í sér þá staðreynd að hér hefur
stefnan í atvinnumálum einkum miðast
við það að halda uppi fullri atvinnu án
tillits lilefnahagsaðstæðnahverjusinni,
en atvinnuleysi hér á landi hefur verið
miklu minna en að meðaltali í nágranna-
löndunum á undanförnum árum. Þessi
stefna endurspeglast vel í rekstri hins
opinbera, en þar hefur vinnuaflsnotkun
aukist gríðarlega.
Sökum þeirrar þróunar sem átt hefur
sér stað hér á landi er sýnt að svigrúmið
til bættra kjara fyrir launafólk er talsvert
minna en í löndunum í kringum okkur.
Sambærilegar launahækkanir og þar er
gert ráð fyrir á næstu misserum geta því
raskað þeim stöðugleika sem nú ríkir í
þjóðarbúskapnum og er m.a. grundvöll-
ur að bættum hag, bæði fyrirtækja og
launþega. Enn fremur er ljóst að
framleiðni hefur verið að þróast með
mjög mismunandi hætti innan einstakra
atvinnugreina að undanförnu og er því
svigrúm þeirra lil að taka á sig kaup-
hækkanir mjög mismunandi. Þannig
hefur framleiðnin einkum aukist í út-
flutningsgreinum, en í sumum greinum
iðnaðar og þjónustu hefur hún jafnvel
farið minnkandi.
• Laiin og framleiðni
§ Aðstœður á vinnumarkaði
• Vextir banka og sparisjóða
# Verðlag landbúnaðarvara