Vísbending - 26.01.2001, Blaðsíða 2

ISBENDING
„Dílarinn“
Fráfarandi forseti Bandaríkjanna,
Bill Clinton, notaði tækifærið
síðustu dagana í embætti til þess
að náða sjálfan sig og suma vini sína,
m.a. bróður sinn og einn viðskiptafélaga
í Whitewater-landakaupunum. Lengi
vel hafði Clinton einnig í hyggju að náða
Michael nokkurn Milken sem var án
nokkurs vafa nafntogaðasti fjárfestir
níunda áratugarins en var dæmdur árið
1991, m.a. fyrir ólögleg innherjaviðskipti.
ÞegarbandarískafjármálaeftirlitiðS.E.C.
komst að því að Clinton ætlaði að náða
Milken brást það hratt við. Skilaboðin
sem það sendi Clinton voru harðorð:
„Fáir menn hafa gert meira en Milken til
þess að grafa undan trausti almennings
á markaðinum." Mótmæli fjármálaeftir-
litsins og saksóknara urðu til þess að
Clinton hætti við að náða Milken.
Kóngur á ný?
Milken var ákærður ásamt Ivan
Boesky og fleirum, m.a. fyrir þátt-
töku i verðbréfasvikum, fyrir að ráðskast
með markaðinn, fyrir svindl á eigin
viðskiptavinum, ólögleg innherjavið-
skipti, fyrir að leyna eignarhaldi á verð-
bréfum og gefa falskar yfírlýsingar um
tilgang verðbréfakaupa. Hann játaði
sekt sína á sex af átján þeirra brota sem
hann var ákærður fyrir og fékk tíu ára
dóm og sekt upp á rúmlega einn milljarð
Bandaríkjadala. Milken sat þó einungis
22 mánuði inni, að hluta til vegna þess
að hann var greindur með krabbamein
sem er nú í rénun. Eftir að hann var
leystur úr prísundinni hefur hann
opinberlega einbeitt sér að fjáröflun í
þágu krabbameinsrannsókna og að
byggja upp viðskiptaveldi í mennta-
málum. Það er athyglivert að meðal vina
Milkens og náinna samstarfsmanna eru
margir af valdamestu viðskiptamönnum
samtímans: Jack Welch hjá General
Electric, Larry Ellisson hjá Oracle, Ted
Turner fyrrum eigandi Tumer Broad-
casting, Rubert Murdoch hjá News
Corporation og Bill Gates hjá Microsoft
svo að fáeinir séu nefndir.
Það hefur komið á daginn að þrátt
fyrir að Milken hafí verið bannað að
hafa nokkur afskipti af verðbréfavið-
skiptum hefur hann ekki alveg setið
auðum höndum í þeim efnum. Fljótlega
eftir að hann var laus var hann viðriðinn
nokkra risaviðskiptasamruna, t.d. kaup
News Corporation á nokkrum sjón-
varpsstöðvum frá New World Comm-
unications Group árið 1994 og kaup
Time WameráTumerBroadcastingárið
1996. Bandaríska fjármálaeftirlitið rann-
sakaði þessi viðskipti en Milken hélt
því fram að hann hefði einungis verið
þar til að auðvelda viðskipti manna í
millum með því að kynna þá hvern fyrir
öðrum en án þess að koma nálægt
sjálfum samningaviðræðunum. Fyrir
þetta verk fór hann fram á 10% af
verðmæti Time Warner/Turner samn-
ingsins eða litlar 100 milljónir dollara,
hann fékk þó „einungis" fímmtíu. Mála-
lyktir urðu þær að árið 1998 samdi hann
við bandaríska fjármálaeftirlitið um að
greiða 47 milljónir dala en játaði hvorki
né neitaði sakargiftum.
Virðingarleysi
Skjót viðbrögð bandaríska fjármála-
eftirlitsins við hugsanlegri náðun
Milkens voru sennilega fyrst og fremst
sprottin af virðingarleysi hans fyrir
eftirlitinu. 1 bréfi sem fjármálaeftirlitið
sendi Clinton kemur fram að Milken hafí
vísvitandi gefíð rangar upplýsingar og
reynt að hylja sannleikann í þeirri
rannsókn sem gerð var á starfsemi hans
eftir að hann var leystur úr fangelsi, rétt
eins og hann hafði gert í réttarhöldunum
sem Ieiddu til þess að hann var fundinn
sekurárið 1991. Fjármálaeftirlitinu þótti
lítið til endurhæfingar Milkens koma.
Líklegt er að dómurinn yfír Milken
og félögum hafí dregið eitthvað úr
ólöglegu baktjaldamakki markaðsaðila.
Engu að síður eru flestir sammála um að
einungis rjómanum hafí verið fleytt ofan
af spillingunni. Viðkvæði þeirra sem
hafa verið fundnir sekir um að brjóta lög
um verðbréfaviðskipti er að þeir hafí
ekki gert neitt sem aðrir í svipaðri stöðu
hafí ekki gert. Það er sennilega nokkuð
ýkt en hins vegar er ljóst að æði margir
hafa leikið sér við landamæri hins
löglega og ólöglega. Lýsingar á fundum
Boeskys og félaga 1 bókinni „Den of
Thieves“ sýndu að Milken hafði litlar
áhyggjur af ólögmæti aðgerða sinna og
gerði grín að getuleysi bandaríska fjár-
málaeftirlitsins, en það er viðhorf sem er
ekki svo óalgengt. Það er nefnilega svo
undarlegt að þeir menn sem geta talað
af hvað mestum ákafa um réttlæti
markaðarins eru tilbúnir til að nota öll
tiltæk ráð til þess að hann þjóni þeim en
ekki öðrum. Þó er það kannski ekki
undarlegt viðhorf í ljósi þess sem
Clinton, sem verður tíðrætt um réttlæti,
sagði í Iokaræðu sinni um vitnisburð
sinn í Monicu-hneykslinu: „Eg reyndi
aó þræða mjótt einstigi á milli þess að
hegða mér löglega og að gefa falskan
vitnisburð."
Svik á íslandi
jármálaeftirlitið á íslandi hefur krafíst
opinberrar rannsóknar á meintum
innherjasvikum vegna viðskipta Bún-
aðarbankans með hlutabréf í fyrirtæk-
inu Pharmaco. Þetta er reyndar ekki í
fyrsta skipti sem nafn Búnaðarbankans
kemur upp í sambandi við vafasöm
hlutabréfaviðskipti, um áramótin 1999-
2000 stóðu einnig spjót á bankanum
fyrir meint innherjasvik í sambandi við
útboð bankans. Búnaðarbankinn er þó
ekki eina fjármálastofnunin sem hefur
verið orðuð við vafasama viðskiptahætti
undanfarin ár og ef haft er í huga að
Fjármálaelitirlitiðertiltölulegaveikburða
stofnun, og að það er mjög erfítt að
sanna nokkuð, er ljóst að íslenska fjár-
málakerfíð er harla mikill hvítvoðungur
í þessum efnum. Að vissu leyti er það
þó eðlilegt að eitthvað sé sveiflast í
kringum línu löglegra og ólöglegra við-
skiptahátta þegar markaðurinn er ungur
og ekki enn búið að negla almennilega
niður hvar þessi lína liggur. Freistingin
er einnig mikil þegar mönnum má vera
ljóst að þrátt fyrir að allt komist upp,
sem er ósennilegt, þá verður lítið að-
hafst.
Til þess að markaðurinn geti þjónað
tilgangi sínum verður almenningur að
hafa trú á honum. Sú hugmynd er til að
þó að spilling og svindl á markaðinum
séu slæm hafi þau ekki alvarleg áhrif á
markaðinn nema þau leiði til þess að
almenningur missi traust sitt á honum.
Þess vegna getur það gert illt verra að
ráðast á markaðinn með einhverju
hreinsunarátaki því að það gæti gert
almenningi ljóst að spillingin er mun
verri en nokkurn óraði fyrir og fyrir-
litning skapast í staðinn fyrir aukið
traust.
Lausnir
að ersennilegarétt að stórátak í þeim
tilgangi að dauðhreinsa markaðinn
og skera burt sýkinguna hefur einungis
skammtímaáhrif og gæti haft þveröfug
áhrifogdrepið sjúklinginn í staðinn fyrir
að lækna hann. Það er skynsamlegra að
útrýma spillingu markaðarins í mörgum
litlum skrefum en í einu áberandi stóru
skrefí. Forvarnir eru þó besta lausnin í
þessu eins og öðru.
Vísbending fékk Gylfa Magnússon
hagfræðing til að skrifa grein um þetta
í síðastajólablaði, grein sem ekki hefur
fengið verðskuldaða athygli. Þar bendir
hann á nokkra starfshætti sem eru ósið-
legir ef ekki ólöglegir 1 verðbréfavið-
skiptum. Umboðsvandinn kristallast
kannski í því að fjármálafyrirtæki selja
sig sem ráðgjafarfyrirtæki þegar ráð-
gjafar fyrirtækisins eru mun nær því að
vera sölumenn. Höfuðmarkmið þeirra
(Framhald á síðu 4)
2