Vísbending - 16.01.1998, Blaðsíða 1

/
V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
16. janúar 1998
2. tölublað
16. árgangur
Forgangsröðun læknisverka
7
Igjöld til heilbrigðismála hafa
vaxið mikið síðustu áratugina.
Vöxlur þeirra sem hlutfall af
vergri landsframleiðslu nant 232% frá
árinu 1960 til 1996 en vöxtur útgjalda til
fræðslumála var91 % og 54% á útgjöldum
til velferðarmála. Skýringarnar á þessum
vexti kostnaðar við heilbrigðismál geta
verið margar, t.d. gæti kostnaðurinn við
þjónustuna verið meiri nú vegna dýrari
tækjabúnaðar eða hlutfallslega l'leira
starfsfól ks. Einnig getur verið að fól k leiti
sér frekar lækninga nú en áður vegna auk-
innar vonar um bata, enda hel'ur tækninni
fleygt fram áþessu sviði. Auðvitað getur
verið að heilsu fólks hafi hrakað og því
aukist kostnaður. Það virðist þó ljóst að
stjórnvöldum olbýður þessi hækkun út-
gjalda og þess vegna gripið til margvís-
legra aðgerðatilaðdragaúrkostnaðinum.
Á ntynd 1 hér til hliðar má sjá að nokkur
árangur hefur náðst hér á landi og síðustu
fimm árin hefur dregið úr útgjöldunum.
Mikil ólga hefur þó verið bæði innan
stofnana í heilbrigðisgeiranum og rneðal
almennings vegna þeirra aðgerða sem
gripið hefur verið til.
Forgangsröðun
Meðal þess sem hefur borið á góma í
umræðunni um sparnaðíheilbrigð-
iskerfinu er svokölluð forgangsröðun
læknisverka. Forgangsröðunin felst íþví
að velja með einhverjum ráðum þá sjúkl-
inga sem eiga að fá þjónustu. Slík for-
gangsröðun ereðlilega umdeild og vekur
siðferðilegar spurningar. Ekki verður
gerð tilraun til að fjalla um þær en hér á
eftir fer lýsing á tilraun sem stendur yfir
í fylkinu Oregon í Bandarfkjunum.
Forsaga tilraunarinnar
s
IBandaríkjunum hefur verið glímt við
sívaxandi útgjöld til heilbrigðismála
einsoghérálandi. Uppbyggingalmanna-
tryggingakerfisins er með öðrunt hætti
þar og erfylkisstjórnum falið að rekahluta
aftryggingakerfinu.Árið 1987 varákvéð-
ið að stemma stigu við útgjöldum og hætta
að greiða kostnað fyrir líffæraflutninga
sent hafði aukist um 100% miðað við
áætlanir. Sköntmu síðar hófst mikil fjár-
öflun, með aðstoð fjölmiðla fyrir barn
sem ekki hafði fengið slíka þjónustu
greidda. Áður en viðunandi árangur
náðist í söfnuninni lést barnið. Miklar
deilur risu í kjölfarið og þegar næstafylk-
isþing kom saman voru hafðar l'rammi
Myndl. Utgjöld hins opinbem
til heilbrígðismála (% af VLF)
kröfur um breytingar. Forseti þingsins,
sem jafnframt var læknir, fékk því frarn-
gengt ásamt meðþingmönnum sínum að
gerð yrði grundvallarbreyting á reglunt
um heilbrigðiskerfi fylkisins frernur en
að breyta þessu eina ákvæði.
Listi yfir læknisverk
Meðal nýjunga varlisti yfirþaulækn-
isverk sem fylkið greiðir kostnað-
inn við. Til að útbúa listann var fenginn
hópur lækna sem mat kostnaðinn við
læknisverkog raðaði þeim niðurað teknu
tilliti til fjögurra mismunandi þátta sem
voru: kostnaður við verkið, hversu batinn
yrði varanlegur, mat lækna á líkum á því
að lækningin ynni á sjúkdómnum eða
kæmi í vegfyrirdauðaog álili almennings
á alvarleika veikinda og takmörkunum
fyrir sjúklinginn. Álit almennings var
fengið nteð skoðanakönnunum og borg-
arafundum. Mikil gagnrýni reis í kjölfar
birtingar fyrsta listans aðallega vegna
þess að röðunin þótti mótsagnakennd, t.d.
var gerð og ísetning krónu á tönn ofar á
listanum en botnlangataka. Listanum var
því umraðaðog fengu m.a. fyrirbyggjandi
læknisaðgerðir og ungbarnaeftirlit Itærri
forgang en áður. Þrýstingur frá alríkis-
stjórninni (stofnunum Bandaríkjastjórn-
ar) leiddi af sér breytingar því að talið var
að listinn mismunaði fölluðu l'ólki. List-
anum var því umraðað enn á ný og með-
ferðunt á sjúkdómum safnað í flokka á
sama stað á honum. Á árunum 1993 til
1995 voru 745 læknisverk á listanum og
miðað við áætlun um tíðni þeirra var
ákveðið að þau 606 l'yrstu yrðu greidd af
fylkinu. Árið 1996 voru 744 læknisverk
á listanum og var stefnt að því að 581
þeirra væru greidd. Ástæðan fyrirfækkun
greiddra læknisverka var hækkun á kostn-
aði en fjárveitingu var haldið óbreyttri.
Forgangsröðunin sem slík var aðeins hluti
þeirra breytinga sent gerðar voru á al-
mannatryggingakerfinu í Oregon og
stjórnvöld þar virðast a.m.k. vera sátt við
niðurstöðurnar.
Hagfræði og stjórnmál
að blasir við að eitt af því erfiðasta
sent stjórnvöld hafa glímt við á síðustu
árum er að stöðva vöxt útgjalda til heil-
brigðismála. Islensk stjórnvöld eru þar
ekki ein á báti og ýmsar leiðir hafa verið
farnar, oft með misjöfnum árangri. Kost-
urinn við forgangsröðun er að nteð henni
er fengin aðferð til að bjóða upp á ná-
kvæmlega þá þjónuslu sent hið opinbera
hefur getu til að greiða fyrir. Sem hag-
stjómartæki er slíkur listi liltölulega ein-
l'aldur en frá stjórnmálalegu sjónarhorni
kann slíkur listi að vera kaleikur sem
stjórnmálamenn vilji síðurþurfaaðbergja
á. Hverkannastekki viðuppistandiðþeg-
ar einhverjar breytingar hafa verið gerðar
á kostnaðarþátttöku eða þjónustu ein-
stakra deilda á sjúkrahúsum? Fjölmiðlar
hafa farið hamförum í leit að nógu hrylli-
legu dæmi um afleiðingar slíkra breyt-
inga. Lausnin hefur þá stundum verið sú
að skerða aðra mun nauðsynlegri þjón-
ustu. Forgangsröðun ertilraun til að horfa
hlutlægt á heildardæntið og setja mörkin
við það mögulega fremur en að beita
skottulækningum á kerfinu hér og þar án
þess að leysa nokkurn vanda.
Fráárinu I993hefurverið Helga Hlín Hákonardótlir ^ Fjárfestar þurfa að leggja a Framhald á grein Helgió
I gerðtilrauníOregonfylki J Ijallarumbreytingarárégl- -2 höfuðiðíblcytitilaðfinna /| Hlínarumbreytingaráregl-
X íBandaríkjunummeðfor- jLj umumskráninguverðbrélá útþáfjárfestingakosli sem T'umumskráninguverðbréfa
gangsröðun læknisverka. á Verðbréfaþingi Islands. eru vænlegir á nýju ári. á Verðbréfaþingi.