Vísbending - 01.02.1996, Blaðsíða 3

ISBENDING
vörukarfan er eins samsett og í upphafi
og allar vörur í henni eru 10 sinnum
dýrari en fyrst. Það sama gerist með
framfærslu kattanna. En vísitölurnar
hafa hækkað miklu meira eða um 700/
100 x 500/100 = 35 falt. Vísitalan mælir
35 falda hækkun á meðan verðlagið
hækkaði aðeins tífalt.
Afleiðingar
Hvað segja þessar hugleiðingar okkur
um ímyndaða framfærsluvísitölu katta?
Þær þýða að vísitölur mæla yfirleitt of
mikla verðhækkun vegna þess að
neytandinn flýr frá dýrum vörum yfir í
ódýrari. Hann víkur sér undan verð-
Framkvæmd og eðli
fjölbankalána-
samninga
Þórður Þórðarson
Oft kemur sú staða upp þegar
tekin eru lán á alþjóðlegum
mörkuðum, að lánsfjárhæðin
er það há að engin ein lánastofnun hefur
boimagn eða treystir sér til að veita lánið
vegna áhættunnar sem því fylgir. Er þá
jafnan gripið til þess að gera fjölbanka-
lánasamning (e. syndicated loan
agreement). Megineinkenni þeirra er að
gerður er einn lánasamningur milli fleiri
en eins lánveitanda annars vegar og lán-
taka hins vegar, hvar hver lánveitandi
skuldbindur sig til að lána einungis hluta
af heildarlánsfjárhæðinni.
Fjölbankalánasamningar þróuðust í
byrjunaldarinnaríB andaríkjum N orður-
Ameríku, en það var ekki fyrr en síðar að
farið var að nota þá á alþjóðlegum
mörkuðum.
Fjölbankalánasamningar eru staðlaðir
samningar, þ.e. samningar sem að öllu
ley ti, eða að hluta, eru gerðir til samræmis
við áður gerða fyrirmynd skilmála, sem
ætlað er að nota á sama hátt við gerð
fleiri en eins samnings um sams konar
efni.
Kostirfjölbankalána-
samninga
Meginkosturinn við það að byggja lán-
töku á fjölbankalánasamningi, frekar en
t.d. á alþjóðlegum skuldabréfum (e.
eurobond), felst í sveigjanleika fjár-
mögnunaraðferðarinnar.
I lánasamningi ntá m. a. kveða á um:
i) Heimild til lántakatil að skiptaláns-
hækkununum. Nú voru þau dæmi, sem
gefin voru í ímyndaðri framfærslu katta,
mjög öfgakennd til þess að draga fram
áhrifin. En svipuð áhrif korna sennilega
fyrir í raunveruleikanum og skekkja verð-
mælingu vísitalna almennt þegar til lengri
tíma er litið. Það skýrir þá mótsögn, sem
komið er inn á í upphafi þessarar greinar.
Þessa skekkju mætti leiðrétta með því
að breyta vörukörfunni nógu ört, en á því
eru þau vandkvæði að mjög mikið mál er
að finna rétta körfu og neytandinn verður
alltaf á undan að breyta sínu neyslu-
mynstri. Við verðum því að lifa við þessa
skekkju en hugsanlega má meta hversu
mikil hún er.
Áhrif þessa eru mjög víðtæk. Saman-
burður launa og vísitalna, sem eiga að
fjárhæð upp, þannig að hann geti tekið til
sín peninga þegar hann vill og þarf á að
halda (e. drawdown in tranches).
ii) Heimild til að taka lán og greiða
þau aftur á ákveðnu tímabili, svo framar-
lega sem heildarlánsfjárhæðin verður
ekki hærri en nemur fyrir fram ákveðnu
hámarki (e. revolving credit).
iii) Aðhægtséaðveitalán eflántakinn
þarf á því að halda (e. standby credit).
iv) Heimild til að breyta lánsfjárhæð
úr einurn gjaldmiðli í annan (e. multi-
currency option).
Til samanburðar má geta þess að al-
þjóðaskuldabréfalán eru oftast greidd út
í einu lagi og í einum gjaldmiðli.
Undirbúningur lántöku
Þeirri aðferð er yfirleitt beitt við gerð
fjölbankalánasamninga að lántakinn
felur ákveðnum framkvæmdarbanka (e.
managing bank, lead manager) á grund-
velli umboðs (e. mandate letter) að sjá
um lántökuna fyrir sig. Gerist það ýmist
að undangengnu útboði eða að lántakinn
leitar til ákveðins banka með umboðið.
I umboðinu komafram skilmálarfyrir-
hugaðs láns og heimild til handa
framkvæmdarbankanum til að undirbúa
lán á grundvelli þeirra. Skilmálarnir
kveða almennt á um fjárhæð lánsins og
vaxtakjör, en einnig önnurófrávíkjanleg
skilyrði fyrir lántökunni. Umboðinu er
ekki ætiað að vera grundvöllur lánsins í
þeirri merkingu að það sé bindandi fyrir
lántakann, heldur er gengið út frá því að
sérstakan lánasamning þurfi til að
samningur komist á milli aðila. Ensk
dómaframkvæmd bendir þó til þess að
lántakinn þurfi að setja sérstakan fyrir-
vara í umboðið, um skuldbindingargildi
þess, vilji hann ekki vera bundinn af því
gagnvart viðsemjendum sínum.
Á grundvelli umboðsins leitar
framkvæmdarbankinn til annarra fjár-
málastofnana með það í huga að fá þær
til að taka þátt í láninu. Þeint fjármála-
mæla verðlag, errangur. Lífskjörin batna
meira en útreikningar sýna. Verð-
hækkanireru yfirmetnar. Verðbólga, sem
mælist 1 - 2%,erhugsanlegaenginverð-
bólga! Föst laun og fast „verðlag" getur
þýtt launahækkun í raun.
Verðtrygging lána er sömuleiðis of-
metin og gerir meira en að bæta spari-
fjáreigandanum upp verðrýrnun krón-
unnar. (Þarámótikemurvafasamthringl
með vísitölumar.) Það gæti verið verðugt
rannsóknarverkefni aðmeta hversumikil
þessi skekkjahefurveriðáundanfömum
áratugum og í hvaða mæli hún er 'náð
verðbólgu.
Höfundur er stœrðfrœðingur
stofnunum, sem áhuga hafa á hlutdeild,
er sendur upplýsingabæklingur um
lántakann (e. information memorand-
um). Upplýsingabæklingurinn er venju-
lega saminn af lántakanum og fram-
kvæmdarbankanum í sameiningu. At-
huga verður sérstaklega í þessu tilliti
hvort dreifing bæklingsins kunni að fara
í bága við löggjöf í viðkomandi löndum,
þar sem skorður kunna að vera settar við
dreifingu upplýsinga um fjárfestingar-
kosti til almennings.
Þegar framkvæmdarbankinn hefur
fengið nægilega marga aðila til að taka
þátt í láninu, er lánasamningurinn skjal-
festur og þannig gengið frá skilyrðum
lánsins. Það er framkvæmdarbankinn
sem annast skjalfestinguna og samnings-
gerðina, en það er ekki fyrr en að henni
lokinni að samningurinnersendurtil um-
sagnar annarra lánardrottna.
Fjölbankalán eru tvenns konar:
i) Venjulega undirrita allir lánar-
drottnarnir samninginn og skuldbinda sig
til uð lána ákveðinn hluta lánsfjárhæðar-
innar, án þess þó að ábyrgjast efndir
annarra lánardrottna gagnvart lántak-
anum.
ii) I undantekningartilfellum er
framkvæmdarbankinn eini lánveitandinn
gagnvart lántakanum, en útvegar sjálfur
aðila til að taka þátt í fjármögnun lánsins
án vilneskju lántakans. Gera þá lán-
veitendurnir samning sín í milli (e.
participation agreement) þar sem kveðið
er á um réttindi og skyldur lánar-
drotlnanna innbyrðis og hvernig greiðslur
frá lántakanum skulu skiptast milli þeirra.
Eitt elsta lán sem vitað er um þessarar
tegundar var veitl 1916, en þá lánuðu
fimm bankar undir forystu National City
Bank rússnesku keisarastjórninni
50.000.000 bandaríkjadala. Lánið var
síðan fjármagnað með þeiin hætti að
bankarnir seldu hlutdeildarskírteini í
láninu til einkaaðila. Tveim árum síðar
hafnaði ríkisstjórn Sovétríkjannaábyrgð
á láninu og fjárfestamir supu seyðið af
því.
3