Vísbending - 28.07.1995, Blaðsíða 3

ISBENDING
Skattalegt hagræði af hlutabréfakaupum
1984-1994 (tafla 3)
Ar
Fjöldi Meðalkaup Magn í Breyt. m. ára
kaupenda í hlutabr. mkr.* magn Fjöldi
1984 1.707 57.022 97
1985 1.652 67.657 112 15% -3%
1986 2.332 67.599 158 41% 41%
1987 438 74.592 33 -79% -81%
1988 1.316 86.601 114 249% 201%
1989 5.131 102.689 527 362% 290%
1990 16.350 119.550 1.955 271% 219%
1991 10.677 83.343 890 -55% -35%
1992 10.476 76.743 804 -10% -2%
1993 11.136 76.099 847 5% 6%
1994** 12.174 105.964 1.032 22% 9%
*Fært á meðalverðlag 1994 eftir framfœrsluvísitölu.
**Lögum breytt þannig að aðeins 80% kaupverðs kemur
til lækkunar tekjuskattsstofns, áður 100%.
, Heimild: Ríkisskattsstjóri
4. Þetta gerist einnig í ár þó að velta á
Verðbréfaþingi íslands hafi dregist
verulega saman í ýmsum öðrum
tegundum verðbréfa. Skýringin á því af
hverju viðskiptiá Opnatilboðsmarkað-
inurn minnkuðu á milli ára er að mörg
félög skráðu sig á Verðbréfaþingi síðari
hlutaársins ífyrra. Þarmát.d.nefna
Harald Böðvarsson hf., Síldar- /■—
vinnsluna hf., Olíufélagið hf. og
Skeljung hf.
Nú er tíðni viðskipta með hlula-
bréf sem svarar til 6 til 7 kaupum
eða sölum á hverjum virkum degi
og að h ver viðskipti séu að meðaltali
1.265þúsund. Almennthafa
því viðskipti sem skráð eru
opinberlega þrefaldast á
tveimur árum á efti rmarkaði.
A töflu 2 má í raun sj á dýpt
markaðarins á fyrri hluta
þessa árs. Mikilvægt er að
hafa upplýsingar um fjölda
hluthafa, ljölda viðskipta,
magn og umfang félagsins,
ekki síður en eignatölur og
arðsemisupplýsingar.
Af útboðunum 1994 eru
um 725 milljónir útboð
hlutabréfasjóða, en gera má
ráð fyrir að a.m.k. helmingur
þess fjár renni aftur til hluta-
bréfakaupa. Þá hafa útgerð-
arfyrirtækin Haraldur
Böðvarsson (100 mkr.),
Utgerðarfélag Akureyringa
(150 mkr.) og Grandi (100
mkr.) heimild til útboðs hlutabréfa.
Skattaívilnanir
Fjöldi þeirraeinstaklinga sem nýttu sér
heimild til hlutafjárkaupa á árinu 1994
jókst um 9% frá árinu á undan og
frádráttur þessara 12.174 einstaklinga
vegna skatttekna 1994 nam 825 mkr. eða
að meðaltali 85 þkr. á rnann. Það
samsvarar því að skattar hjá þessum
aði lum hafi lækkað um 335 mkr. eða um
35 þkr. á mann. Ljóst er að þessar
ívilnanir hafa stutt verulega við bakið á
hlutabréfamarkaðnum og hann væri ekki
orðinnjafnmikileign almenningsograun
ber vitni ef skattalegt hagræði væri ekki
til staðar.
Hlutabréf í sókn
Hlutabréf hafa hækkað um rúmlega
35% á síðustu þremur misserum sem er
ævintýralega mikil hækkun. A sama tíma
hefur velta á bréfum þrefaldast og mikill
viðsnúningur orðið hvað varðar þekkingu
og innsæi aðila á markaðnum inn í rekstur
einstakra fyrirtækja. Að öllu samanlögðu
má því búast við að hlutabréfaverð haldi
áfram að hækka en mesta hækkunin sé
þegar gengin yfir.
Höfundur starfar á
verðbréfamarkaði.
Velta á hlutabréfamarkaði (tafla 4)
jan-jún 93 jan-jún 94 Breyt. jan-jún 95 Breyt. Fjöldi VÞÍMeðalviðsk.
Verðbréfaþing íslands 1995 1995
215231 377.903 76% 950.850 152% 748 1.271
Opni tilboðsmarkaðurinn 122634 240.410 96% 114.402 -52% 94 1.217
Samtals V 337.865 618.313 83% 1.065.252 72% 842
Ábyrgð
stjómarmanna
í hluta-
félögum
Jónas Fr. Jónsson
Nýlega hafa gengið dómar í málum
er snúist hafa um bótaábyrgð
stjórnarmanna í hlutafélögum gagnvart
birgjum. Tekist var á um skyldu þeirra
til að upplýsa birgja um slæma rekstrar-
stöðu, en fyrirtækin, sem í hlut áttu, urðu
gjaldþrota. Hér verður fjallað um bóta-
ábyrgð stjórnarmanna í hlutafélögum,
einkum gagnvart lánardrottnum.
Sky ldur hlutafélagaforms
í hlutafélagi bera félagsmenn,
hluthafarnir, takmarkaða ábyrgð á
skuldbindingum félagsins. í staðinn þarf
félagið að hlfta ýmsum skilyrðum
varðandi stofnun, skipulag og starf-
rækslu, s.s. varðandi greiðslu hlutafjár,
skráningu, upplýsingagjöf, reiknings-
hald og eftirlitsskyldu stjórnar. Það er
gert til að gæta hagsmuna lánardrottna,
stjórnvalda, hluthafa og annarra.
Stjórnarsetu fylgir ábyrgð
Með því að taka sæti í stjóm hlutafélags
taka menn á sig ákveðnar skyldur sem
þeim ber að þekkja og vera sjálfir ábyrgir,
standi þeir ekki undir þeim, t.d. vegna
vanþekkingar eða tímaskorts. Ábyrgð
stjórnarmanna er einstaklingsbundin, en
ef stjómarmaðurhefurekki uppi mótmæli
við meintum brotum við stjórnun
hlulafélags, hvort heldur brotin stafa af
athöfn eða athafnaleysi, þá verður hann
samábyrgur. Ekki ernægjanlegtaðbóka
einungis mótmæli heldur verður að gera
þeim viðvart sem hagsmuna hafa að gæta.
Telja verður þó að það fari nokkuð eftir
eðli ákvörðunar. Sömu sjónarmið eiga
við um framkvæmdastjóra, enda fara
hann og félagsstjórn saman með stjórnun
félags (stjórnendur). Hvorugur aðila á
að geta skotið sér undan ábyrgð með því
að vísa til ábyrgðar hins.
Eftirlitsskylda
Ein mikilvægasta skylda stjórnar-
manna er eftirlitsskyldan. Þeim ber að
gæta þess að skipulag og starfsemi
félagsins sé í réttu og góðu horfi, fjallað
sé um og teknar ákvarðanir um öll
meiriháttar atriði og mikilvæg mál sem
snerta félagið, eftirlit sé með reiknings-
haldi og að meðferð eigna félagsins sé
með tryggilegum hætti. Til að sinna
þessari skyldu þurfa stjómendur að kynna
sér málefni félagsins reglulega og nægi-
lega vel til að geta tekið rekstrar-
ákvarðanir. Gera verðurþákröfu til þeirra
að reglulega sé kannað hvort starfsemi
félagins sé í lögmæltu formi, hvernig
fjárhagsstaðan sé og hverjir rekstrar-
möguleikarséu í náinni og lengri framtíð.
Stjórnarmenn geta orðið skaðabóta-
skyldir ef fjárhagstjón, t.d. lánardrottins,
má rekja til þess að þeir hafi ekki sinnt
eftirlitsskyldu sinni á fullnægjandi hátt.
Ábyrgð þeirraereinstaklingsbundin sem
þýðir að sýna þarf fram á sök hjá hverjum
og einum og sakarmatið getur verið
breytilegt eftir mönnum, t.d. eftir lengd
3