Vísbending - 15.12.2000, Blaðsíða 4

ISBENDING
Erlent vinnuafl
Garðar Vilhjálmsson
s (j órn má I a l'ræði ngu r
Launafólki af erlendu bergið brotið
á vinnumarkaði hefur fjölgað
mikið hérlendis síðustu ár.
Atvinnurekendur hafa tekið þessu
vinnuafli fegins hendi og oft á tíðum
beinlínis staðið fyrir hingaðkomu þess-
ara einstaklinga (sbr. samning Samtaka
iðnaðarins og Mannafls um milligöngu
á erlendum launamönnum). Astæðumar
eru skortur á vinnuafli hérlendis í þeirri
þenslu sem hefur einkennt vinnumark-
aðinn liðin ár og ekki skemmir fyrir sú
reynsla sem íslenskir atvinnurekendur
hafa af þessu launafólki.
Nýjar aðstæður
Til að gefa mynd af fjölda erlendra
launamanna þá voru fyrstu tíu
mánuð þessa árs 1.031 erlendur ríkis-
borgari á félagssvæði Eflingar - stéttar-
félags (af um 14 þúsund félögum) þar
sem sambærileg tala fyrir árið 1999 var
innan við 500 allt árið. Af þessum rúm-
lega eitt þúsund launamönnum eru
flestir frá Filippseyjum, Tælandi, Pól-
landi og ríkjum fyrrum Júgóslavíu.
Erlendir launamenn eiga hér greið-
astan aðgang (a.m.k. til að byrja með) að
láglaunastörfum. Þannig voru sjúkra-
hús og umönnunarstofnanir með um
20% af erlendum félagsmönnum í Efl-
ingu, og hlutur iðnverkafólks var svip-
aður, einnig er nokkur hluti þessara
félagsmanna í ýmsum þjónustustörfum.
Það segir sig sjálft að þegar stór
hluti launafólks einstakra atvinnugreina
og fy rirtækj a er af erlendu þjóðemi koma
upp nýjar aðstæður á vinnustaðnum
sem þarf af bregðast við. Hér mætti
búast við frumkvæði atvinnurekanda
(eða þeirra samtaka) við að kenna
íslensku og jafnvel standa að kennslu
í lágmarksþekkingu á hefðum og menn-
ingu þjóðarinnar.
En aðrir þurfa einnig að koma að
málum. Vinnumálastofnun félags-
málaráðuneytisins á að koma með skipu-
legri hætti að kennslu erlendra launa-
manna, bæði við íslenskukennslu en
ekki síður við upplýsingagjöf um réttindi
og skyldur á vinnumarkaði. Stéttarfélög
hafa reynt að gera sitt, t.d. með fundum
og útgáfumálum og í desember blaði
Eflingar er reynt að koma til móts við
erlenda félaga með því að birta upp-
lýsingar um þjónustu félagsins á ensku.
Krafa samfélags
Það hlýtur að vera krafa samfélagsins
að þær stofnanir sem koma að málum
þessara launamanna geri sitt ýtrasta til
að aðlögun að samfélaginu verði sem
mest og best. Fyrirtæki og samtök
atvinnurekenda eiga hér skyldum að
gegna sem þau hafa því miður ekki
staðið undir hingað til. Afleiðingin er til
- skemmri tíma - oft ýmis misskilningur
og smávægilegir árekstrar, en til lengri
tíma gæti verið um að ræða kostnað-
arsöm vandamál og alvarlegar deilur sem
hljóta að hafa áhrif á rekstur fyrirtækja
á verri veg.
(Framhald af síðu 1)
sem var í ríkiseigu, var ætlað að þjóna
landbúnaðinum. Næstu áratugi voru
margir bankar stofnaðir: Iðnaðarbank-
inn, Verslunarbankinn, Samvinnubank-
inn og Alþýðubankinn. Það var svo í
byrjun tíunda áratugarins að banka-
kerfið var stokkað upp á nýtt. Nýr
Islandsbanki tók til starfa en hann var
stofnaður úr þremur einkabönkum,
Alþýðu-, Iðnaðar- og Verslunarbank-
anum, ásamt Utvegsbankanum. Þá var
einnig endanlega gengið frá kaupum
Landsbankans á Samvinnubankanum.
Við þessi tímamót sagði Jóhannes
Nordal þáverandi Seðlabankastjóri: „Sé
hins vegar fallist á þau meginsjónarmið
sem ég hef þegar sett fram það er að
segja að óhjákvæmilegt sé að reka
ríkisviðskiptabankana héðan af á hrein-
um viðskiptagrundvelli og engin rök
séu fyrir ríkisafskiptum af dreifingu
lánsfjár á frjálsum lánsfjármarkaði, sé
ég ekki heldur, að nein haldbær rök séu
fyrir því, að ríkið taki þátt í bankastarf-
semi. Þvert á móti mundi ríkið hafa af því
beinan fjárhagslegan hag að losa sig út
úr þessum rekstri." Jóhannesi Nordal
hefur þó ekki enn orðið að ósk sinni.
Að lokum er það stutt en snörp saga
Fjárfestingarbanka atvinnulífsins
(FBA) sem varð til úr fjárfestingarlána-
sjóðum atvinnuveganna og hóf starf-
semi í byrjun árs 1998 sem setti svip
sinn á bankasögu aldarinnar. í lok fyrsta
starfsársins var hluti bankans einka-
væddur og að fullu árið eftir, ásamt því
að seldur var lítill hluti í bæði Lands-
bankanum og Búnaðarbankanum. FBA
var svo sameinaður Islandsbanka í
byrjun árs 2000 undir því frumlega nafni
Íslandsbanki-FBA.
Þrátt fyrir miklar hræringar á öldinni
er staðan ekki ólík þeirri sem var við
upphaf aldarinnar og ljóst má vera að
enn meiri hræringar eru framundan og
ekki ólíklegt að erlendir fjármagns-
eigendur eigi enn á ný eftir að taka
beinan þátt í bankarekstri hér á landi.
Að kjósa rétt
Forsetakosningarnar í Bandaríkjun-
um eru góð lexía í því hve gallað
kosningakerfið í þvílandi er. Kjörmanna-
kerfið er sérstætt, þar sem sigurvegarinn
fær alla kjörmennina, jafnvel þótt aðeins
muni örfáum atkvæðum eins og í Flórída.
Bent hefur verið á að það verði til þess
að öll fylkin skipti máli, því ella myndu
frambjóðendumir ekki nenna að skipta
sér af smáfylkjum þar sem lítill munur er
á fylgi, en nú geta þau riðið bagga-
muninn fyrst sigurvegarinn fær alla
kjörmennina. Hin hliðin er sú að í fjöl-
mennum fylkjum eins og New York, þar
sem löngu var ljóst að Bush ætti enga
möguleika, var nánast enginn kosninga-
barátta. Bush hafði afskrifað fylkið fyrir
löngu og einbeitti sér að fylkjum þar
sem minnu munaði samkvæmt könnun-
um. Þess vegna er ekki rétt að leggja of
mikið upp úr því að Gore hafi fengið
meirihluta atkvæða á landsvísu, fram-
bjóðendurnir höguðu baráttunni ein-
faldlega eftir reglunum sem giltu, hversu
vitlausar sem þær kunna að vera.
Það er aðáhyggjuefni allra sem hafa
fylgst með kosningunum hve reglumar
virðast óljósar og hve fjarri fer því að
sömu reglur gildi um öll Bandaríkin. I
einu fylki, Oregon, máttu allir senda
atkvæðaseðla í pósti, og víða geta utan-
kjörfundaratkvæði verið að berast löngu
eftir kjördag. Þessar reglur eru beinlínis
heimskulegar, því að þær verða til þess
að úrslit eru ekki ljós fym en löngu eftir
að kjörfundi lýkur. Flórída er kafli útaf
fyrir sig. Kjörseðlar eru einkennilega
hannaðir, mismunandi eftir sýslum,
sumir greiða atkvæði með vélum, aðrir
með blýanti. Allir sem hafa komið nálægt
talningu vita að kjósandi getur ógilt
atkvæði sitt með ýmsu móti, jafnvel þótt
hann ljóst sé hvað hann „ætlaði“ að
gera. Mestu skiptir að reglurnar séu
skýrar og að þeim sé fylgt. f Flórída gilti
hvomgt. Þrákelkni Gores við áfrýjanir
og kærur benda þó ekki til þess að þar
fari maður sem hefði hæfileika til þess
að sameina þjóðina bakvið sig. Menn
segja honum til vamar að hann trúi því
í einlægni sjálfur að hann hafi unnið. En
hefur það mikla þýðingu frá manni sem
trúir því líka að hann hafi fundið upp
Internetið?
'---------------------------------------
^Ritstjóm: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri og^
ábyrgðarmaöur, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráögjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4