Vísbending - 21.02.1997, Blaðsíða 2

ISBENDING
Framhald af forsíðu
Lítil umræðahérlendis
Tiltölulega lítil umræða hefur orðið
hér á landi um það hver áhrif evrós
muni verða á íslenskt efnahagslíf. Bæði
er það vegna þeirrar óvissu sem rfkir um
það hvort og hvenær evró verður að
veruleika og ekki síður vegna þeirrar
landlægu feimni sem hér er við að ræða
um áleitin mál. Feimnin snýst fyrst og
fremst um það hvort tengslin við ESB
eigi að verða nánari en þau eru í dag.
Eins og málum er háttað getur Island
ekki orðið aðili að evrópska myntbanda-
laginu. Til að svo geti orðið þurfa ýmsar
grundvallarbreytingar að eiga sér stað.
Með fullri aðild að ESB gæti þessi mögu-
leiki opnast. Hugsanlegt væri að samið
yrði um að aðilar að Evrópska efnahags-
svæðinu (EES) hefðu allir jafna mögu-
leika til að gerast aðilar að myntbanda-
laginu. En hvor kosturinn sem yrði val-
inn þá yrði að ákveða að leggja niður
íslensku krónuna eða nota evró jöfnum
höndum eins og Marks & Spencer i
Bretlandi hyggst gera, hvort sem Bret-
land verður aðili að myntbandalaginu
eðurei. Með aðildinni að EES tóklsland
stórt skref inn á sameiginlega evrópska
markaðinn en sá ávinningur minnkar
þegar evró verður orðið ráðandi vegna
óhagræðis af gjaldmiðlaskiptum.
Ahrifsameiginlegrarmyntar
Ef evró kemur til með að uppfylla
væntingar þeirra sem að því standa
þá verður myntin lykilinn að sameigin-
lega markaðinum. Samkeppni innan
markaðarins mun gjörbreytast því verð-
skyn felst m.a. í því að geta borið saman
nokkra kosti á einfaldan hátt. Öll efna-
hagsmál munu gjörbreytast. Stjórnun
peningamála færist úr höndum nokkurs
fjölda ríkisstjórna til Evrópska seðla-
bankans sem mun taka tiltölulega lítið
tillit til stjórnmálaástands í einstökum
ríkjum. S vigrúnt ríkisstjóma til efnahags-
aðgerða mun minnka verulega en að
sama skapi munu áhrif hinna ýmsu mark-
aða aukast. Frjálst flæði fjármagns og
þjónustu mun öðlast nýja merkingu við
þessa breytingu þar sem ekki verður
þörf á því að skipta gjaldmiðlum þótt
farið sé á milli landa innan svæðisins.
Viðskipti og bankaþjónusta munu gjör-
breytast. Gengisáhætta innan svæðis
verður úr sögunni. Allar millifærslur á
milli bankareikninga verða einfaldari.
Hægt verður að nota sama gjaldmiðil í
viðskiptum, hvort sem um er að ræða
kaup á bíl á bílasölu í nágrannalandinu
eða gosdrykk úr sjálfsala. Sennilegt er
að bankar muni í auknum mæli samein-
ast til að geta boðið upp á þjónustu í
sem flestum löndum innan myntbanda-
lagsins. Kostnaður við millifærslur mun
lækka vegna aukinnar samkeppni og
sambærilegrar þjónustu í mismunandi
löndum.
Evró á íslandi - kostir og gallar
Hvaða hag my ndu íslendingar hafa
af aðild að myntbandalaginu?
Umræðan hefur verið lítil til
þessa bæði vegna þess að Islendingum
stendur ekki til boða að gerast aðili nema
að undangengnum breytingum og einn-
ig vegnaþess aðöll umræðaum Evrópu-
mál er viðkvæm. Þessu til viðbótar sjá
einhverjir eftir sjálfstæðum gjaldmiðli.
Hér fyrir neðan er gerð tilraun til að
varpa ljósi á kosti og galla þess að ísland
gerðist aðili að myntbandalaginu.
Kostir:
Lægri viðskiptakostnaður
Þar sem 60 - 65% af viðskiptum við
útlönd er við lönd í ESB yrði megnið
af yfirfærslu gjaldeyris úr sögunni.
Gengisáhætta heyrði þar með sögunni
til að miklu leyti. Sennilegt er að gengi
evrós gagnvart öðrum sterkum gjald-
miðlum yrði stöðugt vegna umfangs
þeirra efnahagskerfa sem standa að baki
evrói. Að auki er sennilegt að viðskipli
við lönd utan ESB verði mun einfaldari
vegna þess hve mikilvægt evró kemur
til með að verða í alþjóðaviðskiptum.
Millifærslur milli bankastofnana munu
einfaldast vegna samtengingar seðla-
banka í Evrópu, auk þess sem lönd utan
myntbandalagsins hefðu aðgang að
sameiginlegu kerfi. Ýmiss konar vélar
og tæki sem taka við seðlum eða mynt
verða auðfengnari og einfaldari. Við-
skipti munu síðan væntanlega leita enn
frekar á Evrópumarkað vegna þess hag-
ræðis sem sameiginlega myntin hefur.
Lítil íhlutun stjórnmála-
manna
s
Ahrif stjórnmálamanna á efnahagslíf
hér á landi hafa verið óeðlilega
mikil. Hagsmunir almennings hafa oft
mátt víkja fyrir hagsmunum skoðana-
bræðra ríkjandi stjórnarherra og hefur
þá einu gilt hvað flokkurinn hefur heitið
sem setið hefur við stjórnvölinn. Meðal
þess sem stundað var hér á árurn áður
voru gengisfellingar sem notaðar voru
til að flytja kostnað á milli hópa í þjóð-
félaginu. Með þessu var beitt einföldum
skyndibrellum sem virkuðu þegar til
skamnts tíma var litið en mögnuðu
vandamálin þegar til lengri tíma var Iitið,
auk þess sem ýmsar aukaverkanir komu
fram. Ef myntin hér héti evró væri þessi
freisting ekki fyrir hendi og stjórn-
málamenn yrðu að leita markaðslausna
á vandamálum.
Bætt verðskyn
Allursamanburðurá verði milli landa
markast af því að sífellt þarf að unt-
reikna í og úr gengi viðkomandi gjald-
miðla. Aukið aðhald fengist með evrói
því þá fengi neytandi hérlendis upplýs-
ingar um verð á neysluvöru úrerlendum
fjölmiðlum án umreiknings og gæti þar
með valið hagstæðasta verðið að teknu
tilliti til flutningskostnaðar. Einnig
myndi opnast stærri markaður fyrir inn-
lenda aðila því bætt verðskyn virkar í
báðar áttir, erlendir aðilar kynnu að
uppgötva vörur hérlendis á hagstæðu
verði.
Aukintækifæri
s
Islensk verðbréf gætu orðið gjaldgeng
í Evrópu en til þessa hafa þau þótt lílt
aðgengileg vegna gengisáhættu og lít-
ils markaðar. Öflugri gjaldmiðill opnar
ýmis tækifæri í verslun, iðnaði og þjón-
ustu.
Lægri kostnaður
þjóðfélagsins
Vaxtakostnaður hérlendis myndi lík-
ast til lækka um I -2% ef evró væri
sú mynt sem hér væri notuð til viðskipta
og viðmiðunar. Sparnað vegna stöð-
ugra efnahagsumhverfis og aukningu
tekna vegna nýrra tækifæra er erfitt að
áætla en sennilega er um einhverja millj-
arða króna að ræða.
Gallar:
Glötuð sérkenni
Islenska krónan er eitt af sérkennum
smáríkisins íslands. Helsta sérkenni
krónunnar er að hún hefur frá öndverðu
sífellt tapað gildi sínu gagnvart flestum
erlendum myntum. Frá 1922 hefur t.d.
gildi krónunnar gagnvart dollar rýrnað
um 116.543% en það jafngildir 10%
rýrnun á hverju ári þessi 74 ár. íslenskir
peningaseðlar og frímerki sem hafa
borið hróður íslenskra listamanna víða
myndu væntanlega hverfa af sjónar-
sviðinu.
Heimildir: Hagstotan og Seðlabanki íslands
2