Vísbending - 12.04.2002, Blaðsíða 3

ISBENDING
Flöktkrónunnar
Valdimar Ármann
hagfræðingur
Mikið hefur verið rætt um íslensku
krónuna síðustu mánuði í kjöl-
far breytinga á peningamála-
stjórn Seðlabanka Islands og mikilla
sviptinga á innlendum gjaldeyris-
markaði. Sú ályktun hefur verið dregin
að íslenska krónan sé óhagstæð íslensk-
um fyrirtækjum vegna aukinnar óvissu
og aukins flökts. Þessu til viðbótar hefur
því verið slegið fram að íslenska krónan
hafi veikst mikið undanfarin ár og sé
þannig of veikur gjaldmiðill.
Mælikvarði á sveiflu
Seðlabanki Islands hefur frá árinu
1993 verið að minnka ítök sín á
íslenskumgjaldeyrismarkaði. Árið 1995
flaut krónan innan 6% vikmarka sem
voru síðan víkkuð í 9% í febrúar 2000.
Þann 27. mars 2001 var skrefíð loks stigið
til fulls og gengi krónunnar látið fljóta
og þannig látið ákvarðast að fullu á
markaði.
Flökt er mælikvarði á sveiflu gjald-
miðils sem gefur til kynna hversu mikið
hann hefur sveiflast sögulega séð; því
hærra sem flöktið er því meira hefur
gjaldmiðill sveiflast. Flökt á gengi gjald-
miðla hefur mikil áhrif á fyrirtæki sem
þurfa að kaupa eða selja gjaldeyri.
Áætlanagerð verður erfiðari og einnig
verðlagning á innfluttum vörum. Þar sem
hagkerfið á Islandi er mjög opið, og
þannig mjög háð inn- og útflutningi,
geta sveiflur á gengi krónunnar haft
mikil áhrif á efnahagsumhverfið.
Veiking krónunnar
/
Islenska krónan hefur veikst rnjög
mikið frá því sumarið 2000 og kom
mesta veikingin í kjölfar þess að vik-
mörkin voru afnumin. Frá ársbyrjun 1999
hefur krónan veikst um 17%. Ef þróun
krónunnar gagnvart einstökum mynt-
um er skoðuð má sjá að dollarinn hefur
frá ársbyrjun 1999 styrkst um 44,5%
gagnvart íslensku krónunni og evran
styrkst um 7,7% gagnvart krónunni.
Skýristþessi munur af því hversu sterk-
ur dollarinn hefur verið gagnvart all-
flestum myntum á þessu tímabili.
Athyglisvert er að bera þessa þróun
saman við evruna sem byrjað var að
nota sem reiknieiningu og í millibanka-
viðskiptum þann 1. janúar 1999. Árið
1999 veiktist evran um tæp 13% gagnvart
dollara, árið 2000 veiktist hún um rúm
9% og árið 2001 um tæp 4%. Enn hefur
hún veikst um 2,5% á þessu ári. Samtals
er veiking evrunnar gagnvart dollara
því urn 25,5% frá ársbyrjun 1999.
Flöktandi króna
T jóst er að þegar íslenska krónan hafði
JL/stuðning af vikmörkum, sem
ákvörðuð voru af Seðlabanka Islands,
var flökt krónunnar takmarkað enda
vitað að bankinn myndi verja þessi
mörk. Því var staða krónunnar mjög hag-
stæð fyrirtækjum sem nýttu sér vaxta-
mun milli landa og tóku erlend lán með
takmarkaðri gengisáhættu.
Áður en vikmörkin voru víkkuð
flökti íslenska krónan um 2,5% en stuttu
eftir að þau voru víkkuð í 9% jókst flöktið
í um 6%.1 Nú flöktir hún um 10% og náði
hámarki sumarið 2001 þegar hún flökti
um 15%. í töflu má sjá að krónan flöktir
í dag á bilinu 10-13% gagnvart einstök-
um myntum í vísitölunni og á mynd má
sjá að flöktið fór hæst í rúm 16% gagn-
vart bandarískum dollara sumarið 2001,
stuttu eftir að vikmörkin voru afnumin.
Gjaldmiöill Flökt
JPY/ISK 13%
USD/ISK 11%
EUR/ISK 10%
Vissulega eru þetta miklar breyt-
ingar á aðstæðum á íslenskum gjald-
eyrismarkaði og hefur óhjákvæmilega í
för með sér aukna áhættu fyrir fyrirtæki
með umsvif í erlendum myntum. Fyrir-
tæki þurfa því núna að taka meira tilíit til
gengisáhættu og velta hverskonar
gengisvömum betur fyrir sér. Hægt er
að minnka gengisáhættu að verulegu
leyti, til dæmis með því að kaupa eða
selj a viðeigandi gj aldmiðla framvirkt eða
kaupa rétt á kaupum eða sölu viðeigandi
gjaldmiðla.
Aðrirgjaldmiðlar
Spurningin er hvort þetta sé óeðlilega
mikið flökt á gjaldmiðl i. í samanburði
við erlenda gjaldmiðla má sjá að íslenska
krónan flöktir nú álrka mikið og stærstu
gjaldmiðlar heims. I töflu má sjá að evran
og bandaríski dollarinn hafa verið að
flökta á bilinu 6-16% gagnvart einstök-
um myntum á síðustu tveimur árum.
GjaldmiðiII Flökt
ÚSD/GBP 6-10%
EUR/USD 8-12%
USD/JPY 8-12%
EUR/JPY 10-16%
EUR/GBP 8-12%
Að lokum þarf að taka tillit til þess að
íslenska krónan er lítill gjaldmiðill með
viðskiptamagn sem er aðeins brot af
viðskiptamagni erlendra gjaldmiðla.
Ætla má að eðlilegt sé að flökt lítilla
gjaldmiðla sé meira en þeirra stærri þar
sem viðskipti eru lítil og ósamfelldari.
Því er áhugavert að bera þróun íslensku
krónunnar saman við þróun annarra
gjaldmiðla en þeirra stærstu. Sem dæmi
má nefna að flökt á nýsjálenska doll-
aranum gagnvart þeirn bandaríska er
um 12,5% í dag og hefur verið á bilinu
7—42% undanfarin tvö ár.
Niðurstaða
s
Islenska krónan er vissulega lítill
gjaldmiðill en það þarf ekki að þýða
(Framhald á síöu 4)
Mynd 1. Gengisþróun íslensku krónunnar, evrunnar
og Bandaríkjadollara
Mynd 2. Gengisjlökt íslensku krónunnar, evrunnar og
Bandaríkjadollara
3