Vísbending - 01.06.2001, Blaðsíða 2
ISBENDING
Gjaldmiðilsskipti í Evrulandi
Stefán Arnarson
viðskiptafræðingur
Iupphafi ársins 2002 verðaevruseðlar
og -mynt sett í umferð í þeim tólf
löndum sem mynda svokallað
Evruland og um leið verður hafist handa
við að taka heimagjaldmiðil þessara
landa úr umferð.1 A þessum tímapunkti
hættir evran að vera aðeins reiknieining
og verður áþreifanlegur lögeyrir þess-
ara landa, allar peningafærslur og fjár-
hæðir í samningum verða íevrum. Flestir
hraðbankar verða komnir með evruseðla
og verslanir og seljendur þjónustu
munu gefa til baka í evrum.2
Þessi breyting mun hafa mikil áhrif
á hvert einasta mannsbam og fyrirtæki
í Evrulandi. Þessir aðilarþurfa að venjast
nýjum gjaldmiðli, öðrum mynt- og
seðlaeiningum og öðru verðgildi nýs
gjaldmiðils. Auk þess munu áhrifin ná
til annarra Ianda, sérstaklega til þeirra
landa sem eru í ESB en utan Evrulands
og einnig til þeirra Austur-Evrópulanda
þar sem mikið af þýskum mörkum hefur
verið í umferð. Það hefur verið áætlað
að um 30^10% af þýskum mörkum séu
í umferð utan Þýskalands. Þessi gjald-
miðilsbreyting verður sú stærsta og
flóknasta sem hefur verið gerð.
Risaverkefni
Þetta ferli hófst árið 1995 og mikill
undirbúningur hefur farið í þessi
umskipti hjá evrópska seðlabankanum
(ECB) og evrulöndunum. Verkefnið er
geysistórt, það þarf að slá um 50 milljarða
myntar og prenta um 14,5 milljarða seðla.
Verðmæti þessara peninga er um 664
milljarðar evra. Prentun seðla hófst í
júlímánuði árið 1999 og í lok aprílmán-
aðar sl. var búið að framleiða um 70% af
væntanlegum upphafsbirgðum.
Myntin er slegin í fimmtán mynt-
sláttum. Flutningahluti verkefnisins er
afar stór. Öryggi við flutninga verður
að vera í lagi og allt verður að ganga
hratt fyrir sig. Það þarf að koma nýja
gjaldmiðlinum frá framleiðslustöðvum
til fjárhirslna seðlabanka, þaðan til
fjármálastofnana og síðan til viðskipta-
vina fjármálastofnana. Stærstur hluti
þessara flutninga verður í höndum
svokallaðra CIT-fyrirtækja (Cash In
Transit). Þau sérhæfa sig í öryggisflutn-
ingum, auk þess að geyma og greina
seðla og my nt. Það er ekki minna verkefni
að taka gömlu gjaldmiðlana úr umferð,
flytja þá til fjárhirslna seðlabanka, greina
þá og að lokum eyða þeim. Til gamans
Evrualmanak 1999-2002*
1. janúar 1999 Evran tekin upp sem reiknieining og verðgeymir. Notuð í peningalausum greiðslum.
1. júlí 2001 Laun á launaseðlum einnig gefin upp í evrum. Innlánsreikningum breytt í evrureikninga. Ætlast til þess að þeir smásalar sem ekki hafa byrjað að verðleggja vöru sína í evrum byrji á því.
1. september 2001 Kynningarherferð hefst. Öryggisþættir í seðlum kynntir. Fjármálastofnanir byrja að fá hinn nýja gjaldmiðil, þ.e. svokölluð fyrirfram dreifing byrjar.
desember 2001 Smásalar geta fengið evruseðla og -mynt. í byrjun mánaðar tekur CMS-gagnagrunnurinn til starfa.
15. desember 2001 Einstaklingar geta fengið evrumynt.
1. janúar 2002 Evrugjaldmiðillinn settur í umferð. Tímabil tveggja gjaldmiðla byrjar. Byrjað að taka gamla gjaldmiðilinn úr umferð.
28. febrúar 2002 Tímabil tveggja gjaldmiðla endar. Fyrri seðlar og mynt hætta að vera lögeyrir.
1. júlí -31. desember 2002 Viðskiptabankar hætta að taka við gamla gjaldmiðlinum.1
*) Dagsetningamar t þcssarí töflu eiga við flest evrulöndin._
1) í Þýskalandi gcrist það 28. febrúar 2002. Flest hin evrulöndin hætta á seinni helmingi ársins 2002. Scðlabankar cvrulanda
munu taka við gömlu heimamynt sinni í mislangan tfma. Fyrir seðla mun þcssi tími vera frá 10 árum til cilffðar,
má nefna að í Þýskalandi verður sett
upp hreyfanleg verksmiðja sem hafa
mun það hlutverk að eyða þýskri mynt.
Hún verður staðsett í fjárhirslum
Bundesbank, og þegar hún verður búin
að eyða allri mynt á einum stað, verður
hún flutt í næstu fjárhirslu. Áætlað er að
þetta verkefni muni taka tvö ár. Það eru
ekki bara seðlabankar og fjármála-
stofnanir sem þurfa að leggja mikið á sig
vegna hins nýja gjaldmiðils. Það þarf
m.a. að gera um 3,2 milljónir sjálfsala
evruvæna, seljendur vöru og þjónustu
þurfa að byrj a á árinu 2001 að verðmerkj a
afurðir sínar í evrum, og á árinu 2002
þurfa þeir að hætta að verðleggja afurðir
sínar í gamla heimagjaldmiðli sínum.
Einnig liggur gífurleg vinna í því að
breyta hugbúnaði.
Hönnun
Mikil vinna hefur farið í að hanna
þennan nýja gjaldmiðil. Til að
byrja með verða seðlategundir sjö, 500,
200,100,50,20,10 og 5. Myntin verður
í átta einingum, 2 og 1 evra, og 50,20,10,
5,2 og 1 sent.3 Ekki munu öll evrulönd
verða með allar mynteiningarnar, t.d.
ætla Finnar að spara sér nokkra fjármuni
með því að sleppa tveimur lægstu
einingunum. Seðlamir verða eins í öllum
löndunum, en bakhlið myntar hvers
lands verður mismunandi. Hefð er fyrir
því að seðlar landa séu nokkuð þjóð-
legir, þ.e. að myndir á seðlum tengist
sögu, náttúru eða menningu landa. Það
erfiða verk að hanna seðla sem almenn-
ingur í tólf evrulöndum getur sætt sig
við var gert á sniðugan hátt. Á framhlið
hvers seðils er mynd af byggingu frá
ákveðnu tímabili úr arkitektúrsögu
Evrópu og á bakhlið er mynd af brú frá
samatíma. Tímabilin eru m.a. rómversk,
gotnesk og endurreisn. Þeim er raðað
þannig á seðlana að elsta tímabilið er á
lægstu seðlaeiningunni og svo fram-
vegis. Seðlarnir eru misstórir og fara
stækkandi meðhærra verðgildi. Seðlarn-
ir eru einfaldir og stílhreinir. Hver seðill
hefur sinn lit. Einingin birtist á tíu stöð-
um á seðlinum. Blái Evrulandsfáninn
með stjörnunum tólf er á tveimur stöðum
og stjörnurnar tólf má einnig sjá í stórum
hring á framhlið seðlanna.4
Tímabil tveggjagjaldmiðla
Eins og hefur komið fram hér að
framan fer evran í umferð í ársbyrjun
2002. Þá hefst svokallað „tímabil tveggja
gjaldmiðla" í Evrulandi. Hraði gjald-
miðilsskipta ræðst almennt að mestu af
skipulagningu, hegðun almennings og
innviðum hins svokallaða seðlahrings
(e. cash cycle). Því lengur sem umskiptin
standa yfir, þeim mun lengur varir hið
framannefnda tímabil og um leið verður
kostnaður aðila sem tengjast skiptunum
meiri. Upphaflega átti þetta tímabil að
vera sex mánuðir, en síðar var ákveðið
að stytta það. Hið formlega tímabil
tveggja gjaldmiðla mun standa yfir í tvo
mánuði í átta evrulöndum, en það verður
styttra hjá hinum fjórum.
Því styttra sem þetta tímabil er þeim
mun meiri þarf svokölluð „fyrirfram
dreifing“ að vera. Með fyrirfram dreif-
ingu er átt við tímanlega afhendingu
evra til fjármálastofnana og þaðan í
hraðbanka, til smásala, sjálfsalageira og
CIT-fyrirtækja.5 Með tímanlegri afliend-
ingu er átt við afhendingu sem á sér
stað nokkru áður en nýju evruseðlarnir
verða settir í umferð. ECB hefur ákveðið
að fyrirfram dreifing megi hefjast 1. sept-
ember 2001, að uppfylltum ákveðnum
(Framhald á síðu 4)
2