Vísbending - 29.09.2000, Blaðsíða 1

/
V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
29. september 2000
39. tölublað
18. árgangur
Framleiðni
Framleiðni, það er hversu margar
einingar koma út fyrir hverja ein-
ingu sem fer inn, er grundvallar-
mælistika á efnahagslegt heilbrigði
þjóðar. í nýrri skýrslu Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins, World Economic Outlook,
er því spáð að heimsframleiðslan aukist
um 4,7% á þessu ári og 4,2% á því næsta.
Því er spáð að ríku löndin muni hægja
eitthvað á sér, Bandaríkin úr 3,9% niður
í 3%. Bandaríkin hafa verið leiðandi alla
tuttugustu öldina hvað framleiðni
varðar. í lok átjándu aldar og mestalla
nítjándu öldina var Bretland hins vegar
efst á blaði. En þó að framleiðni Bret-
lands hafi einungis verið einu prósenti
minni en helstu viðskiptalanda þess á
tuttugustu öldinni, nægði það til þess
að á einum mannsaldri datt Bretland úr
leiðtogasætinu niður í annars flokks
efnahagskerfi. Það er því auðveit íyrir
eina kynslóð að draga verulega úr
samkeppnishæfni þeirrar næstu með
óskynsamlegum ákvörðunum og með
því að gleyma því að aukin framleiðni
fyrirtækja er forsenda betri lífskjara.
Vonin er framleiðni
etri lífskjör eða meiri þjóðarfram-
leiðsla eru nátengd aukinni fram-
leiðni þjóðar. Flestir vita að það eru í
grundvallaratriðum þrjár leiðir til þess
að bæta lífskjör, alla vega til skamms
tíma: Að vinna meira, að fá lán eða selja
eignir eða að auka framleiðni sína. Eins
er það með þjóðina í heild, hún getur
ijölgað þeim sem eru á vinnumarkaði,
t.d. hefúr meiri atvinnuþátttaka kvenna
ýtt verulega undir þjóðarframleiðsluna,
tekið lán eða selt eignir og aukið með
því framleiðnina. Tveir fyrstu kostirnir
eru takmörkunum háðir. Þegar allir þeir
sem vettlingi geta valdið eru komnir út
á vinnumarkaðinn og hver og einn þeirra
vinnur baki brotnu myrkranna á milli er
ekki eftir fleiru að slægjast. Það erheldur
ekki hægt að taka endalaus lán þar sem
verslað er með framtíðartekjur, þá er hægt
að rýja sig inn að skinni en þar við tak-
markast eignasalan. Aukin framleiðni
er þar með eina raunverulega von þjóðar
til bættra lífskjara og það sem markar
samkeppnishæfni hennar.
Þó að upphafleg skilgreining á fram-
leiðni hafi verið einingar þá er nær að
tala um að framleiðni þjóðar samanstandi
af því virði sem gæði (vörur og þjónusta)
hennar hafa á markaði og á hversu
hagkvæman eða skilvirkan hátt þau eru
framleidd. í sjálfu sér þarf aukin vöru-
framleiðsla á hvern einstakling þess
vegnaekki að skila sér í bættum lífskjör-
um þar sem öflugri samkeppni getur ýtt
verðinuniður.Þarmeðermeiri skilvirkni
ekki trygging lyrir bættum lífskjörum.
Hitt hefur flestum orðið Ijóst að sköpun
gæða sem hafa hærra virði á markaði er
líklegri leið til bættra lífskjara. Slík
verðmætasköpun fæst þó einungis með
nýsköpun, að gera eitthvað nýtt eða á
nýjan hátt.
Fólk ogfyrirtæki
Framleiðni þjóðar er samanlögð fram-
leiðni allra fyrirtækja og stofnana.
Aukin framleiðni er fyrst og fremst
verkefni þeirra. Hvernig til tekst ræðst
ekki einungis af skilvirkni þeirra heldur
því hvernig þau leita leiða til þess að
fullnægja þörfum neytenda eða skapa
nýjar þarfir. Tölvuframleiðandinn Dell
Computers bjó til nýtt framleiðslukerfi
sem gerði viðskiptavinum sjálfum kleift
að raða saman tölvunni sinni á Netinu
og fá hana svo senda innan fáeinna
daga. Þessi nýjung varð til þess að
veltuhraði birgða varð fimm til sex
sinnum meiri en hjá Compaq, fyrirtækinu
sem Dell tók við af sem markaðsleiðtogi
í Bandaríkjunum.
Fjárfesting, nýsköpun og hæfni
fólks eru þættir sem oftast eru nefndir
sem lykilþættir til að auka framleiðni
þjóðar. Aukið fjármagn á hvern ein-
stakling eykur framleiðni hans, þ.e.
maður með skóflu er líklegri til þess að
vera fyrr búinn að moka holu en maður
sem enga skóflu hefur. Allt fram á
tuttugustu öldina var það hins vegar
tekið sem gefið að vinnuafl, án aukins
fjármagns,gæti aðeinsaukiðframleiðslu
sína með því að vinna meira eða lengur.
Þetta breyttist hins vegar með tilkomu
Fredericks Taylors sem sýndi fram á að
hæfni vinnuafls og framleiðni felst í því
hvernig það vinnur. Hann sýndi t.d.
fram á að með því að breyta hreyfmgum
við mokstur og betrumbæta skófluna
væri jafnvel hægt að grafa holu miklu
hraðar en áður. Að hugsa um hvernig á
að vinna verk er ein mesta nýjung fram-
leiðnibyltingarinnar. Færiband Henrys
Fords var byggt á þessum hugmyndum
og gæðastjórnun Demings og endur-
skipulagning fyrirtækjaað hætti Hamm-
ers eru sóttar í smiðju Taylors. Að nota
þekkingu til þess að ákveða hvað skuli
gera og hvernig skuli vinna hefur síðan
verið eitt af meginhlutverkum fyrirtækja.
Handafl og hugvit
Framleiðniaukning hefur verið 3% að
jafnaði á tuttugustu öldinni sem
þýðir að verg landsframleiðsla í heim-
inum hefur nítjánfaldast á þeim tínia.
Tölvu- og netbylting síðasta áratugar
hefur gefið hagfræðingum von um að
enn sé hægt að bæta lífskjör mikið með
því að auka franileiðni. Þessi bylting
hefur lækkað ýmsan kostnað fyrirtækja
sem kemur best fram í því að mögulegur
vöxtur bandaríska hagkerfisins hækkaði
úr 2,25% í 3,25% undir lok aldarinnar.
Astæðurnar eru þó fleiri, lægri kostn-
aður, aukin fjárfesting, nýsköpun og
betra viðskiptaumhverfi, aðallega vegna
alþjóðavæðingar. Hluthafamenning,
frumkvöðlamenning og skilningur á
frjálsum viðskiptum leika þar stórt
hlutverk.
Viðskiptalíkan fyrirtækja hefur ekki
mikið breyst þó að umbætur til þess að
lækka kostnað hafi litið dagsins ljós.
Skilningur á því að það sé ekki skyn-
samlegt til lengri tíma að fækka starfs-
mönnum til að auka framleiðni fyrirtækis
hefur þó glæðst. Þó að kostnaðarhliðin
sé mikilvæg þá er það tekjuhliðin sem
skiptir sköpum fyrir vaxandi framleiðni
fyrirtækj a. Hlutverk fyrirtækja er að auka
framleiðni þekkingarstarfsmanna, að
kenna þeim að vinna rétt, að virkja hug-
vitið eins og handaflið var bætt í byrjun
tuttugustu aldarinnar. Það verkefni
verður þó aðeins leyst með sameigin-
legu átaki þjóðar.
2j Aukin framleiðni skiptir ^ RunóIfurSmári,dósentvið ^ Þorvaldur Gylfason pró- a Evrópu háir verulega fram-
I sköpum fyrir heilbrigði 1 Háskólaíslands.fjallarum -2 fessor fjallar um vinnu- /| fórum og fiamtíð Eviópu-
X þjóðar og er meginmark- þekkingu og þekkingar- J markaðinn. Ósveigjan- sambandsins. Vandinn er
mið fyrirtækjareksturs. stjórnun. legur vinnumarkaður í staðbundinn.
I