Vísbending - 04.05.2001, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
4. maí 2001
17. tölublað
19.árgangur
Gullkálfurinn
Gin- og klaufaveikin, sem hefur
gengið yfir Bretlandseyjar og
nágrannabyggðir síðustu mán-
uði, hefur varpað forvitnilegu ljósi á
þann sess sem ólíkar atvinnugreinar
skipa i efnahagslegu og pólitísku tilliti,
sem fer þó ekki alltaf saman. Breskur
landbúnaður hefur enn eina ferðina
orðið fyrir miklu áfalli og bændur eru
fórnarlömb í þeirri slátrun búfénaðs sem
nauðsynleg hefur verið til að koma í veg
fyrir frekari útbreiðslu. Engu að síður er
það ekki landbúnaðurheldurferðaþjón-
usta sem mun bera mestan fjárhagslegan
skaða af faraldrinum.
Pólití skur miðpunktur
reskir fjölmiðlar hafa verið yfirfullir
af fréttaflutningi af gin- og klaufa-
veikinni frá því að hún fyrst blossaði
upp. Skilaboðin voru þau að í landinu
grasseraði sýking, bændur væru and-
lega og ijárhagslega niðurbrotnir og
upplausn ríkti í landinu. Eftir á að hyggja
hefur þessi fréttaflutningur verið stór-
lega ýktur þó að hann hafi verið byggður
á ákveðnum sannleika. Þetta leiddi til
þess að fréttaflutningur í öðrum löndum,
sem byggður var á fyrirsögnum, gaf
svo ranga mynd af ástandinu að ferða-
mönnum til Bretlands fækkaði stórlega,
sérstaklega voru sumir Bandaríkjamenn
hræddir við að þeim yxu gin og klaufir.
Pólitísk samúð var með bændum og
Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands,
var fljótur að lýsa því yfir að veitt yrði
600 milljónum punda til að bæta tjón
bænda.
Nú er Ijóst að veikin er í rénun en eftir
stendur að tekjur af ferðaþjónustu hafa
snarlækkað það sem af er árinu og það
er óljóst hversu langan tíma það tekur
ferðaþjónustuna að jafna sig. Hitt er
hins vegar þegar ljóst að á meðan
bændur hafa orðið fýrir milljarða punda
tjóni hefur ferðaþjónustan nú þegar
orðið fyrirtjóni sem nemur2,5 milljörðum
punda. Ferðaþjónustan hefur hins
vegar einungis fengið 6 milljónir punda
í bætur fyrir sinn skaða af faraldrinum
eða 1 % af bæturn til bænda. Astæðuna
segja sumir skort á pólitískum þrýstingi.
Fjöldi erlendra ferðamanna sem
komið hefur til Islands frá 1950
Fjárfest í vandamálum
Fj ölmiðlar í Bretlandi komust ekki fyrr
en seint og síðarmeir að þeirri
niðurstöðu að mesta fórnarlamb gin-
og klaufaveikinnar var ferðaþjónusta
landsins sem vegur um 4% í vergri
landsframleiðslu Breta eða ijórum sinn-
um meira en landbúnaður - og þar sem
7% vinnuaflsins starfar, samanborið við
1,5% í landbúnaði. Það er hins vegar
ekkert nýtt, hvorki í Bretlandi né annars
staðar, að rótgrónar atvinnugreinar, sem
allt snérist um áður fyrr, fái alla athyglina
og aðstoðina þegar frekar ætti að beina
sjónum að öðrum atvinnugreinum. A
Islandi hefur flest allt snúist um sjávar-
útveg og landbúnað alla tuttugustu
öldina og enn í dag eru þessar greinar
sá miðpunktur sem pólitíska miðlínan er
dregin út frá.
Það eru gömul sannindi í viðskipt-
um, þó reyndar allt of sjaldan sé farið
eftir þeim, að frekar skuli ljárfest í tæki-
færum en vandamálum. Ríkisstjórnir
landa hafa jafnan virt þessi sannindi að
vettugi og einbeitt sér að vandamálun-
um og þar með svelt tækifærin. Þó að
atvinnugreinar séu best komnar án ríkis-
afskipta þá gerir áhersla ríkisins á
atvinnugreinar sein lifa á fornri frægð
og völdunt það að verkum að aðrar
atvinnugreinar líða fyrir, hvort sem það
er með gengisskráningu, sem sniðin er
að gömlu atvinnuvegunum, eða ann-
arri hagsmunapólitík.
Ferðaþjónusta
ótt ferðaþjónusta fái sjaldan mikla
athygli er ferðaþjónusta sú atvinnu-
grein sem vex hvað hraðast um þessar
mundir. Samkvæmt tölum frá World
Tourism Organisation var vöxtur ferða-
þjónustu um 7% á ári að meðaltali frá
1950 til 1997. Áætlaður vöxtur er 4%
næsta áratuginn. Ferðaþjónustan mun
verða næststærsta atvinnugrein í heim-
inum árið 2010 ef áætlanir ganga eftir,
en þegar starfa um 231 milljón manns í
greininni rneð einum eða öðrum hætti.
Ferðaþjónusta hefur heldur ekki
notið verðskuldaðrar athygli hér á landi.
Engu að síður er hún sívaxandi þáttur í
gjaldeyrisöflun þjóðarinnar, var 10,9%
af gjaldeyristekjum landsins árið 1990
en um 13% árið 1999. Hluturferðaþjón-
ustunnar í vergri landsframleiðslu var
4,5% árið 1999 en hlutur landbúnaðar
2% og sjávarútvegs um 11 %. Og á sania
tíma og lilutur ferðaþjónustunnar fer
stöðugt vaxandi fer hlutur landbúnaðar
og sjávarútvegs sífellt minnkandi.
Þessa breytingu á mikilvægi atvinnu-
greina má einnig sjá þegar horft er á
atvinnusköpun. Sú tíð er liðin þegar
32% þjóðarinnar unnu í landbúnaði og
21% í sjávarútvegi og vinnslu eins og
raunin var árið 1940. Þá var fjöldi starfa
í ferðaþjónustu vart inælanlegur. Árið
1999 voru störf í landbúnaði 3,4% og
9,5% í fiskveiðum og-vinnslu en áætlað
er að um 4% af vinnuaflinu árið 1999 hafi
verið við störf í ferðaþjónustu og fer
óðum fjölgandi.
Á meðíylgjandi mynd má sjá að árið
1950 komu 4.383 erlendir ferðamenn til
landsins en ÞHS hefur áætlað er að þeir
verði um 335.000 á þessu ári. Og
undanfarin ár hefur íjöldi ferðamanna
aukist um 8-9% á ári að jafnaði. Þá niun
gengislækkun krónunnar það sem af er
árinu, vel á annan tug, einnig leiða til
fleiri ferðamanna. Engu að síður er það
áhyggjuefni að afkomaíyrirtækjaí ferða-
þjónustu hefur verið áberandi slæm, að
mestu vegna þess hversu árstíðar-
bundin ferðaþjónustan er hér á landi og
skipulagsleysis í rekstri.
(Framhald á síðu 2)
j Ofmikiláherslaárótgrón- Sveinn Ólafsson upplýs- ^ Bjarni Bragi Jónsson hag- * Gagnsæi og upplýsinga-
I ar atvinnugreinar sem 1 ingafræðingur fjallar um -2 fræðingurfjallar ummark- /| skylda er til umtjöllunar í
JL hafa stöðugt niinnkandi eigindlegaraðferðiríþekk- aðslausn á uppgjöri kvóta- fjórðu grein um reglur um
gildigeturveriðhættuleg. ingarstjórnun. réttar. stjórnskipan fyrirtækja.