Vísbending - 04.10.1996, Blaðsíða 3

ISBENDING
Frumkvöðlar
Eyþór Ivar Jónsson
-----7
síðustu árum hefur umræða
um frumkvöðla í fyrirtækja
rekstri aukist mjög. Sumir
segja að þeir séu hetjur tuttugustu
aldarinnar. Virtir háskólar um allan heim
bjóða nú upp á námskeið til að kenna
mönnum að verða frumkvöðlar, nokkuð
sem hefði þótt óhugsandi fyrir einungis
fáeinum árum.
Hvaðerfrumkvöðull? ] Bandaríkjun-
um er frumkvöðull skilgreindur sem „sá
sem á eigin áhættu fæst við að stofna og
reka fyrirtæki". Vandamálið við þessa
skilgreiningu er að hún greinir ekki á
milli þeirra sem eru að gera eitthvað nýtt
og þeirra sem eru að gera það sem þegar
hefur verið gert margsinnis áður. Þess
vegna vilja margir meina að frumkvöðull
sé „maður sem skapar eitthvað nýtt eða
eitthvað öðruvísi en áður hefur verið
gert“.
Hvað hindrar frumkvöðul?
Lítið hefur verið um rannsóknir sem
tekið hafa á spurningum um hvað það
er sem hindrar þá sem hafa áhuga á því
að fara út í fyrirtækjarekstur. Eftir viðtöl
við frumkvöðla, þá sem langar að verða
frumkvöðlar og þá sem ekki hafa áhuga
á að hefja eigin rekstur virðist mér sem
að helstu hindranirnar séu fjórar:
1. Skortur á frumkvæði.
2. Skortur á arðsömum hugmyndum.
3. Skortur á hæfileikum.
4. Skortur á fjármagni.
Skortur á frumkvæði
Helsta vandamálið er að flestir eru í
eðli sínu áhættufælnir og því sækist fólk
eftir venjum og hefðum sent veita því
öryggi. Yfirleitt er einhver ákveðinn at-
burður sem veldur því að fólk er annað-
hvort togað eða ýtt út í eigin rekstur.
Um leið og þessum „hvötum" fækkar þá
fækkar þeim sem fara út í eigin rekstur.
Þessir hvatar geta verið uppsögn úr
starfi (manni er ýtt út í rekstur) eða að
einstaklingur fær eitthvert tækifæri upp
í hendurnar (hann er togaður út í rekstur).
Ákveðinn kjark þarf til að „fljúga úr
hreiðrinu". Þaðerákveðinn vendipunkt-
ur í lífi einstaklings að segja starfi sínu
lausu og ætla að sjá sjálfum sér farborða
með eigin rekstri. Til þess þarf sjálfs-
traust og kjark. Það gerist ekkert nenta
einstaklingurinn taki lil sinna ráða, sýni
frumkvæði. Þeir sem hafa kjark til að
fylgjadraumumsínumeftirerulíklegastir
til að skapa nýjungar og fyrirtæki sem
geta vaxið og dafnað. Það eru þeir ein-
staklingar sem sýna frumkvæði.
Arðsamar hugmyndir?
Ekki er nóg að fá góða hugmynd, hún
verður að vera söluhæf og skila arði.
Hins vegar er erfitt að finna slíkar hug-
myndir. Flestar hugmyndir ganga ein-
faldlegaekki upp. Ástæðurnareru marg-
ar en fyrst og fremst verða hugmynda-
smiðir að vera nægilega víðsýnir til að
sjá alla myndina og skilja alla þá þætti
sem ráða því að hugmynd skilar arði.
Sennilega hafa margir uppfinninga-
menn orðið varir við tregðu hjá fjárfest-
um og skilja ekki af hverju hugmynd
þeirra fær ekki brautargengi. Ástæðan
er sú að þrátt fyrir að hugmyndin geti
verið mjög góð þá er einfaldlega of dýrt
að hanna, þróa og markaðssetja vöruna.
Arðsemishugtakið verður þannig til
þess að einstaklingar hverfa frá hug-
myndum sínum. Áhættan er einfaldlega
of mikil.
Skortur á hæfileikum
Þegar hér er talað um skort á hæfileik-
um er verið að tala um skort á víðtækri
og viðeigandi þekkingu. Einstaklingar
sem hafa þá víðsýni sem nauðsynleg
er, huga að öllum þeim þáttum sem nauð-
synlegir eru til þess að fyrirtæki komist
á legg. Til eru ótal dæmi um einstaklinga
sem hafa haft kjark en hafa hins vegar
skort hæflleika og siglt öllu í strand á
örskömmum tíma.
Skortur á fjármagni
Þegar rætt er við frumkvöðla, þá ein-
staklinga sem eru að hefja eða hafa ný-
lega hafið rekstur, kemur í ljós að þeir
telja fjármögnunina vera aðal höfuð-
verkinn. Bankar eru ekki tilbúnir að lána
út á annað en veð í fasteign en áhættu-
fjármagn er einskorðað við nýsköpun
og nýjungar sem er ætlað að breyta heim-
inum. Fjármögnunin getur þess vegna
tekið mikinn tíma í byrjunarferlinu og
mikla orku og oft leitt til þess að menn
gefast hreinlega upp.
í könnun sem gerð var á 100 fyrirtækj-
um sem voru á Inc. 500 listanum árið
1989 kom í ljós að nteira en 80% af stofn-
endum þessara fyrirtækja fjármögnuðu
fyrirtækin með eigin sparifé, kreditkort-
um og nýjum veðum í húseignum.1
Sagan segir að Ross Perot hafi stofnað
EDS tölvufyrirtæki sitt með $1.000 en
síðar varð fyrirtækið milljarðafyrirtæki
og grunnur að forsetaframboði. Fjár-
magn þarf ekki að vera stórt vandamál
ef frumkvöðlar vita hvað þeir eru að
gera og sníða sér stakk eftir vexti.
lAmar Bhide, Harward Business Review,
nóv-des '92 (bls. 110)
Mat viðskiptahugmynda
Viðskiptahugmyndir lifna og deyja
hvern einasta dag um allan heim. Sumar
verða að veruleika og jafnvel grunnur
að stórfyrirtæki. Aðrar leiða hins vegar
til gjaldþrota. En þó að hugmynd geti
verið upphaf að stórkostlegu ævintýri
er hún lítils virði nema hún komist í
framkvæmd. Vandamálið er hins vegar
hvernig hægt er að meta hver rétta
hugmyndin er hverju sinni.
Tileru leiðir sem geta auðveldað frurn-
kvöðlinunt að velja hugmynd. Karl H.
Vesper fjallar um þetta málefni í bók
sinni „New venture strategies“. Ég hef
fléttað hugmyndir hans við aðrar hug-
myndir af svipuðum toga. Hægt er að
skipta þeim meginatriðum sem ráða vali
á hugmynd í fjóra flokka:
1. Er grunnurinn til staðar?
2. Er hugmyndin raunhæf?
3. H ver er kostnaður við framkvæmd?
4. Hverju mun hugmyndin skila?
Er grunnurinn til staðar?
Þetta er spurmngin um hvort allt sé til
staðarsem lil þarftil aðhugmyndin verði
að veruleika. Er þekking fyrir hendi, þ.e.
þekking til þess að framleiða, selja,
stjórna o.s.frv.? Er hugmyndin augljós
og skýr? Eru nauðsynleg sambönd við
birgja, viðskiptavini og samkeppnis-
aðila fyrir hendi? Eru framleiðsluþættir
til staðar? Er komin pöntun eða er pönt-
un í augsýn? Ef ekki finnst kaupandi
verður ekkert úr fyrirtækinu.
í raun er spurningin um hvort allir
þættir fyrirtækisins séu til staðar. Oft
getur einn lítill þáttur innan heildarinnar
valdið því að fyrirtæki næri ekki flugi og
að hugmynd verður ekki að veruleika.
Er hugmy ndin raunhæf?
Vesper setur fram þrjár lykilspurn-
ingar til þess að frumkvöðull geti metið
hveru raunhæf hugmyndin er:
1. Mun fólk vilja vöruna/þjónustuna?
2. Mun fólk vilja kaupa vöruna af
þessu fyrirtæki?
3. Skilar hugmyndin hagnaði miðað
við það sem viðskiptavinir eru tilbúnir
til að greiða?
Frumkvöðullinn gæti spurt sig “af
hverju?” á eftir öllum spurningununt til
þess að gera sér grein fyrir því hvað
hann hefur að bjóða umfram aðra.
Hver verður kostnaðurinn?
Áhætta sem fylgir fyrirtækjarekstri er
mikil. Leggja þarf fram bæði fé og tíma.
Frumkvöðull þarf hugsanlega að segja
starfi sínu lausu og leggja áður óþekkta
byrði á fjölskylduna. Þess vegna þurfa
stofnendur að meta heildarkostnað
3