Vísbending - 01.08.1997, Blaðsíða 4

ISBENDING
Afskriftir banka
/
skýrslu bankaeftirlits Seðlabanka Is-
Iands um afkomu og rekstur við-
skiptabanka og sparisjóða er birt
mynd sem sýnirframlög í afskriftarreikn-
ing útlána sem hlutfall af útlánum og
ábyrgðum. Það er alþekkt að bankamir
hafa verið að glíma við afskriftarvanda
allt frá því um 1990 og hefur sú glíma
reynst sumum erfið. A myndinni hérfyrir
neðan sést þróun framlaga á afskriftar-
reikning ásamt því sem talið er endanlega
tapað. A þessu 10 ára tímabili hafa um
36,5 milljarðarkrónatapastog taliðerað
um 9,3 milljarðar séu enn í hættu. Þótt
þetta séu háar fjárhæðir þá endurspegla
þær ýmislegt. Starfsemi banka byggist á
því að taka við innlánum og endurlána
síðan gegn vaxtamun sem lengi vel var
stofninn í tekjum bankanna. Því liggur
bönkunum á að koma fjármunum sem
fyrst í útlán en ekki er þá alveg víst að til
séu áreiðanlegir viðskiptavinir sem geta
endurgreilt lánin. Því er viðskiptavinum,
sem ekki eru taldir jafn áreiðanlegir,
einnig boðin lán og er þá lagt áhættuálag
á vextina til þeirra. Lengi hefur verið
Vísbendingin
Peningamarkaðsreikningur Spari-
sjóðanna er heppilegur kostur fyrir
fyrirtæki og einstaklinga sem vilja ná
fram góðri ávöxlun án þess að binda
innistæðuna í langan tíma. lnnistæðan
eraðcinsbundiní lOdagaen vexlirráðast
af skammtímaávöxtun ríkisvíxla. Þessir
reikningar eru vænlegir fyrir fjármála-
stjóra sem vilja ná góðri ávöxtun á fé
sem t.d. getur aðeins verið bundið innan
mánaðarins. Allmörg fyrirtæki cru með
veltu sem er þannig að lægðir myndast
þegar laun og reikningar eru greidd en
drjúgir sjóðir safnast þess á rnilli. Góðir
^vextir á þá eru því fundið fé._^
miðað við að 1 % af útlánum tapist. Þessi
þumalfingursregla er notuð víða um heim
og hefur verið notuð hérlendis.
Samkvæmt þeim tölum sem bankaeftir-
litið hefur gefið út er þetta sennilega of
lágt, ætti að vera a.m.k. 1,5%. Þetta háll'a
prósenterþódýrt, sérstaklegaíljósi þess
að vaxtamunur hefur farið minnkandi á
síðustu árum. Þótt þjónustutekjur hafi
verið teknar upp til að vega upp þennan
mun þurfa þær að vera mun hærri en ella
vegnaaukinna útlánatapa. Bankamir hafa
því um tvennt að velja. Þeir geta vandað
betur valið á viðskiptavinum eða lagt
aukaálag á vexti hjá þeim sem þeir telja
ótrygga. Gallinn við síðari kostinn er sá
að ef viðskiptavinurinn greiðir ekki lánið
til baka þá er ósennilegt að hann greiði
vexti, hvað þá hærri vexti. Með því að
vanda valið á lántakendum minnkar
vanskila-/tapsáhættan en jafnframt kann
að draga úr tekjumöguleikum þar sem
bankarnir koma ekki innlánum í
viðunandi ávöxtun.
Annað vandamál
Eitt af stóru vandamálunum við inn-
heimtu vanskilaskulda hefur verið
hversu tímafrekar innheimtuaðgerðir
hafa verið. A fyrri hluta þessa 10 ára tíma-
bils gátu vanskilamál tafist urn nokkur
ár, hugsanlega 3 til 4 vegnaþess að skuld-
arar gálu gripið til varna og farið fyrir
dómstóla. Þetta olli verulegum vandræð-
um og skýrir að einhverj u ley ti það hversu
langt líður frá því að fært er úl fyrir af-
skriftum og þar til þær eru taldar endan-
legar. Lög um aðfarir sem sett voru árið
1989 en tóku gildi 1992 hafa vafalítið
brey tl nokkru um tímalengd aðfaragerða.
Það á eftir að konta í Ijós hvort þessi lög
reynastbönkunumþaðhaldreipi semþeir
þurfa á að halda í erfiðum skuldamálum.
Aðrir sálmar
Skattar, vinna, velferð og
landflótti
Álagningarskrár skatta gefa til kynna að
ríkissjóður hafi haft heldur meira upp úr
krafsinu frá lyrirtækjum í þetta skipti en
við var búist. Það er athyglisvert að ár
eftir ár hafa skatttekjur ríkisins af fyrir-
tækjum vaxið eftir að ákveðið var að
lækka álagningarprósentuna í 33%. Auð-
vitað valda betri skilyrði í þjóðfélaginu
almenntmiklu um, en lykilhlutverkleikur
þó ákvörðun ríkisstjórnarinnar á sínum
tíma að lækka álagningarprósentuna um
nálægt tíu prósentustig. Einmitt þetta dró
úr tilhneigingu fyrirtækja til útgjalda sem
aðeins var stofnað til íþví skyni að lækka
skattstofn. Of háir skattar eru dragbítur á
framfarir og hagræðingu. Því ber að fagna
því að sama leið hefur verið farin hjá
einstaklingum, þ.e. skattar verða
lækkaðir í áföngum.
En hefur verið gengið nógu langt í skatta-
lækkun? Gæti verið að 25 eða 20% tekju-
skattar á fyrirtæki hækkuðu skatt-
tekjurnar enn meira? Jafnframt er á það
að líta að mjög slór hluti launþega fær
aðeins um helming þeirra tekna sem þeir
vinna sér inn í vasann þegar tekið hefur
verið tillit til staðgreiðslu skatta, hátekju-
skatts, lífeyrissjóða og félagsgjalda í
verkalýðsfélögum. Er þá ekki tekið tillil
til ýmiss konar skerðinga bóta sem fy lgja
miklunt tekjum. Á liðnu ári fjölgaði „há-
tekjufólki" skv. skilgreiningu stjórnvalda
um þriðjung. Jafnframt lækka greiðslur
vegna barnabóta um 10% vegna tekju-
tengingar. Það er gleðilegt að tekj ur fólks
batna, en á santa tíma dapurlegt að ríkið
hirðir af dugntiklu fólki stóran hluta
tekjuaukans. Það er einkennilegt hve
sumir geta tönnlast á því að tekjutenging
bóta sé eðlileg en á sama tíma látið eins
og þeir séu á móti jaðarsköttum því þetta
er einn og sami hluturinn.
Greiðslur Félagsmálastofnunar Reykja-
víkur langt umfrain áætlun í góðæri sýna
að í svonefndu velferðarkerfi eru alvar-
legir brestir og skatta- og bólakerfi
ríkisins er einnig á villigötum. Á undan-
förnum árum hafa stjómvöld stigið stór
skref í átt til heilbrigðaraþjóðfélags. Hins
vegar er nú kominn tími lil að umbreyta
skattkerfinu þannig að það valdi ekki at-
gervisflótta frá landinu.
Ritstjórn: Tómas Örn Kristinsson ritstjóri
og ábm., Benedikt Jóhannesson. Útg.:
Talnakönnun hf., Borgartúni 23, 105 Rvík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Internetslóð:http://www.strengur.is~talnak/
vief95.html,netfang:talnak@strengur.is
Málfarsráögjöf: Málvísindastofnun Háskól-
ans. Prentun: Gutenberg. Upplag: 700
eintök. Öll réttindi áskilin. Ritið máekki afrita
án leyfis útgefanda.
Mynd 1. Framlög í afskriftarreikning útlána sem hlutfall af útlánum og
ábyrgðum hjá viðskiptabönkum og sparisjóðum. Heimild: Bankaeftirlit
4
3
2
1
° 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
4