Vísbending - 21.07.2000, Blaðsíða 2

V
ISBENDING
Evran eftir 1 Vi ár og framtíðin
Jorgen Ulff-Moller Nielsen
viðskiptafræðingur
.*?*'
____________________________
Myntbandalag 11 Evrópusam-
bandslanda með evruna sem
sameiginlega mynt hefur nú
staðið í eitt og hálft ár. Stofnun þess
þann I. janúar 1999 var óvenjulegur
atburður. Það hefúr aldrei áður gerst að
jafn efhahagslega mikilvægarþjóðir hafa
verið án eigin gjaldmiðils. Stöðuuppgjör
er þess vegna réttmætt. Ríkisstjóm
Danmerkur tekur afstöðu um aðild
landsins þann 28. september. Bæði í
Svíþjóð og Bretlandi er fylgst vel með
þar sem þessi lönd hafa heldur ekki tekið
upp þriðja stig myntbandalagsins, þ.e.
sameiginlega mynt. Þar sem nýir
meðlimir í Evrópusambandinu (ES) eru
í grundvallaratriðum skyldugir til að taka
þátt í myntbandalaginu eru nýlegar
umræður um hvort evran hafí skilað
árangri mikilvægarfyrirþessi lönd. Sem
mögulegt Evrópusambandsland er
umræðan einnig mikilvæg fýrir Island.
Kjami myntbandalagsins
Kjarninn í evrópska efnahags- og
myntbandalaginu (EMB) er að
aðildarlönd taki upp sameiginlega mynt
þar sem umfanginu er stýrt af evrópska
seðlabankanum (ESB) sem með öðrum
orðum ber ábyrgð á sameiginlegri stjóm
peningamála. Aðalatriðið fýrir ESB er
að halda verðbólgu í evrulöndunum
undir 2%. Virði evrunnar ganvart öðmm
gjaldmiðlum, þ.m.t. Bandaríkjadal,
pundi, jeni o.fl., hefur fyrstu 18 mánuðina
ráðist af frjálsum markaðsöflum. Fjár-
málastefnu evmlandanna em sett
takmörk vegna Maastricht-samkomu-
lagsins sem lagði gmndvöllinn að
myntbandalaginu. Þar var gerð sú krafa
að ríkishalli væri undir 3% og að skuldir
hins opinbera mættu ekki vera umfram
60% af vergri landsframleiðslu. Þessi
krafa um fjármálastjórnun er enn ffemur
gerð skýrari með samkomulaginu um
vöxt og stöðugleika frá árinu 1997. Þar
er þess krafist að evmlöndin skuli miða
að því að halda ríkisútgjöldunum í
jafnvægi eða skiia afgangi. Ef of mikill
halli er á ríkisrekstrinum getur komið til
refsiaðgeröa sem geta verið í formi
sektargreiðslu ef hallinn er viðvarandi.
Hvemig hefur gengið fýrstu 18
mánuðina? Það eru nokkrar leiðir til að
varpa ljósi á það. Virði evmnnar á
gjaldeyrismörkuðum hefur fengið mesta
almenna athygli. (Mynd 1 sýnir gengi
evm gagnvart Bandaríkjadal).
Þar sem evran hafði tapað um 20%
af virði sínu í lok júní árið 2000 er það
nærtækt mörgum að álykta að evran hafi
verið glappaskot. Þar sem virði gjald-
miðils er raunvirði er hættulegt án frekari
vitneskju að segja að fall evrunnar sé
merki um veikleika í uppbyggingu hins
sameiginlega myntsvæðis. Fall evrunn-
ar má einnig rekja til kröftugs og lang-
varandi hagvaxtarskeiðs sem banda-
rískt efnahagslif hefur búið við frá árinu
1991 öfugt við evrulöndin þar sem
vöxturinn hefur verið lítill. Seðlabanki
Bandaríkjanna hefur stöðugt hækkað
vexti og þó að evru-vextir hafl verið
stígandi seinni hluta ársins 1999 þá hafa
skammtímavextir í Bandaríkjunum verið
um tveimur prósentustigum hærri en í
evrulöndunum. Þess vegna hafa fjár-
festingar í Bandaríkjadölum verið fýsi-
legri en fjárfestingar í evrum. Mismun-
urinn á efnahagssveiflum og vaxtabreyt-
ingum milli Bandaríkjanna og evruland-
anna getur þess vegna að miklu leyti
útskýrt gjaldeyrisþróunina. Söguskoð-
un sýnir einnig að það er náið samband
á milli hagvaxtarmismunar Evrópusam-
bandslanda og Bandaríkjanna og gjald-
eyrisþróunar milli svæðanna. I þessu
ljósi er lágt gengi evrunnar ekki
óskiljanlegt. Á sama tíma hefur gengis-
þróunin aukið bæði eftirspurn og
framleiðslu í evrulöndunum. Þess vegna
hefur samkeppnishæfni þessara landa
í samanburði við Bandaríkin aukist.
Gengi gjaldmiðla hefur því bæði haft
hemil á bandarískum efnahag og ýtt við
þeim evrópska.
Á hinn bóginn er það náttúrlega
ekki útilokað að óvissan í kringum lang-
tímastöðugleika í efnahagskerfum evru-
landanna, þar með talinn möguleiki ESB
til að tryggja verðbólgu undir 2%, hefur
einnig gert það að verkum að fjárfestar
líta aðallega til bandarískra hluta- og
skuldabréfa.
Þegar litið er á innra virði evrunnar,
þ.e.a.s. verðbólgustigið á evrusvæðinu,
líta tölurnar vel út. Árið 1999 var
verðbólga 1,1% á meðan á fyrri hluta
ársins 2000 hefur hún farið yfir 2%. Til
að hindra að verðbólga fari úr bönd-
unum hefur ESB oftsinnis þurft að hækka
skammtímavexti. Verðbólguþróunin er
þó ekki ógnvekjandi þar sem hún getur
skrifast á tímabundna ytri þætti eins og
hækkun olíuverðs og sterkan Banda-
ríkjadal.
Kostir og gallar
Hverjir eru svo kostirnir við að taka
þátt í myntbandalagi eins og því
evrópska? Svarið er stöðugur gjald-
miðill þátttökulandanna og þar með
öruggara og hagkvæmara viðskipta- og
fjárfestingastreymi. Því meira sem við-
skipta- og fjárfestingaflæðið er á milli
landannaþví meiramáli skiptirþað. í því
samhengi er myntbandalagið tilraun til
þess að betrumbæta Evrópusambandið
sem innri markað. Þátttaka í myntbanda-
laginu er þó ekki trygging fyrir almennum
gjaldeyrisstöðugleika í ölíum evrulönd-
unum. Gengi evrunnar gagnvart öðrum
gjaldmiðlum sveiflast eftir sem áður. Það
er þess vegna ekki útilokað að gjaldeyris-
viðskipti evrulands með mikil viðskipti
við þriðja land geti að öllu jöfnu orðið
óstöðugri en áður. Þetta gerist ef evran
verður óstöðugri út á við en þýska mark-
ið hefði verið ef það hefði áfram verið
akkeri evrópskrar gengisskráningar.
Það er í kringum kostnaðarliðina eða
áhættuþættina við evruna sem ósam-
komulagrís. Þátttakaí myntbandalaginu
þýðir að þjóð verður að sleppa hendinni
af ýmsum möguleikum til að stjórna
efnahagskerfinu. Peningastefnu og
gengisstefnu verður miðstýrt af ESB og
fjármálastefnan verður eins og áður
hefur verið nefnt undir nokkrum
takmörkunum. Tap landa við að hafa
ekki sjálfstæða efnahags- og stjómmála-
stefnu byggist að miklu leyti á þeirri
efnahags- og stjórnmálastefnu sem
Mynd 1. Gengi evrunnar gagnvarí BandaríkjadaI
frá 1. janúar 1999 til 1. júlí 2000
dalur/evra
2