Vísbending - 13.03.1998, Blaðsíða 2

ISBENDING
Endurhverf verðbréfaviðskipti
Asíðustu árum hafa endurhverí'
viðskipti (e.: Sell cuul Repurchase
Agreements, repos) notið vax-
andi vinsælda á verðbréfamörkuðum um
allan heim. Þjóðverjar hafa náð einna
lengst á þessu sviði og hafa önnur lönd
leitað nokkuð í smiðju til þeirra til að
læra á þetta tæki. Hér á landi hefur verið
verslað með þessum hætti í nokkur ár.
Ekki mjög flókið
s
Istuttu máli má segja að endurhverf við-
skipti gangi út á að fá lánaða fjármuni
gegn handveði í skuldabréfum (eða hugs-
anlega hlutabréfum þótt þeir viðskipla-
hættirhafaekki náð verulegri útbreiðslu).
Eigandi skuldabréfannaselurþauen lofar
jafnframt að kaupa þau aftur á fyrir
fram ákveðnum degi í framtíðinni.
Seljandinn fær peninga og kaup-
andinn fær bréfin. Þegar að um-
samdri dagsetningu kernur endur-
greiðir seljandinn peningana og
kaupandinn afhendir bréfin til baka.
Hver er tilgangurinn?
Endurhverf viðskipti eru ódýr aðferð
til að verða sér úti um fjármagn.
Vegna þess að verðbréfin eru lögð fram
sem veðandlag er áhættan ekki mikil og
því er kostnaðurinn við lántökuna ekki
mikill. í Þýskalandi er það helst seðla-
bankinn (Bundesbank) sem notar endur-
hverf viðskipti til að stýra peningamagni
í umferð. Ef bankinn vill auka peninga-
magn í umferð þá lætur hann aðra banka
fá peninga gegn verðbréfum og ef seðla-
bankinn vill draga úr peningamagni þá
notar hann öfug endurhverf viðskipti (e.:
Reverse repo) þ.e. Iætur bankana fá verð-
bréf og vill fá peninga í staðinn.
Fleiri möguleikar
s
Aþróaðri mörkuðum er það ekki bara
seðlabankinn sem stendur í slíkum
viðskiptum. Endurhverf viðskipti geta
nýst sjóðstjórum til að auka ávöxtun á
sjóðum sínum og einnig geta þau nýsl
verðbréfasölum sem vilja ofselja (e.: Sell
Sliort). Það fer þá þannig fram að sjóða-
stjóri sem á eftirsótt verðbréf býður upp
á endurhverf viðskipti. Hann fær pen-
inga í hendurnar sem hann setur á pen-
ingamarkaðsreikning og nær þannig
ávöxtun (tvöfaldri eins og kaupin gerast
því að verðbréfið er að ávaxtast þótt það
sé ekki í höndum sjóðstjórans). Verð-
bréfasalinn getur unnið sér tíma til að
afla verðbréfa sem hann er búinn að selja.
Verðbréfasali grípur til ofsölu í tvenns
konar tilgangi: Hann vill halda í við-
skiptavin með því að útvega honum þau
bréf sem hann biður um eða hann telur að
markaðurinn muni hreyfast sér í hag, þ.e.
hann á von á að verð muni falla og að
hann geti keypt verðbréfin aftur ódýrari
og hagnist á mismuninum. Þær aðstæður
geta myndast á markaði að einslök verð-
bréf verði mjög
eftirsóttog þáget-
ur það leitt til
þess að eig-
andi verð-
bréfanna
f\/
fái aukagreiðslu fyrir bréfin (í því formi
að hann getur keypl þau aftur ódýrari en
hann seldi þau).
Tvenns konar áhætta
Þessum viðskiptaháttum fylgir þó
áhætta, markaðsáhætta og mótaðila-
áhætta. Markaðsáhættan ersú að á meðan
Myiul 1. Endurhvérf viðskipti
Seðlabtmka íslands (Mkr.)
eigandinn hefur bréfin ekki í hendi getur
hann ekki selt þau ef markaðurinn breyt-
ist. Það er sérlega bagalegt þegar eigandi
bréfanna veit að hann þarl'að kaupa bréf-
in aftur á hærra verði en þegar hann selur.
Mótaðilaáhættan felst í því að mótaðili
geti ekki skilað verðbréfunum á umsömd-
um tíma. Þessi áhætta er þó ekki eins
stórkostleg og ætla mætti því að eigandi
bréfanna hefur jú peninga í höndunum
sem hann lætur ckki aftur nema bréf komi
í staðinn.
Stöðugt uppgjör
Aþróaðri mörkuðum er daglegt upp-
gjör á endurhverfum viðskiptum.
Það þýðir að á hverjum degi er reiknað út
virði bréfanna miðað við markaðsverð
og ef bréfin hafa hækkað í verði þarf mót-
aðilinn að greiða aukagreiðslu til eiganda
bréfanna til að brúa bilið. Bréfin eru því
ávallt metin á markaðsverði. Mótaðila-
áhættan er því hverfandi og felsl í raun í
því að þegar kemur að umsömdum tíma
þá getur eigandinn þurft að kaupa
— brélin á markaði og verðurþá fyrir
einhverjumkostnaði vegnakaup-
anna og hugsanlegt er þá að verð
bréfanna innan dagsins sé óhag-
stætt. Þessi áhætta er þó hverfandi
því að mótaðilinn gerir allt sem
hann getur lil að standa við sinn
hlut því að annars gæli hann átt í
erfiðleikum með að taka þátt í
slíkum viðskiptum síðar.
Þriggja aðila
endurhverf viðskipti
ILondon hefur það færst í vöxt að þriðji
aðili komi að endurhverfum viðskipt-
um. Sáermilligönguaðili,venjulegaupp-
gjörsstofnun, t.d. Euroclear eða Cedel.
Milligönguaðilinn kemur á sambandi
milli aðila sem vantar peninga og hinna
sem þurfa að ávaxta peningana. Með því
að nota milligönguaðilann sleppa hinir
við að flytja verðbréf á milli stofnana og
allt það amstur sem því fylgir, auk þess
sem þeir sleppa við að fylgjast með bréf-
unum og halda þeim aðgreindum frá öðr-
um. Milligönguaðilinn hefur það starf að
halda utan um verðbréfaeign viðkomandi
aðila og því er það lítið mál að l'æra fé á
milli og fylgjast með því það er hvort eð
er það sem hann gerir venjulega.
Mikil viðskipti
ILondon er áætlað að dagleg endur-
hverf viðskipti nemi um 18 milljörðum
pundaen aðjafnaði séu um lOOmilljarðar
punda í slíkum samningum. Þetta þýðir
að samningarnir eru tiltölulega stuttir.
Þriggja aðila endurhverf viðskipti eru
talin vera á bilinu 50 - 60 milljarðar
Bandaríkjadala á degi hverjum. Hér á
landi hefur Seðlabankinn stundað endur-
hverf viðskipti við viðskiptabankana frá
árinu 1993. A síðasta ári námu þessi við-
skipti6,5milljörðumkróna.Mynd 1 sýnir
þróun endurhverfra viðskipta hér á landi
frá árinu 1993.
Heimildir: Financial Times, Seðlabanki íslands
2