Vísbending - 06.09.1996, Blaðsíða 2

✓
Abati af skráningu
hlutabréfa á Verð-
bréfaþingi Islands
Símon Þór Jónsson
Verðbréfaþing íslands er eini
skipulegi hlutabréfamark-
aðurinn á íslandi. Opni tilboðs-
markaðurinn er ekki skipulegur mark-
aður. Af lögum nr. 13/1996 um verð-
bréfaviðskipti má sjá að skipulegir hluta-
bréfamarkaðir eru í fy rsta lagi Verðbréfa-
þing íslands og hliðstæðar kauphallir
erlendis. f öðru lagi aðrir hlutabréfa-
markaðir innan Evrópska efnahagssvæð-
isins þar sem verðbréf ganga kaupum og
sölum, eru opnir almenningi og eru viður-
kenndir með þeim hætti sem bankaeftir-
lit Seðlabanka íslands metur gildan. í
þriðja og síðasta lagi markaðir eins og
þeir sem að ofan eru greindir, utan
Evrópska efnahagssvæðisins og eru
viðurkenndirmeðþeim hætti sem banka-
eftirlitið melur gildan.
í þessari grein er rætt um þann ávinning
sem hlutafélög hafa af því að skrá hluta-
bréf sín á skipulegum hlujabréfamarkaði
eins og Verðbréfaþingi íslands. Ávinn-
ingi af skráningu á Verðbréfaþingi má
einkum skipta í þrennt; ódýrara verður
að afla fjármagns, sterkari eftirmarkaður
myndast fyrir bréfin og félagið fær mikla
auglýsingu. Þessi þrjú atriði tengjast en
fjallað verður um hvert þeirra í sjálf-
stæðum kafla.
s
Odýrarafjármagn
Hlutafélög sem skráð eru á Verðbréfa-
þingi Islands eiga að jafnaði mun auð-
veldara með að afla fjármagns til vaxtar
og þróunar en óskráð félög. Áhætta fjár-
festa og lánveitenda er minni ef félögin
hafa skráð hlutabréf þar sem slík félög
eru bundin ákveðnum lágmarksskyldum
um að veita upplýsingar um félagið. Fjár-
magnseigendur vita betur hvað það er
sem þeir eru að fjármagna og það leiðir
til þess að þeir veita fé á hagstæðari kjör-
um. M.a. af þessum sökum hal'a skráð
félög tryggari aðgang að ýmsum sjóðum
en óskráð félög. Til að mynda eru verð-
bréfasjóðir skuidbundnir til að vera með
a.m.k. 90% af verðbréfum sínum í
skráðum verðbréfum, þ.á.m. skráðum
hlutabréfum, sbr. 20.gr. laganr. 10/1993
um þá sjóði. Margir lífeyrissjóðir fylgja
svipuðum takmörkunum. Upplýsinga-
skylda skráðra hlutaielaga og skylda
ýmissa sjóða til að fjárfesta í skráðum
bréfum hefur verið samræmd með EES-
samningnum og því gildir það sama um
erlenda fjárfestingu og lánveitingu sem
innlenda. Því getur virkt verðbréfaþing
orðið til þess að auka erlendar fjár-
ISBENDING
festingar í íslenskum hlutafélögum.
Ávinningurinn af skráningu á verð-
bréfaþingi kemur vel í ljós þegar fjár-
magna þarf mjög kostnaðarsamar og/eða
sérstaklega áhættusamar framkvæmdir.
Einstakirfjármögnunaraðilar, t.d. bank-
ar, ráða oft ekki einir við fjármögnunina
eða hafa einungis áhuga á að leggja lítið
fjármagn í slíkar framkvæmdir. Á verð-
bréfaþingi er hægt að skipta upp áhætt-
unni þannig að einstakir aðilar taki að
sér að fjármagna hluta hver um sig.
Einnig getur skipulegur verðbréfa-
markaður verið nauðsynlegur fyrir hluta-
félög sem hafa lítið eigið fé og vantar
fjármagn til að hrinda áhugaverðum og
nýstárlegum hugmyndum í framkvæmd
enda þótt það kosti ekki mjög mikið eða
sé sérstaklega áhættusamt. Bankar og
aðrar lánastofnanir lána frekar til einhvers
sem hefur verið reynt áður og þeir geta
gengið að nokkuð vísu. Við þetta bætist
að lánastofnanir krefjast oft veða og setj a
skilyrði um lágmarkshöfuðstól sem
dæmir umrædd félög oftast úr leik. Skýrt
dæmi um þetta eru hlutafélög sem stofnuð
hafa verið í kringum einhverja tækni-
nýjung sem þarf að þróa betur og
markaðssetja. Þessi félög eiga mikla
möguleika á að afla fjármagns á verð-
bréfaþingi ef þau ná að kynna hugmy ndir
sínar vel. Fjárfestingum á Islandi hefur
lengi verið beint í gegnum þróunarsjóði
og banka. Beinar fjárfestingar í gegnum
verðbréfaþing leiða til hagkvæmari
skiptingar fjármagns.
Erlendis er algengt að kauphallirnar
séu með sérstakan li sta fyrir lítil og með-
alstór fyrirtæki, nokkurs konar b-
skráningu hlutabréfa, sem sinnir slíkum
félögum. Skilyrðin fyrir skráningu á slíka
listaeru þáekki eins ströng og á a-listann.
Hér er um að ræða hlutafélög sem mynda
vaxtarbroddinn í atvinnulífinu; þar sem
athafnamennskan ræður ríkjum, flestar
nýjungar koma fram og flest störf eru
sköpuð. Því hefur slfkur b-listi að j afnaði
mikinn pólitískan stuðning og ekki ólík-
legt að Verðbréfaþing Islands þróist í að
hafa slíka tvískipta skráningu.
Sterkari eftirmarkaður
Formarkaður kaupir verðbréf þegar
þau hafa verið gefin út en eftirmarkaður
verslar með bréfin eftir það. Almennt er
sterkari eftirmarkaður fyrir hlutabréf sem
skráð eru á skipulegum markaði en fyrir
óskráð bréf því að tíð viðskipti eru lík-
legri en ella. Þelta leiðir af því að skráð
félög eru bundin ákveðnum lágmarks-
skyldum um að veita upplýsingar um fé-
lagið. Hluthafar/fjárfestar gera sér betur
grein l'yrir verðmæti bréfanna sem þeir
eru að selja eða kaupa.
Ávinningurinn af þessu er mikill. Það
hefurgildi fyrirhlulhafa/fjárfestaað geta
losnað auðveldlega við hlulabréf sín. í
því eru fólgin ákveðin verðmæti. Þess
vegna eru þeir tilbúnir lil að borga rneira
fyrir markaðshæf bréf á formarkaði, sem
þýðir að félögin fá ódýrara fjármagn.
Auk þess gefur nákvæmt gengi
félögunum ýmsar mikilvægar upp-
lýsingar, til að mynda hvernig til hefur
tekist við stjórnun félagsins, en það
veitir stjórnendunum aðhald. Þá auð-
veldar sterkur eftirmarkaður samruna
hlutafélaga þar sem í stað reiðufjár, sem
greiðslu til fyrri hluthafa, geta komið
hlutabréf í yfirtöku- eða nýja félaginu.
Umtalsverðar áætlanir um einkavæð-
ingu standa nú yfir um gjörvalla Evrópu.
Hér á Islandi hefur nokkrum fyrirtækj um
í eigu opinberra aðila þegar verið breytt
í hlutafélög og þau síðan seld á eftir-
markaði. Rætt hefur verið um að gera
þetta við fleiri fyrirtæki og hefur borið
mest á ríkisbönkunum í þeirri umræðu,
en einnig hafa Póstur og sími og Lands-
virkjun verið nefnd. Það getur skipt miklu
máli við einkavæðingu, sem ætlað er að
dreifa hlutabréfaeign, að til sé sterkur
eftirmarkaður.
Mikilauglýsing
Einn af kostunum við að skrá hluta-
bréf á skipulegum hlutabréfamarkaði er
sú mikla auglýsing sem félagið fær. Með
því er ekki bara átt við þá auglýsingu
sem félagið fær með því að uppfylla þær
lágmarksupplýsingakröfur sem hvfla á
skráðum félögum, og eiga m.a. að try ggj a
sterkan eftirmarkað og ódýrt fjármagn,
heldur einnig þá auknu athygli sem fjöl-
miðlar veita því. Áhuga fjölmiðla má í
fyrsta lagi rekja til þess að skráð félög
hafa dreift hlutafé sínu og myndað til-
tölulega stóran hóp hluthafa sem
þarfnast upplýsinga fyrir sig og vilja að
öðrum fjárfestum séu veittar upp-
lýsingar svo hægt sé að selja bréfin. Hér
eru augljós tengsl við kaflana hér á
undan um sterkan eftirmarkað og ódýrt
fjármagn, en átt er við faglega umfjöllun
fjölmiðla sem tekur fyrst og fremst mið
af upplýsingum sem geta verið gengis-
ráðandi. í öðru lagi má rekja áhuga fjöl-
miðlatil almennrarupplýsingaþarfar. Al-
menningur þarf almennar upplýsingar
um félög enda þótt þær séu ekki endilega
gengisráðandi. Það er eðlilegt að þessi
umfjöllun sé meiri um skráð félög en
óskráð þar sem það ber almennt meira á
þeim og fjölmiðlar eru oftast í betri
tengslum við þau.
Af þessu er Ijóst að félagið fær mikla
auglýsingu ef það er skráð á markað.
Þessi auglýsing getur haft góð áhrif á
ímynd og stöðu félagsins. Hún geturhaft
góð áhrif á markaðssetningu vöru og
þjónustu og laðað að hæfa stjórnendur
svo dæmi sé tekið
Höfundur lauk lögfrœðiprófi frá
Háskóla Islands síðastliðið vor
2