Vísbending - 26.10.2001, Blaðsíða 1

V
Vi ku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
26. október 2001
42. tölublað
19. árgangur
Gjaldþrotum fyrirtækja fjölgar
Ljóst er að gjaldþrotum hjá fyrir
tækjum muni fjölga mikið á þessu
ári í samanburði við síðasta ár.
Einnig er útlit fyrir að gjaldþrotum muni
fjölga áfram ef niðursveifla efnahags-
kerfisins ílengist.
Gjaldþrot
Þegar gjaldþrot félaga, skv. upplýs-
ingunt frá Hagstofu íslands, eru
skoðuð á tímabilinu frá 1987 til 2000 (sjá
mynd 1) kemur í Ijós að meðalfjöldi
gjaldþrotaáþessutímabilier291 fyrirtæki
á ári. A síðasta ári voru 296 félög skráð
gjaldþrota sem sýnir að gjaldþrot ársins
voru í jafnvægi við meðaltalið. Það var
þó 21 % aukning frá árinu 1999 en á tíma-
bilinu frá 1997 til 1999 hafa gjaldþrot
verið tiltölulega fá, eða 240 að meðaltali.
Ef tímabilið frá 1987 til 2000er skoðað
nánar þá má sjá að tveir kúfar eru á
línuritinu, fyrst árið 1990 og síðan 1993
en eftir það hefur gjaldþrotum fækkað
jafnt og þétt til ársins 1999 að þeim
fjölgaði lítillega á ný. Þegar betur er að
gáð kemur í ljós að þessi fækkun gjald-
þrota seinni hluta tíunda áratugarins er
í raun enn meiri en áður er getið ef tekið
er mið af nýskráðum fyrirtækjum á sama
tíma en nýskráðum fyrirtækjum hefur
fjölgað mikiðfrá 1996 til 2000, um 15,7%
að jafnaði ár hvert. A sama tíma hefur
gjaldþrotum hins vegar fækkað en fjölg-
aði þó örlítið árið 1999. Þetta leiðir til
þess að hlutfall gjaldþrota hjá nýskráð-
um fyrirtækjum fór úr 24,9% árið 1996 í
einungis 13,1% árið 1999 en hækkaði
svo lítillega á ný árið 2000 og var 14,3%
(sjá mynd 2). Fyrri hluta tíunda áratugar-
ins var þetta hlutfall mun hærra.
I stöðugu efnahagsumhverfi má
ætlaað hlutfallmillinýskráðrafyrirtækja
og gjaldþrota eigi að vera tiltölulega
stöðugt. En efnahagsáhrif gera það að
verkum að þetta hlutfall er líklegt til þess
að lækka í uppsveiflu, þar sem nýskrán-
ingum fjölgar og gjaldþrotum í'ækkar,
en hækka í niðursveiflu.
Ef gjaldþrot fyrirtækja á tímabilinu
frá 1987 til 2000 eru skoðuð með hliðsjón
af aldri fyrirtækja kemur í ljós að á þessu
tímabili eru litlar sveitlur á milli aldurs-
flokka. Eina breytingin sem má greina er
sú að í lok níunda áratugarins og á fyrri
hluta þess tíunda fjölgaði hlutfallslega
gjaldþrotum fyrirtækja með 5 til 10 ára
starfsævi en á móti kom að gjaldþrotum
fyrirtækjaeldri en 10 árafækkaði. Niður-
staðan er því sú að mestar líkur eru á að
fyrirtæki verði gjaldþrota eftir tveggja
ára starfsemi (sjá mynd 3). Tiltölulega
litlar líkur eru á því að fyrirtæki verði
gjaldþrota áður og eftir tvö árin dregur
úr líkunum. Með öðrum orðum mætti
halda því fram að hápunktur gjaldþrota
komi ekki fram fyrr en tveimur árum eftir
að hápunkti nýskráninga hefur verið
náð, svo lengi sem ekkert annað hefur
áhrif. Það þýðir að ef það er gefið að
hápunktur nýskráninga hafi verið á
síðasta ári, sem er líklegt en ekki fullvíst,
þá muni hápunktur gjaldþrota, skv.
þessari kenningu, verðaárið 2002-2003.
Nú þegar má ætla að gjaldþrotum
fjölgi þar sem fyrirtæki hafa skuldsett
sig mikið í góðærinu og líklegt að ekki
geli allir staðið í skilum þegar harðnar á
dalnum. Samkvæmt upplýsingum frá
Lánstrausti hf. hefur árangurslausum
tjárnámum fjölgað rnikið það sem af er
þessu ári, úr 892 í 1.722 fyrstu níu mánuði
hvors árs, sem er 93% aukning. Ætla má
að fylgni sé á milli árangurslausra fjár-
náma og gjaldþrota og lauslegur útreikn-
ingur út frá fylgni síðasta árs gefur til
kynna að gjaldþrot fyrirtækja á þessu
ári geti orðið á bilinu 450 til 515 talsins
(sjá mynd 4).
Uppstokkun
Afyrirtækjamarkaði er það eðlilegt
að úrelt, illa rekin eða bara óheppin
fyrirtæki verði að hverfa á braut þegar
ný og skilvirkari fyrirtæki ýta þeirn út af
markaðinum. Þessi uppstokkun verður
enn meira áberandi í mikilli niðursveiflu
eins og nú, sérstaklega eftir mikla upp-
sveiflu þar sent bjartsýnin var óhófleg
og gnægtir voru af áhætlu- og lánsfjár-
magni á boðstólnum. Slík uppstokkun
gerir markaðinn traustari og skilvirkari
en áður svo lengi sem fjármálamarkað-
urinn er nægilega undirbúinn og traust-
ur til þess að standa af sér slík umskipti.
Myitd 1. Fjöldi gjaldþrota
fyrirtœkja frá 1987 til 2000
2500
2000
1500
1000
500
0
Nýskráð fyrirtæki
(vinstri kvaröik
500
400
300
200
100
0
1996 1997 1998 1999 2000
Hcimild: Hagstofan.
Mynd 3. Hlutfall gjaldþrota e.
aldri ft. (meðaltal 1987 til 2000)
<i í
Heimild: Hagstofan.
3 4 5-10 >10
Aklur
Mynd 4. Fjöldi gjaldþrota og
árangurslausra fjárnáma (9 mán.)
Heimild: Hagstofan og Lánstraust hf.
1
Allt útlit er fyrir að gjald-
þrotum fyrirtækjaeigi el'tir
að fjölga ntikið á næstu
misserum.
2
Gylfi Zoéga hagfræðingur
fjallar um rannsóknir og
kenningar um náttúrulegt
atvinnuleysi og hlutverk
3
og gildi stofnana vinnu-
markaðarins. Gylfi bendir
á að skilningur á stofnun-
unt vinnumarkaðarins hal'i
4
orðið til þess að bjarga
kenningunni um náítúru-
legt atvinnuleysi frá því að
verða sópað út í horn.