Vísbending - 20.10.2000, Blaðsíða 3

ISBENDING
Bandaríkjamanna á flutningum fyrir
varnarliðið.
Pólitísk afskipti
Þann tíma sem ágreiningsmál þetta
hefur verið til umfjöllunar, hefur
vakið sérstaka athygli framganga
Roberts G. Torricellis öldungadeildar-
þingmanns fyrir New-Jerseyfylki í
Bandaríkjunum. Torricelli eráhrifamikill
þingmaður sem á sæti í dómsmálanefnd
og utanríkismálanefnd öldungadeild-
arinnar og er forystumaður í
fjáröflunarnefnd Demókrataflokksins.
Hann virðist hafa haft bein og óbein
afskipti af máli þessu. Hinn 15. mars
1999 ritaði Torricelli m.a. bréf til Janet
Reno, dómsmálaráðherra Bandaríkj-
anna, og fór fram á að hún áfrýjaði dómi
alríkisdómstólsins frá 3. febrúar 1999.
Haustið 1999 gerði Torricelli auk þess
tilraun til þess að setja það skilyrði við
fjárlagafrumvarp Bandaríkjanna að
afstaða bandarískra stjómvalda héldist
óbreytt til túlkunar, framkvæmdar og
breytinga á milliríkjasamningnum og
samkomulaginu frá 1986. Með þessum
afskiptum í þágu Atlantsskipa, -
Transatlantic Lines - Iceland, telur
Torricelli sig vera að vinna bandarískum
hagsmunum gagn. Morgunblaðu5
sagði í grein um málið7. maí síðastliðinn:
„Sú spurning vaknar eðlilega hvers
vegna öldungadeildarþingmaður á
Bandaríkjaþingi er að skipta sér af
viðskiptasamningum um flutninga fyrir
vamarliðið á Keflavíkurflugvelli sem eru
smáir jafnvel á íslenskan mælikvarða.
Skýringarinnar er að leita í New Jersey,
heimafylki þingmannsins. Brandon
Rose, sem á helminginn í Transatlantic
Lines, er kominn af efnaðri fjölskyldu
sem í fjölda ára hefur rekið verktaka-
fyrirtæki í New Jersey. Fyrirtækið veltir
árlega um 15 milljörðum króna og hefur
m.a. unnið mikið fyrir fylkisstjórnina í
New Jersey, einkum í vegagerð. James
Florio, fyrrum ríkisstjóri í New Jersey,
rekur lögfræðiskrifstofu sem vann fyrir
Transatlantic Lines þegar fyrirtækið var
að ná samningum við flutningadeild
bandaríska hersins. Hann kom á
tengslum við Torricelli, en þeir eru vinir
og samflokksmenn. ... Afskiptum
Torricelli af málinu lauk ekki með
niðurstöðu réttarins því að í mars sl.
skrifaði hann utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna bréf þar sem hann varar
utanríkisráðuneytið við að grípa til
aðgerða í því skyni að breyta á nokkurn
hátt samkomulagi landanna um
sjóflutninga fyrir varnarliðið."
Þessi kafli er umhugsunarefni þeim
sem gagnrýnt hafa íslensk stjórnvöld
fyrir að hafa viljað beita sér fyrir því að
samningnum frá 1986 væri fylgt.
Lokaorð
Tilgangur milliríkjasamningsins frá
1986 er ótvírætt að tryggja skiplingu
varnarliðsflutninganna milli óháðra
skipafélaga, eins bandarísks og annars
íslensks. Svo er ekki eftir samninga
flutningadeildar Bandaríkjahers við
Transatlantic Lines - Iceland. Alríkis-
dómstóllinn í Washington hnekkti þeirri
niðurstöðu, en áfrýjunardómstóll
staðfesti hana aftur. Niðurstaða áfrýj-
unardómstólsins er, að mati Eimskips
og sérfræðinga félagsins, í andstöðu
við markmið milliríkjasamningsins frá
1986.
Það deilumál sem hér hefur verði
rakið snýst um rétt Islendinga til að
annast flutninga fyrir varnarliðið á
Keflavíkurflugvelli á grundvelli milli-
ríkjasamnings Islands og Bandaríkjanna
frá 1986. Meginspurning deilunnar er
hvort eitt fyrirtæki, bandarískt eða
íslenskt, geti náð undir sig öllum varnar-
liðsflutningum með því að stofna dóttur-
eða systurfyrirtæki í því landi sem það
starfarekki, og þarsemráðandi eigendur
eru ekki búsettir.
Áhrif fyrningarleiðar
Þórólfur Matthíasson,
; i hagfræðingur
■
Iannars ágætri skýrslu
Auðlindanefndar frá september
2000 er heldur litlu púðri eytt í um
líkleg áhrif þess á verðmæti
sjávarútvegsfyrirtækja á markaði verði
farið að tillögum nefndarinnar. Birtar
eru töflur er sýna áhrif
fymingarleiðarinnar, sem nefndin kallar
svo, á heildarverðmæti kvóta kvóta-
settra tegunda. Þá er og að finna nokkrar
vangaveltur um gjaldþol greinarinnar á
líðandi stundu. Engin tilraun er gerð til
að meta áhrif ólíkra gjaldtökuaðferða á
afkomu fyrirtækjanna í framtíðinni né er
gerð tilraun til að meta áhrif gjaldtöku
eða auglýsingar um gjaldtöku á verðmat
aðila á hlutabréfamarkaði. Það er til-
gangur þessarar greinar að rökstyðja
þá skoðun undimitaðs að hóflega útfærð
fyrningarleið (svo notað sé orðaval
Auðlindanefndar) með fyrningarhlut-
fall af stærðargráðunni 10-20% muni
ekki raska verðmæti hlutabréfa þeirra
sjávarútvegsfyrirtækja sem eru á Aðal-
lista Verðbréfaþings svo neinu nemi
umfram það sem orðið er.
Hlutabréf hafa lækkað
Hlutabréfavísitala sjávarútvegsfyrir
tækja hefur lækkað um 4-5% síðan
skýrsla Auðlindanefndar kom út.
Varasamt er að lesa of mikið út úr þeirri
þróun þar sem verð hlutabréfafélaga í
annarri starfsemi en sjávarútvegi hefur
einnig farið lækkandi á sama tíma þó
lækkunin sé reyndar ívið minni. Þessi
leiðrétting á verði sjávarútvegsfyrir-
tækjaermismikil eftirfélögum, en verður
að teljast harla eðlileg og skynsamleg í
Ijósi þess að óvissa er ríkjandi um
hvernig greitt verður fyrir mikilvæg
aðföng greinarinnar í framtíðinni. V egna
þessarar óvissu þurfa fjárfestar einfald-
lega áhættuálag eigi þeir að festa fé í
sjávarútvegs fyrirtækjum. Þetta áhættu-
álag kemur fram sem hærri ávöxtunar-
krafa þegar fjárfest er í sjávarútvegi en
í öðrum greinum. Það má því búast við
að verð sjávarútvegsfyrirtækja haldist
lágt meðan ófrágengið er hvert fyrir-
komulag greiðslu fyrir auðlindanotkun
verður og hvaða upphæðir eru í spilinu.
Mismunandi virði
Undirritaður hefur bent á það öðru
hvoru að mikill munur er á
upplausnarvirði og markaðsvirði
sjávarútvegsfyrirtækja sem skráð eru á
Aðallista Verðbréfaþings. Nokkuð
ítarleg athugun á efnahags- og rekstrar-
reikningum þessara fyrirtækja bendir til
þess að upplausnarvirði þeirra hafi verið
164 milljarðar króna í árslok 1999 en
markaðsvirði þeirra einungis um 67
milljarðar. Síðan hefur markaðsvirði
fyrirtækjanna heldur lækkað en upp-
lausnarvirðið breyst minna. Skuldlaus
eign þessara fyrirtækja fyrir utan kvóta
gæti numið 20 til 25 milljörðum króna
gróflega metið. Þessi munur upp-
lausnarvirðis og markaðsvirðis sjávar-
útvegsfyrirtækja á hlutabréfamarkaði er
ekki auðskýrður. Þó virðist ntega slá því
föstu að fjárfestar á hlutabréfamarkaði
gangi út frá því að kvótaverð á
kvótamarkaði endurspegli ekki raun-
verulegtframtíðarverðmæti kvótans. Ég
liefi áður bent á það í greinum hér í
blaðinu að líklega geri fjárfestar á
hlutabréfamarkaði sér grein fyrir að
sjávarútvegsfyrirtækin þurfi fyrr eða
(Framhald á síðu 4)
3