Vísbending - 22.11.1996, Blaðsíða 1

/
22.
V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
nóvember
1996
44. tbl. 14. árg.
Endurbætur á vinnumarkaði
Nokkuð hefur verið um það rætt
að skipulag vinnumarkaðar-
ins geti hamlað frekari hag-
vexti. Er þá átt við að reglur um lág-
markslaun, reglur um vinnutíma, at-
vinnuleysisbætur og samflot margra í
kjarasamningum spiili fyrir því að hægt
sé að nýta vinnuaflið á sem hagkvæm-
astan hátt.
Miklarbreytingar
Vinnumarkaðurinn í iðnríkjunum
hefur tekið miklum breytingum á síðustu
áratugum. Frá 1930 - 1960 var mikil
áhersla lögð á vinnuaflsfreka fram-
leiðslu og óx vinnumarkaður því mjög
hröðum skrefum. A tímabilinu 1960 -
1990 breyttist þetta því aukin áhersla
var lögð á tæknilegar framfarir og við
það dró mjög úr ákveðnum iðngreinum
svo sem stálvinnslu, skipasmíðum
o.þ.h. en margar þessara greina fluttust
til vanþróaðri landa þar sem vinnuaflið
var ódýrara. Afleiðingin hefur orðið sú
áð ákveðnar atvinnugreinar hafa nánast
þurrkast út í iðnríkjunum og þar hefur
jafnframt orðið mikil aukning starfa í
þjónustugreinum og hjá hinu opinbera.
Þessu til viðbótar hefur atvinnuþátttaka
kvenna aukist verulega á síðustu ára-
tuguin.
Verkalýðsfélög missterk
Bandaríkin hafa í mörgum efnum verið
fyrirmynd í hinum vestræna heimi. Það
á þó ekki við í vinnumarkaðsmálum.
Flestar Evrópuþjóðir hafa l'arið aðrar
leiðir en Bandaríkjamenn. Aðild að
verkalýðsfélögum er mjög almenn í
Evrópu en ekki er talið að nema 20-25%
vinnufærra manna, utan landbúnaðar, í
Bandaríkjunum sé í verkalýðsfélögum.
Af þessu leiðir að áhrif verkalýðsfélaga
eru önnur í Evrópu en þar. Áhrif verka-
lýðsfélaga í Bandaríkjunum snúast um
vinnustaði. Starfsmenn á hverjum vinnu-
stað verða að velja í atkvæðagreiðslu
hvort þeir vilja tilheyra verkalýðsfélagi
eða ekki. Þar af leiðir að áhrif verkalýðs-
félags í sömu borg geta jafnvel verið
missterk. Lög um vinnudeilur í Banda-
ríXjunum eru einnig önnur en í Evrópu
því þar er t.d. ekki leyfilegt að fara í
samúðarverkföll nerna að uppfylltum
mjög ströngum skilyrðum. Einnig eru
strangar reglur um önnur samskipti
vinnuveitenda og verkalýðsfélaga.
Sveigjanleiki meiri í
Bandaríkjunum en Evrópu
Á það er oft bent að Bandaríkin séu
ntjög lljót að laga sig að breyttum að-
stæðum í efnahagsmálum og ráði þar
miklu hversu sveigjanlegur vinnumark-
aðurinn þarer. I Bandaríkjunumerhægt
með tiltölulega litlum fyrirvara að segja
fólki upp og berast stundum af því fréttir
að mörg þúsund manns missi vinnuna
þegar hart er í ári. Á sama hátt er ráðið
í mörg þúsund störf þegar birta tekur á
ný. Atvinnuöryggi fólks er því lítið og
við því bregðast sumir með því að flytja
sig um set þangað sem meiri von er um
atvinnu. Þessi færanleiki vinnuaflsins
er einnig mjög mikilvægur fyrir efna-
hagslega þróun í Bandaríkjunum. Þann-
ig geta staðbundnir kostir nýst, jafnvel
þótt þeir vari aðeins í skamman tíma.
Vissulega eru aðrar aðstæður í Banda-
ríkjunum en t.d. hér á landi, húsnæði er
l.d. ódýrara og yfirleitt er hægt að leigja
húsnæði þótt leigan ráðist auðvitað af
framboði og eftirspurn á hverjum stað.
Nýjum atvinnutækifærum hefur fjölgað
verulega til þessa. T.d. fjölgaði nýjum
störfum um 60% á 25 ára skeiði frá 1970.
Samsvarandi tala fyrir Evrópusamband-
ið var um 12%. 1 Evrópusantbandinu er
fjármagn nýtt í mun meira magni á móti
lægra hlutfalli vinnuafls en í Bandaríkj-
unum. Frá 1970 hefur hlutfall fjármagns
á móti vinnuafli hækkað um 110% í lönd-
um í Evrópusambandinu en f Bandaríkj-
unum hefur þetta hlutfall hækkað um
30%. Ljóst er að atvinnurekendur í
Evrópu hafa valið að tæknivæða fram-
leiðslu fremur en að ráða fólk og ekki er
víst að það hafi endilega skilað sér í
lægri framleiðslukostnaði. Það sjónar-
mið hefur einnig komið fram að vegna
aukinnar framleiðni í Evrópu sökum
aukinnar tæknivæðingar og lítillar
fjölgunar starfsmanna þá hafi þeir
starfsmenn sem eftir eru nýtt sér ástand-
ið til að knýja á um hækkanir launa og
það skýri hugsanlega hækkanir launa
samhliða auknu atvinnuleysi í þessum
löndum. Atvinnuleysi í Bandaríkjunum
hefur sveiflast á bilinu 5,5% -10% þegar
verst hefur látið á síðustu 25 árum en
hefur nánast vaxið stöðugt f Evrópu úr
2% í rúmlega 11%. Á sama tíma hafa
raunlaun í Evrópusambandinu hækkað
um 2% á ári en í Bandaríkjunum hafa þau
Efniblaðsins
/
Iforsíðugreinerfjallaðummálervarða
skipulag vinnumarkaðarins og hvað
er lil ráða til að endurbæta hann þannig
að hægt sé að standast erlenda sam-
keppni.
Á bls. 3 er fjallað um h vernig spamaður
hentar ýmsum aldurshópum.
Á bls. 4 er grein um stórskemmtilegt
flugfélag_______________________