Vísbending - 30.05.2003, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
30. maí 2003
22. tölublað
21. árgangur
Endalaus „framfarasókn'
Þriðja kjörtímabilið í röð munu Sjálf-
stæðisflokkur og Framsóknar-
flokkur ganga fram fyrir skjöldu
sem stjómarflokkarnir á íslandi. Niður-
staða kosninganna í maí gaf vilyrði fyrir
áframhaldandi stjórnarsamstarfi. Sam-
starfið er eins og áður nema hvað Fram-
sóknarflokkurinn fékk sterkari samn-
ingsstöðu. Stefnuyfirlýsing flokkanna
fyrir kjörtímabilið ber þess merki. Þó er
ekki talað um „framfarasókn" eins og
hefð hefur verið fyrir í síðustu tveimur
stefnuyfirlýsingum flokkanna. Að öðru
leyti er hin nýja stefnuyfirlýsing að
mestu endurprentun á fyrri stefnuyfir-
lýsingum. Vísbending hefur gefið
stjórninni einkunn útfrá þeim markmið-
um sem gefin eru í stefnuyfirlýsingum
síðustu tveggja kjörtímabila, á því fyrsta
fékk stjórnin 6 í einkunn og í endur-
upptöku prófsins á síðasta kjörtímabili
fékk stjórnin 6,5 í einkunn. Enn á ný er
sama prófið þreytt.
Útþynnt yfirlýsing
Það er áhugavert að renna yfir hina
nýju stefnuyfirlýsingu í samanburði
við stefnuyfirlýsingu flokkanna frá
1999, sem var meira og minna eins og
stefnuyfirlýsingin árið 1995. I megin-
atriðum eru efnisliðir stefnuyfirlýsing-
anna þeir sömu þó að örlítið hafi verið
hrært í einstökum liðum, þeir færðir til
og flestir þeirra útþynntir.
Það er of langt mál að fjalla um alla
þá þætti sem menn taka eftir að horfnir
eru úr stefnuyfirlýsingu stjórnarflokk-
anna en hér á eftir fara nokkur dænti.
Markmiðið unt að auka þjóðhagslegan
sparnað er horfið og sérstakur liður þess
efnis, þó kernur fram ósk unt að „auka
möguleika almennings á skattfrjálsum
viðbótarlífeyrissparnaði". Þjóðhags-
legur sparnaður hefur hækkað á allra
síðustu misserum, úr 14% árið 2000 í
rúm 19% miðað við áætlun fyrir 2003, en
hefur nú stöðvast. Hlutfallið er mun
lægra nú en það var fram á níunda ára-
tuginn þegar það var á milli 25 og 35%.
Markmiðið um að lækka skuldir ríkis-
sjóðs er einnig horfið. Skuldir hins opin-
bera hafa þó lækkað mikið sem hlutfall
af vergri landsframleiðslu, úr 59% árið
1995 í 40% árið 2003, en hafa þó einungis
lækkað í krónutölu síðustu tvö árin og
eru áætlaðar um 325 milljarðar í ár. Enn
er minnst á umbætur í ríkisrekstri en
klásúlur um hvað það felur í sér eru
horfnar. Sömu sögu er að segja um einka-
væðingaráform, nú er einungis talað um
að selja Landssíma Islands „þegar mark-
aðsaðstæður eru hagstæðar". Þó mætti
ætla að enn sé á miklu að taka í þeim
efnum. Áhersla á meðalstór fyrirtæki og
smáfyrirtæki, sprotafyrirtæki og útflutn-
ingsfyrhtæki er horfín sem og áhugi fyrir
fjölbreyttara atvinnulífi. Þettaer kannski
góð vísbending um ruðningsáhrif stór-
iðjuframkvæmda.
Fátt bendir til þess að stjórnar-
flokkamir muni leiða stórfelldar umbætur
á þessu nýja kjörtímabili. í efnahags-
klásúlunni er nýja orðið „jafnvægi" og
lögð er áhersla á lykilhlutverk ríkisfjár-
mála í hagstjórn á komandi árum og að
horft verði til „lengri tíma en eins árs í
senn“. Þar er verið að taka undir ábend-
ingar Seðlabankans. I viðskiptaklásúl-
unni segir: „Að tryggja að öflug sam-
keppni ríki á sem flestum sviðum
atvinnulífsins til hagsbóta fyrir neyt-
endur.“ Áherslan er lögð á samkeppni
í stað þess að „auka íjölbreytni atvinnu-
lífs og útflutningsgreina" eins og áður.
Ástæðan er kannski sú að það er erfitt
við þær aðstæður sem framundan eru.
Athygli vekur að um eftirlitsstofnanir
markaðarins ersagt: „Sjálfstæði eftirlits-
stofnana hins opinbera þarf að vera ótví-
rætt og tryggja þarf að starfsemi þeirra
verði ekki óþarflega íþyngjandi."
Samtök atvinnulífsins fögnuðu þessu
þó að það sé erfitt að sjá hvað þetta
þýðir þegar „tryggja [á] að öflug sam-
keppni ríki“. Hugmyndin er kannski að
skipta upp fyrirtækjum?
Mestu nýmælin í stefnuyfirlýs-
ingunni eru annars vegar loforð um að
lækka tekjuskatta einstaklinga unt allt
að 4% og að fella niður eignaskatta og
hins vegar að „lánshlutfall almennra
íbúðalánaverði hækkaðákjörtímabilinu
í áföngum í allt að 90% af verðgildi
eigna, að ákveðnu hámarki", sem er
athyglivert í ljósi þess að skuldir heimil-
anna eru í sögulegu hámarki og næstum
tvöfaldar ráðstöfunartekjur þeirra.
Hvort tveggjahvetur til aukinnar jtenslu.
Ymsar orðalagsbreytingar er að
finna í öðrum liðum, t.d. bæði í land-
búnaðar- og sjávarútvegsklásúlunni, en
fátt haldbært. Þó er talað um „neytendur"
í fyrsta skipti í landbúnaðarliðnum og
að landbúnaðurinn geti séð þeim „ fyrir
hollum og öruggum búvörum á hag-
stæðurn kjörum“. Hugmyndin virðist
einnig vera að efla byggðastefnuna,
m.a.með því að „styrkja hagsmuni sjáv-
arbyggða", t.d. með því að auka byggða-
kvóta. Annað virðist meira orðagjálfur
og stefnuyfirlýsingin í heildina er keim-
lík þeim fyrri, nema öllu máttlausari.
Þversagnir og þjóðarsátt
Eini aðilinn sem virðist áberandi
ánægður með stefnuyfirlýsinguna
eru Samtök atvinnulífsins en kannski
komahallelúja-yfirlýsingarúrþeimher-
búðum ekki á óvart. Mun fleiri virðast
hafa orðið fyrir vonbrigðum. Hinir frjálsu
vindar fá ekki blásið lengur. Stærsta
þversögnin snýrþó að ríkisfjármálunum.
Talað er um ný útgjöld eins og tónlistar-
hús í Reykjavík, menningarhús á lands-
byggðinni, aukinn beinan stuðning við
barnafólk, öryrkja, fatlaða og aldraða
og svo að lækka tekjuskatta og fella
niður aðra skatta. Tekjuskattslækkunin
ein og sér felur í sér allt að 30 milljarða
króna tekjumissi, sem er að vissu leyti
ágætt til að minnka umfang rfkisins, en
hvergi er talað um að skera niður ríkis-
útgjöld. Ný útgjöld annars vegar og
lækkun tekna hins vegar er ekki beint í
samræmi við loforð um jafnvægi og
stöðugleika. Það er þvi fátt sem bendir
til annars en að fram undan sé hágengis-
og jafnvel hávaxtartími í íslensku efna-
hagslífi með niðurdrepandi afleiðing-
urn fyrir útflutningsgreinarnar. í inn-
gangi stefnuyfirlýsingarinnar er talað
um „samheldni þjóðarinnar" og „víð-
tækt samráð við aðila vinnumarkað-
arins" sem bendir til þess að reyna eigi
að leysa þensluna á komandi árunt með
nýjum þjóðarsáttum. Þetta er ný l’ram-
farasókn.
1
Stefnuyfírlýsing stjómar-
flokkanna þykirum margt
líkjast fyiri yfirlýsingum
flokkanna, bara útþynnt.
2
Sjólfur Ólafsson prófessor
fjallar um innleiðingu á
stefnumiðuðu árangurs-
mati hjá fyrirtækjum.
Sigurður Jóhannesson
hagfræðingur fjallar um
íslenskar bólur á hluta-
^nark^i- Hann rekur
3
4
sögu OZ og DeCode sem
dæmi um nýlegar íslenskar
bólur sem hafi vaxið og
spmngið.