Vísbending - 16.03.1995, Blaðsíða 3

V
ISBENDING
Hlutdeild Bandaríkjanna í vöruinn- og -útflutningi
íslendinga og raungengi bandaríkjadals
I % af innflutningi
b af útflutningi
' Raungengi
1980 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 1994
Bandaríkjadalur
og íslenska
þjóðarbúið
Már Guðmundsson
Bandaríkjadalur hefur fallið um
6,2% gagnvart íslensku krónunni
frá áramótum til 9. mars sl. Astæðan er
aðallega lækkun dalsins á alþjóðlegum
gjaldeyrismörkuðum, þar sem hækkun
krónunnar miðað við opinbera gengis-
skráningarvog nam aðeins um 0,3% á
sama tíma Hér áður þegar Bandankin
voru mikilvægasti útflutningsmarkaður
landsmannahefði slflct gengishrap dalsins
getað haft umtalsverð áhrif á þjóðar-
búskapinn. En hver eru áhrifin í dag? I
þessari grein er leitað svara við þeirri
spurningu. Einnig verður mikilvægi
bandaríkjadals sett í sögulegt samhengi,
en fyrst verður þó fjallað um gengis-
þróunina að undanförnu.
Gengisþróunin
Þær gengisbreytingar sem orðið hafa
frá áramótum mælast nokkuð mismun-
andi eftir því við hvaða gengisvísitölu er
miðað. Eftirfarandi tafla sýnir breytingar
frá áramótum til 9. mars sl. á nokkrum af
jreim gengisvísitölum erlendra gjaldmiðla
sem Seðlabanki íslands reiknar út
reglulega ásamt hlutdeild bandaríkjadals
í þeim. Gengisvísitala sú sem byggist á
s.k. gengisskráningarvog er samsett af
bandaríkjadal með 18% vægi, evrópsku
mynteiningunni ECU með 76% vægi og
japönskujeni nteð 6% vægi. Þessi gengis-
vísilala hefur verið grundvöllur opinberrar
gengisskráningar frá ársbyrjun 1992. I
vöruskiptavog hljóta gjaldmiðlar vægi í
samræmi við hlutdeild viðskiptalanda í
vöruúl-og innflutningi á árinu 1993, en
einnig er tekið tillit til mikilvægis sam-
keppnislanda á útflutningsmörkuðum
sjávarafurða. Þannig er t.d. vægi kanada-
dals og norsku krónnunar meiraen nemur
beinum vöruviðskiptum vegna samkeppni
okkar við þessar þjóðir y tra. V iðskiptavog
er vöruviðskiptavog að viðbættri áætlaðri
hlutdeild landa í þjónustuviðskiptum án
vaxta á árinu 1993. Vægi bandaríkjadals
er umtalsvert meira í þessari gengis vog en
í vöruviðskiptavoginni þar sem hann hefur
mikið vægi í þjónustuviðskiptum, eða
rúmlega 50% á útilutningshlið og 40% á
innflulningshlið.
Eins og sést á töflunni hafa allar vísi-
tölurnar lækkað frá áramótum, sem þýðir
að gengikrónunnarhefurhækkað, þar sem
jxer telja veið erlendra gjaldmiðla í
krónum. Gengis-
hækkun krónunnar
mælist þó mismikil
eftir því við hvaða
vísitölu er miðað.
Samkvæmt við-
skiptavog mælist
gengishækkun krón-
unnar 1,2%, þ.e. um
0,9% meiri en miðað
við opinbera gengis-
skráningarvog sem
stafar m.a. af því að
vægidals ermismun-
andi í þessum tveim
vísitölum. Gengishækkunin á útflutnings-
hlið er mun meiri en á innflutningshlið,
eða fl/2% á móti 1%. Mismunurinn, um
‘/2%, ermælikvarði áviðskiptakjararýmun
þjóðarbúsins vegna gengishræringa frá
áramótum.
Þjóðhagsleg áhrif
Til að meta þjóðhagsleg áhrif af þeim
gengishræringum sem átt hafa sér stað frá
áramótum er byggt á eftirfarandi for-
sendum auk þess sem fram hefur komið
um gengisþróun:
1. Bandaríkjadalur vegur 27,9% í
útllutningi vöru og þjónustu skv. nú-
gildandi viðskiptavog.
2. Hlutfall langtíma lána af útflutn-
ingstekjum er 157,9% 1994.
3. Hlutdeild dals í langtíma lánum
var um 43% á árinu 1994.
4. Vaxtabyrði erlendralangtímalána
var 1994 um 9,9%.
5. Meðallánstími erlendra lána er
talinn um 10 ár.
6. Frá áramótum hefur viðskipta-
vegið útflutningsgengi lækkað um 0,54%
umfram innflulningsgengi. Að óbreyttu
rýmaþví viðskiptakjörin að samahlutfalli.
Ut frá ofangreindum forsendum má
reikna eftirfarandi:
1. Rýrnun viðskiptakjara nemur um
870 m.kr. á ári miðað við útflutning ársins
1995, eða um 0,2% af landsframleiðslu.
2. Skuldahlutfall lækkar í 156,1%,
eða um 1,8 prósentustig af útflutningi,
semsamsvarar2,9ma.kr. m.v. útflutning
1995. Þessa upphæð er ekki hægt að bera
saman við áhrif breytinga á viðskipta-
kjörum hér að ofan, því annars vegar er
um að ræða strauma og hins vegar stofn.
3. Vaxtabyrði lækkar í 9,79% af
útflutningi eða um 0,11%, sem samvarar
um 177 m.kr. á verðlagi 1995.
4. Afborgunarbyrði fer úr 15,79% í
15,61%, þ.e. lækkar um 0,18%, eða um
290 m.kr. á verðlagi ársins 1995.
5. Jákvæð áhrif vegna lækkunar
skulda nema því um 467 m.kr. á ári.
6. Heildaráhrif eru því neikvæð sem
nemur 400 m.kr. eða um 0,1 % af lands-
framleiðslu á ári. Þetta geta ekki talist
það stórvægileg áhrif að lilefni sé til þess
að ætla að þau grafi undan krónunni.* 1 2 3 4 5 6
Gera verður þá fyrirvara við ofan-
greinda útreikninga að þeir byggja á því
að gengisafstæðumar eins og þær voru
9. mars sl. haldist óbreyttar um alla
framtíð auk þess sem þær taka ekki tillit
til magnaðlögunar að brey ttum verðskil-
yrðum.Efbandaríkjadalurlækkarvaran-
lega ætti það að valda minni útflutningi
til B andaríkj anna og auknum innflutningi
þaðan .
Sögulegþróun
Meðfylgjandi mynd sýnir annars vegar
hlutdeild Bandaríkjanna í vöruút- og
innflulningi Islands á ámnum 1980-1994,
og hins vegar þróun raungengis
bandaríkjadals á sarna tíma. Á myndinni
kemur glöggt fram hvernig hlutdeild
Bandaríkjanna í útflutningi nærhámarki
áámnum 1983-1985 í kringum 27-28%,
en raungengibandaríkjadals náði einmitt
hámarki á árinu 1985. Þá minnkar
hlutdeild í úlllutningi með fallandi
raungengi á sama tíma oghlutdeild
í innflutningi eykst þar tilhún verður
meiri en í útflutningi á árinu 1990.
Síðan hefur hlutdeild dals í
útflutningi heldur aukist, en
minnkað íinnflutningi. Þettagerist
þrátt lyrir að raungengibandaríkja-
dals sé fallandi og skýrist m.a. af
hagstæðri verðþróun, enda hófst
uppsveiflafyrríBandaríkjunumen
í Evrópueftirefnahagslægð íbyrjun
þessa áratugai-. Til að ljúka þessu
má geta þess að hlutdeild banda-
^ Gengishækkun krónu frá áramótum '
eftir ýmsum mælikvörðum'
Gengisvísitala Breyting (%) Hlutdeild USD
Gengisskráningarvog -0,3 18,0
Vöruviðskiptavog -0,6 16,5
V öruútflutningsvog -0,9 17,7
Vöruinnflutningsvog -0,3 15,3
Viðskiptavog -1,2 25,8
Viðskiptavog - útflutningur -1,5 27,9
Viðskiptavog - innflutningur -1,0 23,6
'Þettaer verð á erlendum gjaldmiðlum í krónum sem
hlýtur að lœkka ef gengi krómmnar hœkkar
V ________________________________________________/
3