Vísbending - 07.01.2000, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
7. janúar 2000
1. tölublað
18. árgangur
Áramótaheit íslenskra fyrirtækj a
/
Arið 2000 gekk í garð tiltölulega
áfallalaust þrátt fyrir spádóma
um annað. Meira að segja blés
óveður Veðurstofu Islands logni yfir
landann sem þakkaði fyrir sig með því
að skjóta niður himnana með stjörnu-
ljósum og kampavínstöppum. Eitt
augnablik voru öll dýrin í skóginum
vinir, bræður og systur og skáluðu árinu
til heilla og horfðu með björtum augurn
inn í nýtt ár. Það er þó hætt við því að
árið blási köldu á ýmsum vígstöðvum
þó að það þurfi ekki endilega að vera
neitt meira en stormur í glasi.
✓
Aramótaheit til langtíma
Margir halda enn í þann ágæta sið
að stíga á stokk og strengja
áramótaheit um hvað skal gera eða ekki
gera á nýju ári. Flestir springa þó á
limminu áður en fyrsta vikan er liðin af
nýju ári eða hafa gleymt því sem sagt
var í ölgleði áramótanna.
Ef íslenskt athafnalíf og fyrirtæki
gætu strengt heit þá yrðu þau örugglega
um margt lfk þeim sem fólk strengir
yfirleitt urn áramót: Að rækta líkama og
sál, skerpa skilning og hugsun og læra
og gera eitthvað nýtt.
Islensk fyrirtæki eru tiltölulega
nýbyrjuð að lifa og hrærast í hringiðu
hlutabréfamarkaðarins þar sem, rétt eins
og í boltanum, allir eru sérfræðingar,
vopnaðir kennitölum og efnahagsleg-
um mælistikum. í slíku umhverfi er þó
hætt við að skammtímahagsmunir hafi
ineira gildi en langtímahagsmunir. Þá
geta fjárfestingar og sameining verið
allra meina bót. Tilgangurinn ristir oft
ekki dýpraen að reyna að ýta hlutabréfa-
verðinu upp til skamms tíma. Það er
hættulegt fyrir stjórnendur fyrirtækja
að taka þátt í þessum leik í blindni því að
það verða að öllum líkindum þeir sem
þurfa að súpa seyðið af glæfralegum og
röngum ákvörðunum og þá verða
mennirnir sem klöppuðu þeim sem mest
á bakið fyrir margt löngu á bak og burt
og búnir að selja.
Það er því mikilvægt að stjórnendur
horfi til lengri tíma en sem nemur
ársuppgjöri fyrirtækis og af meiri víðsýni
en kennitölur fjármálamarkaðarins gefa
tilefni til.
Rétta hluti á réttan hátt
vær grundvallarspurningar ættu að
vera unthugsunarefni fyrir stjórn-
endur fyrirtækja á þessum tímamótum:
1) Er fyrirtækið að gera réttu hlutina og
2) er verið að gera hlutina á réttan hátt?
Fyrri spurningin er spurning um megin-
stefnu fyrirtækis, hvort það sé að hasla
sér völl á réttum vettvangi eða hvort
það sé að daga uppi í deyjandi atvinnu-
grein. Spurningin kallar á stöðumynd af
fyrirtækinu eins og það er núna og hvert
verið er að fara með það, hvar það verður
að öllu óbreyttu eftir eitt ár, tvö ár, fimm
ár. Er það sá vegur sem leiðir til glæstrar
framtíðar? I hverju er glæst framtíð
fólgin? Hvað stendur í vegi fyrir þeirri
framtíð og hvað getur haft áhrif á hana?
Hvernig er hægt að yfirstíga hindranir
og mæta hugsanlegum áföllum? Hvað
þarf starfsfólk fyrirtækisins að gera núna
til þess að sú framtíð geti orðið að
veruleika?
Spurning um meginstefnu fyrirtækis
kallar á ákvarðanir um hvaða vörum og
þjónustu fyrirtæki á að einbeita sér að,
hvaða landfræðilegu mörkuðum það vill
vera á og hvernig það vill markaðssetja
sig á þeim mörkuðum. Stjórnendur verða
að haga ákvörðunum sínum þannig að
þær séu í samræmi við þá framtíðarsýn
sem fyrirtækinu hefur verið mörkuð og
einbeiti sér að því sem það getur gert
hvað best og hætti því sem það gerir illa.
í þessu felst að skoða fyrirtækið með
hliðsjón af samkeppni í atvinnu-
greininni sem það tilheyrir og þróun
atvinnugreinarinnar, hverjir möguleikar
nýliða eru o.s.frv. og felur í raun í sér
greiningu á (ytra) umhverfi fyrirtækis.
Að lokum verða stjórnendur fyrirtækis-
ins að finna leiðir til þess að brúa bilið
á milli getu þess og þeirri getu sem það
þarf að hafa til þess að ná tilsettum
árangri.
Seinni spurningin, urn að gera hlut-
ina rétt, snýst um framleiðni, kostnaðar-
stjórnun og markaðssetningu, um að
nýta hæfileikana eins vel og mögulegt
er og hámarka virði fyrirtækis. Innri
greining í samanburði við önnur fyrir-
tæki er ágæt leið en ekki gallalaus en
markmiðið er að gera hagnaðarstöð (e.
profit center) úr sem flestum þáttum,
bæði deildum og verksviðum fyrirtækis.
Yfirleitt er þetta spurning um
hagræðingu innan fyrirtækis en engu
að síður ætti þetta í auknum mæli að
snúast um sífelldar endurbætur, ekki
einungis á framleiðslu- og söluaðferðum
heldur ekki síður á samskiptum á rnilli
starfsmanna og samskiptum við hags-
munaaðila eins og viðskiptavini, sam-
starfsaðila og hluthafa.
Lykilorðið er lærdómur
Stjórnandi verður að geta tekið
púlsinn á fyrirtæki sínu með því að
horfa á það í stærra samhengi en
fjárhagslegir mælikvarðar gefa. Ein leið
til þess sem hefur vakið nokkra athygli
á undanförnum árum er „samhæft
mælingakerfi" (e. Balanced scorecard)
sem samanstendur af fjórum mæli-
sviðum: fjárhag, viðskiptavinum, innri
skipulagsferlum og lærdómi og vexti
fyrirtækis (sjá 23. tbl. 1999). Stjórnandi,
sem og aðrir starfsmenn, verður að fá
stærri og betri mynd af fyrirtækinu og
hlutverki sínu í því. Fjárhagslegir
mælikvarðar einir sér og markmið út frá
þeim eru ekki lfkleg til þess að skapa
fyrirtæki farsæla framtíð. Starfsmenn og
þekking þeirra hefur aldrei í fyrirtækja-
sögunni skipt meira máli en einmitt núna.
Það þarf að hlúa að þekkingu þeirra,
nýta hana og umfram allt rækta hana til
þess að fyrirtæki fái dafnað. Innra
skipulag fyrirtækis þarf að taka mið af
því um leið og það ræktar lykilhæfileika
sína sem eiga að vera styrkur þeirra í
samkeppni. Þá þarf að átta sig á því að
árangur fyrirtækis er ekki skapaður á
fjármálatorginu heldur á markaðs-
torginu, með því sem fyrirtæki hefur upp
á að bjóða og með þeim hætti sent það
býður upp á það.
Þó að sérfræðingar fjármálamarkað-
arins lofi sameiningu upp á hástert sem
forsendu fyrir framförum íslenskra
(Framhald á síðu 4)
^ Áramót eru ágætur tími til ^ Ásgeir Jónsson hag- ^ er fýsilegt. Margt rök- a bandalag vestur á bóginn
I aðskoðastöðu fyrirtækis 1 fræðingurfjallarummögu- ^ styður þá hugmynd, t.d. /\ verði hagkvæmari kostur
1 og hvert væri skynsam- /j leika á myntbandalagi við *_/ fylgjast hagsveifiur að í | en bandalag við meginland
legt að stefna. Bandaríkin og hvort það löndunum og líklegt er að Evrópu.