Vísbending - 11.10.2002, Blaðsíða 1

ISBENDING
11. október 2002
41. tölublað
Viku
r i t
u m
v i ð s k i p t i
og
efnahagsmál
20. árgangur
Afram Island
Davíð Oddsson forsætisráðherra
hefur að undanförnu verið að
útskýra betur andstöðu sína
gagnvart Evrópusambandinu. A sama
tíma hafa aðrir stjórnmálaleiðtogar, að
því er virðist, hvílt sig á umræðunni um
inngöngu íslands í Evrópusambandið
en þó hefur Össur Skarphéðinsson, for-
maður Samfylkingarinnar, sagt að
spurningin um aðildarviðræður við
Evrópusambandið verði eitt af stóru
málunum í næstu kosningum. Nú þegar
hafa leikmenn verið að skipa sér í hópa
með eða á móti þó langflestir virðist
vera á báðum áttum eða nokkuð sama.
Það er því ekki víst að þetta mál fái þá
athygli sem það á skilið.
Afstaða forsætisráðherra
orsætisráðherrann hefur reglulega
skotið inn ntálsgreinum í ræðum
sínum um andstöðu sína við inngöngu
íslands í Evrópusambandið (ESB). í
ræðu sinni í september á fundi íslensk-
ítalska verslunarráðsins í Róm benti
hann á að samningurinn um evrópska
efnahagssvæðið (EES) frá því árið 1994
hefði þjónað íslendingum vel og veitti
okkur aðgang að mörkuðum ESB og
helstu kostum þess án þess þó að við
værum aðilar að því. Ólíkt því sem hann
hefur oftast gert þá hældi hann Evrópu-
sambandinu í þeirri ræðu og taldi skref
þeirra til útvíkkunar til Austur-Evrópu
vera mikilvægt skref, bæði hvað varðar
frið og efnahagsmál í Evrópu. Við önnur
tækifæri í umræðum hér á landi hefur
honum þó blöskrað kostnaðurinn sem
fylgir þessari útþenslustefnu og hefur
notað hann til þess að styðja and-
stöðuna við inngöngu íslands í ESB.
Davíð hefur iðulega sagt að það væru
margar ástæður fyrir því að ísland ætti
að standa fyrir utan bandalagið, sú
stærsta væri yfirráðin yfir sjávarauð-
lindinni. I ræðu sinni áráðstefnu Lands-
bankans í lok september sagði hann:
„Með því að flytja lögsögu Islendinga
yfir fiskimiðunum til Brussel þá værum
við að gefa frá okkur efnahagslegt sjálf-
stæði okkar.“ Aðrir stjórnmálamenn og
flestir málsmetandi menn virðast vera
sammála um að ekki komi til greina að
ganga inn í ESB án þess að tekið yrði
tillit til þessarar sérstöðu íslendinga.
Önnur meginástæða fyrir andstöðu
forsætisráðherra við inngöngu f ESB
tengist upptöku evrunnar. I ræðu sinni
á ráðstefnu Landsbankans benti hann
á að þegar íslendingar væru búnir að
taka upp evruna myndi vaxtastefna sam-
bandsins ekki taka mið af sérstökum
aðstæðum hér á landi en þær aðstæður
sköpuðust fyrst og fremst af því að
efnahagssveiflur hér á landi væru ekki
í takt við efnahagssveiflur í Evrópu. Þar
af leiðandi væri það mjög áhættusamt
fyrir Islendinga að taka upp evruna.
Venjulega hefur hann kryddað þennan
málflutning sinn með því að benda á
lönd sem eiga í efnahagserfiðleikum sem
dæmi um hver áhrifin yrðu á Island, um
áramótin var það Argentína og nú síðast
voru það erfiðleikar í Þýskalandi. Sterk-
asta áróðursvopn forsætisráðherrans
gegn ESB hefur þó falist í því að höfða
til þjóðarstolts Islendinga. Honunt er
tamt að tala um sjálfstæði þjóðarinnar
og fullveldi í þessu samhengi. I ræðu
sinni þann 17. júní síðastliðinn sagði
hann m.a.: „ Þeir, sem einhvern tímann
kynnu að halda því að íslenskri þjóð að
henni muni best farnast fórni hún
drjúgum hluta af fullveldi sínu, munu
ganga á hólm við sjálfa þjóðarsöguna.
Ekkiereifittað spáfyrirum þau leikslok."
Málefnaleg umræða?
egar horft er til mælsku- og áróðurs-
snilldar forsætisráðherra þá er ekki
að undra að þeir sem eru hlynntir inn-
göngu, eða hafa áhuga á að skoða það
mál betur, eigi erfitt uppdráttar. Davíð
hetLr einnig verið duglegur við að gera
lítið úr þeim og málflutningi þeirra sem
hafa borið á borð kostina sem fylgi
inngöngu. Aróður forsætisráðherrans
gegn inngöngu í ESB hefur hins vegar
ekki verið neilt sérstaklega vel rökstudd-
ur. Það er þó ljóst að samningurinn um
evrópska efnahagssvæðið hefur verið
Islendingum til mikils happs og hefur
m.a. leitt til þess að hagvaxtarskeiðið
varð eins gott og raun ber vitni undir lok
tíunda áratugarins. Sá samningur veitir
íslendingum aðgang að markaðssvæð-
inu á sömu tollaforsendum og ESB-ríkin
sem er langmesti kostur þess að vera
aðili að Evrópubandalaginu. Halldór
Ásgrímsson, formaður Framsóknar-
flokksins, hefur þó gefið í skyn að þessi
samningur sé ekki trygging fyrir að-
göngu að markaðssvæðinu til lengri
tíma litið. Þetta er þó mjög umdeilt. En
EES-samningurinn gerir það að verkum
að ekki er jafnaðkallandi fyrir viðskipta-
lífið að vera fylgjandi inngöngu í ESB
og ella. Þó væru sennilega mun fleiri
hlynntir aðild ef ekki væri fyrir spurning-
una um yfirráðaréttinn yfir fiskimiðun-
um. Með þennan þátt hefur verið farið
eins og trúarbrögð í umræðunni, það
hefur ekkert þurf að skoða það neitt
frekar hvað þetta þýði fyrir íslenska
hagkerfið. Það gefur augaleið að það er
stórlega ýkt að íslendingar missi efna-
hagslegt sjálfstæði sitt ef þeir missa
yfirráðaréttinn yfir fiskimiðunum. Hins
vegar væri nær að athuga hver áhrif
annars fyrirkomulags yrðu á þjóðarbúið
og íslenskt atvinnulíf. Varðandi upp-
töku evrunnar þá er alls ekki útséð urn
að áhrifin gætu ekki þvert á móti orðið
mjög jákvæð fyrir íslenska efnahags-
sveiflu og að krafan um ábyrgari efna-
hagsstjórnun gæti varla orðið til annars
en góðs fyrir efnahagslífið. Sú áhætta
sem fylgir upptöku evrunnar, sem felst
í því að geta ekki brugðist við efnahags-
ástandinu með peningamálastjórnun,
er vissulega nokkur en hún virðist ein-
hvern vegin smávægileg ntiðað við t.d.
þá áhættu sem felst í því hversu krónan
er berskjölduð fyrir árásum gjaldeyris-
kaupmanna. Hvað þjóðarstoltið og full-
veldið varðar er erfitt að sjá að mikið
muni breytast frá því þegar Island gekk
í NATÓ og gerði samninginn um EES.
Allt þetta mál krefst greinilega miklu
ítarlegri umræðu en þegar hefur átt sér
stað þó að utanríkisráðuneytið hafi að
mörgu leyti staðið sig vel í þeirn efnum.
Ólíklegt er annað en allir aðilar beri hags-
muni Islands fyrir brjósti sama hvaða
niðurstöðu þeir komast að í þessu máli
og þvert á áróðurinn þá verður Island
áfram ísland eftir sem áður.
Menn virðast í auknum ^ Verg landsfrantleiðsla á ^ Bjarni Bragi Jónsson hag- i ogyfirráðognýtinguþeirra''
I mæli vera að skipa sér í ) mannsegirekkiallasöguna -2 fræðingurIja11arum„Iífbe11- /1 Þetta er fyrsti hluti þessarar
fylkingar í „ Evrópuum- um hversu rík þjóð er ísam- in þrjú“, þ.e. byggðarland- umræðu, sfðari hlutannunu
ræðunni". anburði við aðrar þjóðir. ið, hafsvæðin og hálendið, birtast á næstu vikum.
1