Vísbending - 14.03.2003, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
14. mars 2003
11. tölublað
21. árgangur
Frumkvöðlalandið
Nýlega gaf Háskólinn í Reykjavík
út skýrslu sem er samanburðar-
mæling á frumkvöðlavæðingu á
íslandi og í öðrum löndum. Skýrslan,
sem byggð er á spurningakönnun, gefur
örlítið betri innsýn í frumkvöðlahjarta
Islendinga en áður hefur fengist. Það
kemur ekki á óvart að frumkvöðlahj artað
slær ört í Islendingum enda hefur verið
fjör á fyrirtækjamarkaðinum.
Trúin á árangur
✓
Ispurningakönnun Háskóla Reykja-
víkur sögðust sem svarar til 11,3%
þjóðarinnar vera virkir þátttakendur í
frumkvöðlastarfsemi, þ.e. eru að undir-
búa rekstur eða eru eigendur eða stjórn-
endur fyrirtækja sem eru yngri en 42
mánaða. I samanburði þjóða þá er Island
í 10. sæti fyrir vikið. Þaðerreyndartiltölu-
lega auðvelt að reyna að slá á þessa tölu
með útreikningum. Síðastliðin þrjú og
hálft ár hafa 8.000 fyrirtæki verið nýskráð
á íslandi. Ef við gefum okkur að stofn-
endur sem geta talist til frumkvöðla, og
eru ekki þátttakendur í fleiri en einu verk-
efni, séu tveirtil þrír, þ.e. 2,5 að meðaltali,
þá eru um 20.000 manns nýbyrjaðir í
i'yrirtækjarekstri á Islandi. Það eru um
7% þjóðarinnar. Erfitt er að áætla hve
margir eru að undirbúa fy rirtækj arekstur
en rúmlega 1.100 manns hafa skráð sig
í samkeppni um viðskiptaáætlanir hjá
Nýsköpunarsjóði. Litlar upplýsingar
eru til um hve margir skrá sig ekki í slíka
keppni en ef áætlað er að um þriðjungur
þeirra sem eru að huga að fyrirtækja-
rekstri skrái sig í keppnina þá eru um
3.300 fyrirtækjahugmyndir í undirbún-
ingi. Og ef tveir til þrír eru á bak við
hverja slíka hugmynd þá gera það 8.250
manns eða önnur 2,9% af þjóðinni. Þar
af leiðandi er ekki ólíklegt að einn af
hverjum tíu landsmönnum sé þátttak-
andi í frumkvöðlastarfsemi eins og
kemur fram í könnuninni.
Þessi mikli áhugi og þátttaka í frum-
kvöðlastarfsemi vekur athygli þar sem
það er aðallega einhvers konar „gulrót“
sem dregur Islendinga út í fyrirtækja-
rekstur, svo sem sjálfstæði og betri
afkoma, en ekki einhver „vöndur“ sem
ýtir þeim af stað eins og atvinnuleysi
sem er sterkur áhrifaþáttur víða erlendis.
Reyndar fer atvinnuleysi menntamanna
vaxandi hér á landi sem gerir það að
verkum að fólk fær ekki störf við hæfi og
verður því að reyna að skapa þau sjálf
með því að standa sjálft að rekstrinum.
Þrátt fyrir það er „vöndurinn" ekki mikil
svipa sem rekur fólk út í frumkvöðla-
starfsemi hér á landi sem gerir mikla
frumkvöðlaþátttöku þeim mun athygli-
verðari.
Fyrirtækjalíf
Síðasta ár var að mörgu leyti fjörlegt
fyrir frumkvöðlamarkaðinn. Skattar
á hagnað fyrirtækja voru lækkaðir niður
í 18% sem meðal annars gerði það að
verkum að sprenging varð í nýskrán-
ingum fyrirtækja á árinu en 3.120 ný
fyrirtæki voru sett á laggirnar eða 67%
fleiri en árið á undan. Aldrei hafa fleiri
fyrirtæki verið skráð á einu ári á Islandi.
A sama tíma var annað Islandsmet sett
en það fólst í því að 565 fyrirtæki urðu
gjaldþrota á árinu eða 57% fleiri en árið
2001. Hlutfallið á milli nýskráðra fyrir-
tækja og gjaldþrota fyrirtækja á síðasta
ári var því 18,1% sem er þó lægra en árið
2001 þegar það var 19,3%. Búast má við
því að mikill hluti aukningarinnar vegna
skattalækkunar sé bundinn við síðasta
ár, eins og þegar stífla brestur, en engu
að síður má ætla að nýskráningar verði
mun fleiri eftir sem áður þar sem nú er
fýsilegra að stofna fyrirtæki. Einnig er
f Nýskráningar og gjaldþrot á íslaudi f frá 1995 til 2002 J
3.500 3.000 2.500 2.000 600
/
ff 500
^Gjaldþrot (hægri ás) ^ JJ 400
X. 300
1.000 500 0 / - 200
Nýskráningar (vinstri ás) 100

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
hætt við því að gjaldþrotatölurnar eigi
eftir að verða sv'ipaðar næstu tvö árin
þegar tekin eru með í reikninginn nátt-
úruleg afföll sem verða af nýjum fyrir-
tækjum (sjá 46. tbl. 2002).
A meðan nýskráningar og gjaldþrot
tákna upphafið og endinn í lífi fyrirtækja
þá eru það þó í sjálfu sér ekki mikilvæg-
ustu tímapunktarnir. Það er ekki aðal-
atriðið að fyrirtæki komist á koppinn
heldur að þau vaxi og dafni. Síðasta ár
hafði einnig að geyma merkilegar fréttir
í þessu samhengi og Islandsmet en þá
voru átta íslensk fyrirtæki á lista yfir
fimm hundruð framsæknustu fyrirtæki
Evrópu. Miðað við stærð hagkerfisins
ættu Islendingareinungis að eiga „hálft“
fyrirtæki á listanum. Þegar horft er á
Birch- og gróskuvísitöluna, sem tekur
mið af störfum sem þessi framsæknustu
fyrirtæki skapa, þá bera Islendingar
höfuð og herðar yfir aðrar Jtjóðir sern
eiga fyrirtæki á listanum. Ut frá þeirri
niðurstöðu væri hægt að kalla ísland
mesta frumkvöðlaland í heimi (sjá einnig
38.tbl.2002).
✓
Utíheiminn
Vandamálið við frumkvöðlalandið
ísland er smæð hagkerfisins sem
gerir það að verkum að markaðurinn
nægir ekki fyrir sumar háfleygar við-
skiptahugmyndir. Þess vegna er algengt
að íslenskir frumkvöðlar horfi út fyrir
landsteinana eftir árangri. Samkvæmt
spurningakönnuninni ætlar um helm-
ingur íslenskra frumkvöðla að flytja út
allt að fjórðung af veltu sinni í saman-
burði við 25% frumkvöðla annarra þjóða
ogeinn af hverjumsexlslendingum ætlar
að flytja út meira en 26% í samanburði
við einn af hverjum tuttugu erlendis.
Þetta hljómar skynsamlega en oftast vill
gleymast í þessari umræðu hér á landi
að þetta margfaldar áhættu íslenskra
frumkvöðla. Einn helsti styrkleiki frum-
kvöðla er þekking á aðstæðum á heima-
markaði, útrás og erlendar aðstæður
kalla á talsvert annars konar þekkingu.
Hvað þennan þátt varðar hafa íslend-
ingar alltaf verið bláeygðir.
(Framhald á síðu 4)
^ Mikill áhugi erfyrirfrum-
I kvöðlavæðingu á íslandi )
1 ogíslendingarhafatrölla-
trú á sjálfum sér.
Guðmundur Magnússon
prófessor fjallar um nýjar
reglur fyrir bflamarkaðinn
og áhrif þeirra.
3
Sigurður Jóhannesson
hagfræðingur fjallar um
áhrif stóriðjuframkvæmda
á verðbólgu og peninga-
41egar aðgerðir. Staðan mun
reynast mikil prófraun fyrir
Seðlabanka íslands og
sjálfstæði hans.
^ÖWAI-N/.jjv.
'^kOLABOWóií^