Vísbending - 14.08.1998, Blaðsíða 1

ISBENDING
14. ágúst 1998
31. tölublað
Viku
r i t
u m
viðskipti og
efnahagsmál
16. árgangur
Er verðbréfahrun yfirvofandi?
Hræringamar á hlutabréfamarkaði
í Bandaríkjunum vekja upp þá
spumingu hvort nú sé komið að
því að verð á hlutabréfum falli og við taki
tímabil þar sem búast megi við langvar-
andi verðlækkun. Allt síðasta ár hafa
menn spáð því í hvert sinn er verð hefur
lækkað að komið sé að snúningi á mark-
aðnum en reyndin hefur orðið önnur.
Hlutabréfaverð hefur haldið áfram að
hækka á árinu og
Dow-Jones vísitalan
(Industrial Average)
hefur stefnt hraðbyri
að 10.000 markinu
þótt við og við hafi
komið „leiðréttingar“.
Um miðjan júlí náði
vísitalan 9.300 en síð-
an varð nokkur lækk-
un og í byrjun ágúst
önnur meiri. Samtals
hafði verðið þá lækkað
um 9% frá hámarkinu.
Bölsýnisspár fyrri
mánaða sem ekki hafa
ræst valda þ ví að marg-
ir spyrja nú hvort ein-
hverj ar breytingar hafi
orðið sem renni stoð-
um undir nýjustu böl-
sýnisspárnar. Venju-
legir mælikvarðar era
misvísandi og óvissan er mikil. Myndin
hér á síðunni sýnir þróun Dow-Jones
Industrial Average vísitölunnarfrá 1985.
Flókið fyrirbæri
Hlutabréfamarkaðir era flókin fyrir-
bæri sem verða fyrir áhrifum af ýms-
um toga og hafa einnig veruleg áhrif á
efnahagslífið. Hlutabréfamarkaður í
Bandaríkjunum ereitt helsta skrínið fyrir
spamað Bandaríkjamanna, bæði formleg-
an lífeyrisspamað og ífjálsan spamað sem
oft tengist spákaupmennsku. Fjárfestar í
flestum löndum heimsins eiga einnig
greiðan aðgang að bandarískum hluta-
bréfamarkaði og margir hafa nýtt sér hann
óspart. Verðmyndun er tengd efnahags-
ástandi, frammistöðu fyrirtækjanna og
væntingum um framtíðarhorfur. Vænt-
ingarnar eru ekki alltaf raunhæfar og
stundum hafa komið tímabil þar sem
markaðurinn hefur spunnið sig upp á
mjög veikum eða óljósum forsendum.
Ofurtrú myndast á atvinnugrein eða ein-
stökum íyrirtækjum og verð áþeim hækk-
ar upp úr öl lu valdi. Síðan verða vatnaskil
og bólurnar springa. A öðrum tímum
verða svipaðar eða sambærilegar breyt-
ingar á verði allflestra fyrirtækja og þá er
sjaldnast efast um dómgreind markaðar-
ins. Arðsemi erein aflykilstærðum hluta-
bréfantarkaða og svo lengi sem hún stend-
ur í stað eða eykst búast menn við hækkun
áhlutabréfaverði. Þegartil skemmri tíma
er litið getur arðsemi verið ærið ójöfh á
milli tímabila og því er eðlilegt að hluta-
bréfaverð taki nokkrum breytingum.
Hlutabréfamarkaðurinn er oft eins og loft-
vog fyrir efnahagslifið og getur gefið
mikilvægar vísbendingar um það hvert
stefnir. Hlutabréfamarkaðurinn hefur
einnig áhrif á efnahagslífið, sérstaklega
peningamál. Ef mikið fé streymir inn á
hlutabréfamarkað minnkar fjármagn á
skuldabréfamarkaði að sama skapi og það
hefur fyrr eða síðar bein áhrif á vexti.
Ahrifm geta einnig verið óbein. Ef arð-
senti fyrirtækjaerekki nægjanlegamikil
að mati markaðarins getur það leitt til
þess að fyrirtækinu er nauðugur einn kost-
ur að leita eftir samruna við annað fyrir-
tæki eða sætta sig við yfirtöku. Slíkir at-
burðir geta komið róti á efnahagslífið,
sérstaklega efum stór fyrirtæki er að ræða.
Hvað er í spilunum?
Að einhverju leyti má rekja lækkunina
í Bandaríkjunum til kreppunnar í
Asíu en fleiri þættir hafa
áhrif, svo sem þróun
efnahagsmála og geng-
is. Þar sem hlutabréfa-
markaður í Bandaríkj-
unum er þekktur fyrir
flest annað en að vera
stöðugur er nánast víst
að annaðhvort hækkar
verð eða lækkar. Hvort
tveggja er uggvænlegt í
sj álfu sér. Efverð hækk-
ar byggist það á mjög
tæpum undirstöðum.
Sennilegt er að hækkun-
in vari stutt og að fall í
kjölfarið verði heldur
verra en ef verð fellur
nú. Ef menn gera ráð
fyrir verðlækkun er
spurningin helst sú
hvort hægt sé með ein-
hverjum hætti að stýra
slíkri lækkun og draga þannig úr áhrifiim
hennar.
r
Aframhaldandi
uppgangur?
ótt meiri varfæmi gæti nú meðal bjart-
sýnni spámanna benda þeir á að ekki
sé hægt að greina þau teikn sem oftast
láta á sér kræla áður en veralegt verðfall
verður á hlutabréfamarkaði. Háir vextir
skuldabréfa eru þar oft nefndir en þegar
verðfallið mikla varð 1987 hækkuðu
vextir skuldabréfa nokkuð þegar leið á
haustið og gáfu með því „ótvírætt" til
kynna að verðfall yrði. Annað teikn er
rnikill óstöðugleiki, verðbólga eða verð-
hjöðnun en hvorugt er nú lil staðar. Þvert
Framhald á siðu 2
A Farið er að bera á ótta um ^ á verði verðbréfa. Áhrif af ^ Ríkisreikningur fyrir árið æ Ráðdeild er lykillinn aö''
I að órói á hlutabréfamark- / slíkum atburði gætu orðið -Z 1997sýniraðtekjurjukust /j auðsölhunenhvenærteljast
X aðiíBandaríkjunummuni víðtæk. Ekki erþó öll von meira en útgjöld en þó er | menn auðugir?
fyrrensíðarleiðatilhruns úti um að rofað geti til.ekki allt sem sýnist.
1