Vísbending - 23.10.1998, Blaðsíða 1

V
Vi k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
23. október 1998
41. tölublað
16. árgangur
Áhyggjur af viðskiptahalla
Nýleg spá Þjóðhagsstofnunar um
þróun viðskiptahalla á þessu ári
og því næsta veldur mönnum
nokkrum áhyggjum. Utflutningstekjur
munu vaxa en mun meiri vöxtur innflutn-
ings varpar skugga á árangurinn.
Samkvæmt spánni ergertráð fyrir
að hallinn verði 38,6 milljarðar á
þessu ári og 24,9 á því næsta.
Síðustu tvö ár varhalli afviðskipt-
um við útlönd rúmlega 8 millj-
arðar hvort ár. Ekki er búist við
verulegum breytingum á fjárfest-
ingum tengdum stóriðjufram-
kvæmdum og því bendir flest til
þess að aukin neysla sé helsti
sökudólgurinn.
Vaxandi útflutningur
Ispá Þjóðhagsstofnunar er gert
ráð fyriraðútflutninguráþessu
ári verði 7,5% meiri en á síðasta
ári og á næsta ári er búist við 8,6%
vexti útflutnings til viðbótar. Mest
munar um aukinn útflutning á áli
en á næsta ári er því spáð að magn útflutts
áls muni vaxa um 43,5% en vegna verð-
lækkunar á heimsmarkaði mun þessi vöxt-
ur einungis skila 22,3% aukningu tekna.
Því er spáð að minna magn verði flutt út af
fiski í ár en í fyrra. Tekjurnar munu þó
vaxa og er gert ráð fyrir 6,6% aukningu í
ár og 5,1% aukningu á næsta ári.
Enn meiri innflutningur
Ispá Þjóðhagsstofnunar er gert ráð fyrir
að sérstakur innflutningur (innflutning-
ur vegna stóriðju- og orkuframkvæmda)
verði 17,8 milljarðaráþessu ári og 15,3
milljarðar á því næsta. A síðasta ári nam
þessi innflutningur 15,4 milljörðum og
12,6 áárinu 1996. Þessi sérstaki innflutn-
ingur skýrir því ekki nema að mjög litlu
leyti tæplega 29 milljarða aukningu inn-
flutnings á þessu ári og óbreyttan heild-
arinnflutning á því næsta.
Af hverju áhyggjur?
Stöðugur eða mikill viðskiptahalli
veldur því að fjármagn streymir út úr
hagkerfmu. Áhrifin eru samdráttur þj óð-
artekna og lakari aíkoma en áður. Við
þessu geta stjómvöld brugðist með því
að draga úr útgjöldum þjóðarbúsins, t.d.
með samdrætti í ríkisútgjöldum, skatta-
Mynd 1. Þróun viðskiptahallalslendinga ogspá
um þróunina í ár og á því nœsta (milljómr króna)
50000
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
breytingum eða peningamálastýringu í
einhverri mynd. Einnig er hugsanlegt að
hægt sé að bregðast við með því að beina
viðskiptum ff emur til innlendra íf amleið-
enda en erlendra og er slíkt helst gert með
gengis- eða skattabreytingum. Það sem
veldur helst áhyggjum er að ekki eru
greinanleg merki um að ríkið sé að draga
úr útgjöldum sínum, skattabreytingar
hafa frernur miðað að því að draga úr
sköttum og svigrúm til peningamálastýr-
ingar er takmarkað (vextir hér á landi eru
hærri en víðast erlendis og gengisstefna
miðast við stöðugt verðlag).
Efling spamaðar
Undanfarin ár hefúr ítrekað verið bent
á það að þj óðhaglegan spamað þurfi
að auka. Þjóðhagslegur sparnaður er í
raun hin hliðin á sama peningnum því að
hann er reiknaður út sem mismunur fjár-
festingar og viðskiptajafnaðar auk áhrifa
birgðabreytinga. Meðþví aðminnkavið-
skiptahalla vex þjóðhagslegur spamaður
og öfúgt. Tillögur ljármálaráðherra urn
ffamhald á skattalfádrætti vegna hluta-
bréfakaupa og skattaívilnanir vegna auk-
ins lífeyrisspamaðar hefðu þau áhrif að
draga úr neyslu og beina ljármagni í
sparnað og sem slíkar næðu þær að virka.
Skattaívilnanimar hafa í för með ein-
hverja útgjaldaaukningu ríkis-
sjóðs og því verða nettóáhrifm
minni en ella. Það hefúr hins vegar
verið gagnrýnt að með skattaíviln-
unum sé verið að skekkja grund-
völl fjárfestingarákvörðunar ein-
staklinga og mismuna lj árfesting-
arformum.
Er hægt að snúa
þróuninni við?
Það er fátt sem bendir til þess
að stjórnvöld taki á þessu
vandaniáliánæstunni. Kosningar
em ffam undan og niðurskurður
útgjalda er þeim væntanlega lítt
hugnanlegur. Áhrifa af miklum
viðskiptahalla hefur lítt gætt fram
til þessa og er fastgengisstefnunni
-----" oghagstæðriþróungengisíhelsm
viðskiptalöndum þakkað að ekki hefúr
orðið vart við verðbólguþrýsting. Þjóð-
hagsstofnun telur að ekki séu líkur á að
þessi halli leiði til þess ástands sem var
hér um árabil þegar óðaverðbólga geisaði,
til þess hafl orðið of miklar breytingar á
grundvallarþáttum efnahagsicerfisins
m.a. með frjálsum fjármagnsflutningum
til og frá landinuog framþróun verðbréfa-
markaðar. Hvort sem það er heppni eða
markviss stýring sem veldur því að áhrif
þessarar auknu neyslu hafa ekki komið
fram í verðlagi kann það að vera tíma-
spursmál úr þessu hvenær þeirra verður
vart. Áhrifa af óróanum á fjármálamörk-
uðurn heimsins er lítt tekið að gæta hér á
landi og vel getur verið að þau eigi eftir
að verða mun meiri en menn búast við.
Þau áhrif gætu þó allt eins orðið til góðs
fyrir í slendingaþví að aukinn fiskafli gæti
náð að yfirvinna þá lækkun á verði sem
búast má við ef kreppan breiðist út til
fleiri landa en hún hefúr nú gert.
Heimildir: Þjóðhagsstofnun og Haglýsing íslands
eftir Sigurður Snævarr.
1
Viðskiptahallinn stefiiir í
38 milljarðaáþessu ári og
24 á því næsta. Af þessu
hafa menn áhyggjur.
2
Regína Bjamadóttir hag-
Iræöingur skrifaði lokarit-
gerðtil B. A.-prófsum efna-
hagsmál á Indlandi. Þrátt
3
lýrir mikinn mannauð, nátt-
úruauðlindir og sterka lýð-
ræðishefð hefúr Indverjum
ekki tekist að
4
na sama
árangri i efnahagsmálum og
þjóðir í grennd seni oft eru
kölluð tígrísdýrin i Ásíu. Er
indverski fillinn oiþungur?
1