Vísbending - 14.11.2003, Blaðsíða 1
V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
14. nóvember 2003
46. tölublað
21. árgangur
Gjaldþrotaaldan rís enn
Allt bendir til þess að gjaldþrot
lögaðila muni verða enn fleiri í ár
en á síðasta ári, sem var metár. í
fyrra urðu 565 fyrirtæki gjaldþrota en
fyrstu níu mánuði þessa árs hafa 463
fyrirtæki orðið gjaldþrota sem er 26%
meira en á sama tíma í fyrra. Ef fyrstu níu
mánuðirnir endurspegla árið í heild má
búast við að yfir700 fyrirtæki verði gjald-
þrota á þessu ári og gerð verði um 3.300
árangurslaus fjárnám hjá lögaðilum.
Að drukkna í öldunni
Fyrirtækið Lánstraust tekur saman
upplýsingar um gjaldþrot og árang-
urslaus fjárnám hér á landi og er ýmis-
legt athyglivert þar að finna. Þegar
árangurslaus fjárnám eru skoðuð kemur
fram að ástandið er öllu verra en upp-
lýsingar um gjaldþrotaúrskurði gefa til
kynna. Arið 1998 voru gjaldþrot lögaðila
189 fyrstu níu mánuðina þannig að
gjaldþrotaúrskurðum hefur fjölgað um
145% á síðustu fimm árum (sjá mynd 1).
Á fyrstu níu mánuðum þessa árs voru
gerð 2.468 árangurslaus fjárnám hjá lög-
aðilum en þau voru 504 árið 1998. Aukn-
inginerum390%eða fimmföldun. Hlut-
fallið á milli árangurslausra fjárnáma og
gjaldþrota fyrstu níu mánuði þessa árs
var 19% en var 38% árið 1998. Ástæðan
er fyrst og fremst sú að ekki er gengið
eins hart eftir gjaldþrotaúrskurðum nú
eins og áður. Það er í sjálfu sér eðlileg
þróun, sem felur í sér það viðhorf að
Mynd 1. Arangurslaus fjárnám
og gjaldþrot lögaðila (9 mán.)
1998 1999 2000 2001 2002 2003
reyna að slaka á klónni og gefa fólki
meira svigrúm til þess að bjarga málum
fyrir horn. En fyrir vikið eru tölur um
gjaldþrot lögaðila ekki alveg saman-
burðarhæfar á milli ára og lýsa ekki þró-
uninni sem skyldi. Árangurslaus fjámám
eru undanfari gjaldþrota og þrátt fyrir
að slakað hafi verið á klónni þá vekur
mikil fjölgun þeirra í september athygli
(sjá mynd 2) og gefur vísbendingar um
að enn sé talsverður kraftur í gjaldþrota-
öldunni.
Samband lífs og dauða
Gjaldþrot eru eðlilegur hluti af mark-
aðskerfinu, fyrirtæki fæðast og
deyja. Þess vegna má yfirleitt sjá sterkt
samband á milli nýskráninga fyrirtækja
og gjaldþrota. Langflestir þeirra lögaðila
sem fara í gegnum þennan feril eru einka-
hlutafélög en fyrstu níu mánuði þessa
árs voru 96% þeirra sem fóru í gjaldþrot
einkahlutafélög en einungis 3,5% hluta-
félög. Síðasta ár var metár í nýskrán-
ingum en 3.120 fyrirtæki voru þá skráð
eða 67% fleiri en árið 2001. Hlutfallið á
milli nýskráninga og gjaldþrota hefur
hins vegar haldist tiltölulega stöðugt
síðustu árin, hefur verið á bilinu 13 til
19% síðustu sex árin og var um 18% á
síðasta ári. Hagsveiflan hefur einnig áhrif
og það er eðlilegt að fy rirtæki eigi í erfið-
leikum með að fóta sig í niðursveiflu,
sérstaklega þegar uppsveiflan þar á
undan skapaði mikla bjartsýni og fyrir-
Mynd 2. Þróun árangurslausra
fjárnáma lögaðila eftir mánuðum
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
tæki tóku upp á því að hlaða upp lánum
í þeirri trú að ekkert gæti skyggt á rekst-
urinn. Matið reyndist hins vegar rangt
og sum fyrirtæki spenntu bogann um
of. Þrátt fyrir að sjá megi ljós við endann
á göngunum eru mörg fyrirtæki ekki enn
farin að njóta hins nýja góðæris og því
má áfram búast við erfiðleikum hjáþeim.
Tölur um árangurslaus fjárnám gefa vís-
bendingar um það.
Einstaklingar í öldunni
Það eru ekki einungis lögaðilar sem
eru á kafi í þessari gjaldþrotaöldu
sem rís hvað hæst nú heldur einnig ein-
staklingar. Að einhverju leyti tengist
það fyrirtækjarekstri sem verður gjald-
þrota en það segir þó ekki alla söguna.
Bjartsýnin virðist líka hafa byrgt ein-
staklingum sýn enda hafa heimili lands-
ins aldrei verið skuldsettari en nú eða
um 181 % af ráðstöfunartekjum. Árang-
urslaus fjárnám hjá einstaklingum fyrstu
níu mánuði þessa árs eru komin í 6.084
sem er 10% meira en í fyrra en 164%
meiraenárið 1998 (sjámynd3). Um 302
einstaklingar hafa verið lýstir gjaldþrota
fyrstu níu mánuði ársins eða 38% fleiri
en í fyrra. Engu að síður er greinilegt að
talsvert hefur verið dregið úr kröfunt um
gjaldþrotaúrskurði þegar haft er í huga
að 323 slíkir úrskurðir voru felldir fyrstu
níu mánuði ársins 1998. Þó dylst engum
að einstaklingar eiga einnig í erfiðleikum
um þessar mundir.
Mynd 3. Arangurslaus fjárnám og
gjaldþrot einstaklinga (9 mán.)
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
Gjaldþrot (hægnL ás)
Fjárnám (vinstri ás)
400
h 350
300
250
200
150
100
50
0
1998 1999 2000 2001 2002 2003
1
Gjaldþrot og árangurs-
laus fjámám aukast enn á
þessu ári og hafa aldrei
veriðfleiri.
2
Eliot Spitzer, spillingarbani
markaðarins, hefur nú
hafið baráttu gegn Ijárfest-
ingarsjóðum.
3
Sigurður Jóhannesson
metur hvort landslag sé
einhversvirði.Hannreiknar
virði þess fyrir eigendur
4
fasteigna í Reykjavík að
hafa útsýn til Esjunnar og
áætlar markaðsvirði þeirrar
dýrmætu myndar.