Vísbending - 04.12.1998, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
4. desember 1998
47. tölublað
16. árgangur
Evran kemur
Et
i
I ftir tæpan mánuð verður bylting.
Sameiginleg mynt nokkurra
Œvrópuríkja verður að veruleika
um áramótin. Ellefu ríki hefja þá ferlið
þar sem gjaldmiðlar landanna
verða lagðir niður og evran
verður tekin upp í staðinn.
Sumum finnst áreiðanlega að
mikið sé lagt undir en ef vænt-
ingar ráðamanna þessara ríkj a
standast verður ávinningurinn
mikill ogefnahagslegurmátt-
ur landanna gæti vaxið í kjöl-
farið. Sennilegt er að evran nái
svipaðri stöðu og Banda-
ríkjadalur því að ýmsar efna-
hagsstærðir allra aðildarlanda
myntbandalagsins eru áþekk-
ar bandarískum efnahag, svo
sem landsframleiðsla en 19,4%
landsframleiðslu heimsins er í
evru-löndum en um 19,6%
hennar er í Bandaríkjunum.
Evru-lönd standa að 18,6%
heimsviðskipta en Bandaríkin
að 16,6%. Það ferli sem leitt
hefur til myntbandalagsins er
hafið fyrir nokkru enda er það
þriðji áfangi sem hefst nú um áramótin.
Langur aðdragandi
Þegar hugmyndir um sameiginlega
mynt í Evrópu komu fram fyrir nokkr-
um áratugum þóttu þær óraunsæjar og
fjarlægar en orð eru til alls fyrst og smátt
og smátt hefur þessum hugmyndum vaxið
fiskur um hrygg og eftir misheppnaða
tilraun í lok sjöundaáratugarins og byrjun
áttunda áratugarins var ný stefna tekin
þegar Maastricht-sáttmálinn var gerður í
árslok 1991. Sáttmálinn tók gildi í árs-
byrjun 1993 en bæði Danmörk og Bret-
land hafa samkvæmt honum rétt til að
taka ekki þátt í myntbandalaginu. Síðar
hefúr aðildarlöndum ESB fjölgað en S ví-
þjóð, sem er eitt hinna nýju aðildarlanda,
hefur kosið að standa utan við mynt-
bandalagið, jafnvel þótt Svíar hafi ekki
formlegan rétt til þess. Tímasetningar á
viðtekningu hins nýja myntbandalags
voru nokkuð sveigjanlegar og hefst þriðj i
áfangi um næstu áramót en hann hefði
getað hafist fyrir tveimur árum. Um ára-
mótin verður gengi þeirra gjaldmiðla sem
verða innan myntbandalagsins fest gagn-
vart evru og verður því ekki breytt eftir
Tafla 1. Nálarauga myntbandalagsins (skálemð sýnir
þau lönd sem uppfylltu „skilyrði" fyrir aðild)
r Verðbólga Afkoma hins opinb. % af VLF Skuldir liins opinbera Langtíma-\ vextir
1998 1999 1998 1999 1998 1999 02.97-01.98
Þýskaland 1,6 1,7 -2,7 -2,5 62,5 62,7 5,6
Frakkland 1,4 1,8 -3,0 -2,7 58,9 59,6 5,5
ítalia 1,8 1,7 -2,5 -2,5 118,8 116,5 6,7
Bretland 2,9 2,6 -0,3 - 51,8 49,7 7,0
Spánn 2,1 2,3 -2,2 -2,0 66,6 65,3 6,3
Holland 2,0 2,2 -1,7 -1,3 70,0 67,5 5,5
Belgía 1,7 1,8 -1,7 -1,6 118,1 114,5 5,7
Svíþjóð 2,0 2,0 1,3 2,0 71,3 67,2 6,5
Austurríki 1,4 1,5 -2,5 -2,5 65,2 64,5 5,6
Danmörk 2,6 2,7 1,2 2,0 57,5 53,3 5,6
Finnland 2,3 2,5 0,5 1,0 53,5 51,5 5,5
Grikkland 5,0 3,7 -2,4 -2,0 107,4 103,1 9,8
Portúgal 2,1 2,0 -2,5 -1,9 62,4 61,6 6,2
Irland 2,2 2,1 0,5 1,3 60,8 56,0 6,7
Lúxemborg 1,2 1,4 0.6 0,9 7,7 7,5 5,6
^Viðmið 2,8 3,0 -3,0 -3,0 60,0 60,0 7,8 J
það. Evran mun hins vegar lúta markaðs-
lögmálum og hreyfast gagnvart öðrum
myntum. Seðlabanki Evrópu mun verða
fonnlega stofnaður þann 1. janúar næst-
komandi. Utgáfa evruseðla og -myntar
mun heljast 1 aðildarlöndunum í síðasta
lagi þann 1. janúar árið 2002 og hálfú ári
síðar munu gjaldmiðlar einstakra aðild-
arlanda verða teknir úr umferð.
Vítt er nálaraugað
Fyrir aðild að myntbandalaginu voru
sett nokkur skilyrði sem miðuðu að
því að efnahagur ríkjanna yrði sem stöð-
ugastur til að draga úr mjög neikvæðum
eða mj ög j ákvæðum áhrifúm við upptöku
hinnar nýju myntar. Þessi skilyrði voru í
upphafi nokkuð þröng en þegar á leið
kom í ljós að ýmsar undanþágur höfðu
verið geínar frá þeiin og má sjá í töflu 1
h versu vel þau ellefu ríki sem fengu aði ld
uppfylltu skilyrðin í sinni ströngustu
mynd. Tólfta ríkið sem sóttist eftir aðild
var Grikkland en það náði ekki að sýna
fram á nægjanlega góðan árangur til að
komast í gegnuin nálaraugað víða.
Áhrif
stj ómmálamanna
Eitt það athyglisverðasta
við evrópska myntbanda-
lagið er að samkomulag náð-
ist um að stýring peningamála
yrði í höndum seðlabanka
Evrópu og þar með „óháð“
ríkisstjómum hinna einstöku
landa. Þetta var eitt af grund-
vallarskilyrðum þess að Þjóð-
verj ar tækj u þátt í myntbanda-
laginu. Seðlabankanum eru
sett ákveðin markmið og á
hann að haga peningamálum
á þann veg að þau markmið
náist. Sjálfstæði hans er því
áþekkt því sem þýski seðla-
bankinn hefúr haft en auðvitað
eru yfirstjómendur hins nýja
seðlabanka skipaðir af stjóm-
völdum landanna. Frakkar
reyndu lengi allt hvað þeir
gátu að auka vald stjómmála-
manna yfír seðlabankanum en það tókst
ekki. Það kemur væntanleganokkuð fljótt
til með að reyna á sjálfstæði seðlabank-
ans því að hann á að gæta hags heildar-
innar og þá er víst að eitthvað mun þrengj a
að í einstökum löndum. Þegarþetta verður
mun sennilega heljast mikið kvein frá
þeim löndum sem verða að lúta ákvörð-
unum bankans.
Hvað er framundan
Þau lönd sem taka þátt í myntbandalag-
inu hafa á undanförnum mánuðum
þurft að taka til í efnahagskerfum sínum
til að ná að uppíylla þau skilyrði sem sett
voru fyrir aðild. Þótt skilyrðin hafi verið
túlkuð rúmt hafaþau veitt vemlegt aðhald
og leitt til þess að flest aðildarríkjanna
eru betur sett en áður. Vextir í löndunum
hafa leitað í svipaðan farveg, þótt órói á
ljármálamörkuðum heimsins hafi sett
strik í reikninginn. Atvinnuleysi hefur
verið töluvert í flestum lönduin megin-
lands Evrópu og margir vonast til að ný
1
Um áramótin verðurmikil
breyting í nokkrum ríkj um
ESB þegar evran tekur
formlegaviðafgjaldmiðl-
2
um viðkomandi landa. Þeir
verðaþó áffam í umferð um
skeið á meðan aðlögun að
nýrri mynt fer fram.
3
Finnland em eitt af þeim
löndum sem taka upp evr-
una unt áramótin. Undir-
búningur er þegar hafinn.
4
Áhrif evrunnar á íslenskt''
efnahagslíf munu koma í
ljós ánæstu mánuðum. Þau
gætu orðið mikil.