Vísbending - 02.02.2001, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
2. febrúar 2001
5. tölublað
19.árgangur
Vaxtaverkir
að kom fæstum á óvart í þetta
skiptið að bandaríski seðlabank-
inn skyldi í annað sinn á árinu
lækka vexti um hálft prósentustig undir
lok janúarmánaðar. Stýrivextir bankans
eru þá komnir niður í 5,5%. Þar með er
lækkunin orðin sem nemur einu pró-
sentustigi í janúar en það þarf að fara
tvö ár aftur í tímann til þess að fínna
næstu vaxtalækkun bankans þar á
undan. Flestir gera einnig ráð fyrir að
bankinn muni lækka vexti aftur á næsta
fúndi um miðjan marsmánuð.
Skjótt skipast veður í lofti því að
ekki er langt síðan Seðlabanki Banda-
ríkjanna barðist við verðbólgu með
vaxtahækkun, nú er baráttan háð við þá
ógn sem stafar af kreppuástandi með
vaxtalækkun. Seðlabanki Islands telur
þó að vaxtalækkun sé ekki tímabær hér
á landi.
Kreppuvöm
Seðlabankar beita vaxtalækkun til
þess að kynda undir efnahagsstarf-
seminni efþeim þykir vera kulnað í glæð-
unum. Lækkun vaxta lækkar fjármagns-
kostnað og hefúr þannig jákvæð áhrif á
afkomu fy rirtækj a og ýtir á að þau útvíkki
starfsemina frekar en að draga hana
saman. Að sama skapi virkja lægri vextir
efnahagskerfið með því að ýta undir
aukna neyslu. Þá hefur vaxtalækkun
jákvæð áhrif á gengi hlutabréfa að hluta
til vegna þess að afkoma fýrirtækja ætti
að batna við lækkun kostnaðar en einn-
ig vegna þess að þá minnkar áhuginn á
skuldabréfum.
Hin óvænta vaxtalækkun bandaríska
seðlabankans í byrjun ársins leiddi til
mikilla hækkana á bandarískum hluta-
bréfamörkuðum, gamla Dow Jones
visitalan hækkaði um 4% en Nasdaq-
vísitalan hækkaði um 11 %. Þessarhækk-
anir gengu hins vegar að nokkru leyti til
baka þegar tók að líða á mánuðinn. Eftir
á að hyggja var vaxtalækkunin í byrjun
ársins augljós en þó kom hún flestum í
opna skjöldu. Fyrst og fremst vegna
þess að bankinn hefur ekki lagt það í
vana sinn að koma með mjög óvænt
útspil. Flestum var hins vegar ljóst að
Alan Greenspan seðlabankastjóri hefur
miklar áhyggjur af ástandinu og lækkun
um eitt prósentustig flokkast undir
róttækar aðgerðir, það er meira en
áratugur síðan að jafnmikil vaxtalækkun
hefur átt sér stað í einum rnánuði og það
var fyrir tíð Alans Greenspans. Það
tekur þójafnan 6-9 mánuði áður en slíkar
vaxtaaðgerðir fara að hafa veruleg áhrif.
Þess vegna stendur Greenspan fyrir
lækkunum nú til þess að vera á undan
niðursveiflunni sem virðist vera í
spilunum í bandarísku efnahagslífi.
Þetta eru eins konar efnahagslegar for-
varnir.
Núllvöxtur
r
Ahyggjur bandaríska seðlabankans
eru réttlætanlegar, hagvöxtur féll
úr 2,2% á þriðja ársfjórðungi síðasta árs
í 1,4% á fjóröa ársfjórðungi og Green-
span hefur varað við því að líklegt er
það verði enginn hagvöxtur á fyrsta
ársfjórðungi ársins 2001. Hér á landi
gerir Þjóðhagsstofnun ráð fyrir heldur
langvinnari kyrrstöðu þar sem spár
stofnunarinnar sýna 0,9% hagvöxt á
komandi ári sem er núllvöxtur ef tekið er
tillit til mannQölgunar. Vonir manna
standa til að þá verði botninum náð og
í kjölfarið taki hagvöxtur að rísa á ný,
strax áöðrunt fjórðungi í Bandaríkjunum
en á síðari hluta þessa árs eða á næsta
ári hér á landi.
MiklarvaxtalækkaniríBandaríkjun-
um hafa vakið upp spurningar hvort að
þær muni hrinda af stað miklum vaxta-
lækkunum um heint allan. Japanir myndu
sjálfsagt taka því fegins hendi að geta
lækkað vexti en eru þegar búnir að lækka
þá niður í ekki neitt. A evrusvæðinu eru
vextir nú 4,75% en ekki er gert ráð fyrir
vaxtalækkunum fyrr en í fyrsta lagi á
síðari hlutaársins. Þó erlíklegtaðbreski
seðlabankinn muni lækki vexti fyrr.
íslenska ástandið
egar Seðlabanki Bandaríkjanna
lækkaði vexti 3. janúar síðastliðinn
þá sagði Birgir ísleifur Gunnarsson í
viðtali við Morgunblaðið að ekki væri
að vænta vaxtalækkunar hér á landi.
Undanfarin ár hefur Island að vissu leyti
haldið í höndina á Bandaríkjunum í
efnahagslegum skilningi þar sem
bræðrasvipur hefur verið með efna-
hagsþróun landanna. Nú skilur hins
vegar á milli, hér á landi hefur gengið
verrað kljástvið verðbólguna, mælingar
Þjóðhagsstofnunar
sýna að verðbólga
var 3,7% hér á
landi á síðasta ári
en 3,3% í Banda-
ríkjunum, spenna
á vinnumarkaði er
mun meiri og at-
vinnuleysi minna,
það er undir 2%
hér á landi en um
5% í Bandaríkjun-
um, og íslenski
gjaldmiðillinn er
mun veikari en
dollarinn, krónan
hefur lækkað um
10% frá því á síð-
asta ári meðan
dollarinn hefur
einungis lækkað
lítilleganú aðund-
anförnu. Niður-
staðan er sú að
bandaríski seðla-
bankinn lækkar
vexti en sá íslenski
heldursínumvöxt-
um stöðugum, í
augnablikinu.
Sendinefnd
Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins skilaði
áliti sínu um stöðu
efnahagsmála hér
á landi um ntiðjan
janúarmánuð. í
áliti nefndarinnar
kemur greinilega
fram að þenslan er
enn of mikil hér á
landi til þess að
vaxtalækkun sé
heppileg. Reynd-
(Frh. á síðu 4)
V.
Vaxtabreytingar
í Bandartkjunum
síðastliðinn
áratug
Dagsetning
janúar-01
janúar-01
maí-00
mars-00
febrúar-00
nóvember-99
ágúst-99
júní-99
nóvember-98
október-98
september-98
mars-97
janúar-96
desember-95
júlí-95
febrúar-95
nóvember-94
ágúst-94
maí-94
apríl-94
mars-94
febrúar-94
september-92
inli-09
Vextir
5,50%
6,00%
6,50%
6,00%
5,75%
5,50%
5,25%
5,00%
4,75%
5,00%
5,25%
5,50%
5,25%
5,50%
5,75%
6,00%
5,50%
4,75%
4,25%
3,75%
3,50%
3,25%
3,00%
janúar-01 5,50%
janúar-01 6,00%
maí-00 6,50%
mars-00 6,00%
febrúar-00 5,75%
nóvember-99 5,50%
ágúst-99 5,25%
júní-99 5,00%
nóvember-98 4,75%
október-98 5,00%
september-98 5,25%
mars-97 5,50%
janúar-96 5,25%
desember-95 5,50%
júlí-95 5,75%
febrúar-95 6,00%
nóvember-94 5,50%
ágúst-94 4,75%
maí-94 4,25%
apríl-94 3,75%
mars-94 3,50%
febrúar-94 3,25%
september-92 3,00%
júlí-92 3,25%
september-92 3,75%
desember-91 4,00%
nóvember-91 4,75%
október-91 5,00%
september-91 5,25%
ágúst-91 5,50%
april-91 5,75%
mars-91 6,00%
febrúar-91 6,25%
janúar-91 6,75%
desember-90 7,00%
desember-90 7,25%
nóvember-90 7,50%
október-90 7,75%
júlí-90 8,00%
Vaxtaákvarðanir seðla- ^ Tölvan er ekki dáin en » Sveinn Ólafsson upplýs- j sænska ráðgjafarfyrirtækið'
I banka hafa verið ntikið í 1 hugsanlega vofir yfir 2 ingafræðingur fjallar um /| Celerni notar til þess að
X sviðsljósinu nú í janúar- ^ samdráttur sem getur haft þekkingarstjórnun. Hann mæla árangur í þekkingar-
mánuði. slæmar afleiðingar. greinir frá líkani sem stjórnun.
1