Vísbending - 03.12.2004, Blaðsíða 2

ISBENDING
Alþjóðlegir starfaflutningar
Alþjóðavæðingin hefurbarið á dyr
á Islandi. íslensk fyrirtæki hafa í
auknum mæli leitað á erlendar
slóðir og fjárfest í nágrannalöndunum.
Erlendar tjárfestingar á Islandi hafa
einnig aukist. Árið 1998 var bein erlend
fjármunaeign á Islandi rúmir 32 milljarðar
en voru um 72 milljarðar í lok árs 2003.
Erlendu vinnuafli hefur einnig fjölgað
og er nú víða um land og allt er á kafi í
erlendu lánsfjármagni. Þetta eru nýir
tímar.
Soghljóðið
Hagfræðingar hafa að undanförnu
mikið velt vöngum yfir ágæti kenn-
inga um alþjóðaviðskipti. Ástæðan er
að uppgangur í Kína og á Indlandi síð-
ustu árin er farinn að vekja óhug Banda-
ríkjamanna. „Soghljóðið" sem Ross
Perot, fyrrverandi forsetaframbjóðandi,
heyrði áður frá landamærum Mexíkó
heyra menn nú frá Austurlöndum. Hinir
risavöxnu tígrar eru mun „hættulegri“
en hinir smáu tígrar tíunda áratugarins.
Ástæðan er sennilega að umfangið er
miklu meira. Það sem hefuryfirleitt vald-
ið mönnum áhyggjum í alþjóðavæð-
ingunni eru töpuð störf í heimalandinu.
Sagan er hin sama nú, þó með örlitlum
en mikil vægum breytingum. Það eru ekki
einungis láglaunastörfin sem tapast
heldur hefur mikill fjöldi velmenntaðra
indverskra tölvufræðinga verið að tína
til sín æ fleiri störf frá Bandaríkjunum,
jafnvel svo að Sflikondalurinn er ein-
ungis svipur hjá sjón. Það sem er að
velkjast í huga hagfræðinga er að þetta
er ekki alveg eftir bókinni.
Allt frá því að Bretinn David Ricardo
setti fram kenninguna um hlutfallslega
yfirburði þjóða í alþjóðaviðskiptum í
byrjun nítjándu aldar hefur verið
tiltölulega rakið mál að færa rök fyrir
ágæti alþjóðaviðskipta. Tvær þjóðir
græða á því að skipta með sér verkum
eins og Ricardo sýndi fram á með dæmi
um vínframleiðslu Portúgals og tau-
framleiðslu Breta. Frekari útfærsla
Svíanna Elis F. Heckshers og Bertels
Olins á kenningum Ricardos sýndi enn
frekar hvernig ríkar og fátækar þjóðir
gætu hvorar tveggja grætt á viðskiptum
sín í milli. Galdurinn liggurþóí hlutfalls-
legum yfirburðum þjóða. Þess vegna
var eðlilegt að þjóð eins og Bandaríkin
tapaði störfum í vinnuaflsfrekum iðnaði
en græddi í staðinn störf í fjármagns-
frekari greinum og í greinum þar sem
meiri hæfni væri krafist. Það sem hefur
hins vegar gerst fyrir tilstilli tæknifram-
fara í samskiptum er að það skiptir litlu
máli hvort þekkingarstarfið er unnið í
Bangladess eða Los Angeles og þekk-
ingin er mun ódýrari í Austurlöndum en
á Vesturlöndum. Það er þess vegna ekki
skrítið að soghljóðið að austan fari ekki
eins og vindur um eyru Bandaríkja-
manna.
Að tapa og skapa
Hingað til hefur ísland ekki tapað
mörgum störfum til útlanda vegna
útrásar íslenskra fyrirtækja enda hafa
hin íslensku fyrirtæki keypt upp
starfsemi erlendis en ekki flutt sína starf-
semi nema að litlu leyti til útlanda. Þó
eru dæmi um það í hugbúnaðargeiranum
og bankamir em í auknum mæli famir að
flytja hina alþjóðlegu þjónustu til út-
landa. ísland er ekki hrjáð af atvinnuleysi
svo að hér á landi er ekki sama pólitíska
hitamálið og víða erlendis að missa störf
úr landi. Engu að síður er ljóst að samn-
ingaviðræður um herstöðina í Keflavík
snúast að nokkru leyti um störf og
byggð á Suðurlandi.
Álþjóðavæðing íslenskra fyrirtækja
hefur þvert á móti skapað störf fyrir
íslenska starfsmenn en Islendingum
líkar oft best að hópa sig saman þegar
þeir eru komnir til útlanda. Þannig hafa
margir íslendingar fengið spennandi
störf erlendis í hinum vaxandi útrásar-
fyrirtækjum. Erlend fjárfesting á íslandi
hefur einnig skapað störf hér heima og
er nú t.d. orðin til ný byggð við Kára-
hnjúka. Það sem hefur valdið mörgum
íslendingum áhyggjum er aukið flæði af
erlendu vinnuafli til Islands. Mikið af
þessu vinnuafli er einfaldlega til komið
vegna þess að eftirspurnin eftir vinnuafli
er meiri en innlent vinnuafl getur sinnt.
Einnig er þetta fólgið í því að launum er
haldið niðri og íslendingar vilja þá ekki
vinna fyrir þau laun sem eru í boði.
Þannig virðist hið sama gerast þegar
starfsemi er flutt til fátækari landa og
þegar ódýrari erlendir starfsmenn eru
Bein fjármunaeign útlendinga á j
íslandi frá 1998 til 2003
1998 1999 2000 2001 2002 2003
fluttir til landsins. Erlent vinnuafl vinnur
hin einfaldari störf og það heldur
launum niðri og þar af leiðandi ýtir það
undir að Islendingar finni sér önnur og
betur launuð störf. Vandinn er fólginn
í því að menn sem eru sérþjálfaðir í þeim
störfum sem eru í auknum mæli í höndum
útlendinga eiga ekki alltaf auðvelt með
að finna önnur og betur launuð störf.
Það er hugsanlega enn verra fyrir fólk
að sjá starf sitt hverfaí hendur útlendinga
við hliðina á sér en að sjá það hverfa yfir
hafið. Á móti kemur að þetta hefur góð
áhrif á hagkerfið í heild sinni þar sem
innlend þjónusta og vörur verða ódýrari
og neysla eykst með auknum fólksfjölda
og heildardæmið verður þar af leiðandi
þjóðhagslega hagkvæmt. Engu að síður
er það ekki mikil huggun harmi gegn
fyrir þá sem standa verr en áður.
Lærdómskúrfan
Alþjóðavæðingin snýst ekki ein-
ungis um störf heldur öllu frekar
um velferð þjóða. Ávinningur alþjóða-
viðskipta er líka fólginn í því að vörur og
þjónusta lækka í verði þegar vinnuaflið
verður ódýrara eða framleiðslan hag-
kvæmari vegna þess að aðrar aðstæður
eru einnig betri til ákveðinnar fram-
leiðslu í sumum löndum en öðrum.
Þannig græða þeir sem eiga fyrirtækin
og neytendurnir sem kaupa þessar vörur
og þjónustu. Ein hugmynd bandarískra
hagfræðinga er að lægri kostnaðurþekk-
ingariðnaðar, og þá ekki hvað sfst hug-
búnaðar, geti leitt af sér gríðarmiklafram-
leiðniaukningu. Það verður hægt að gera
meira með minni tilkostnaði og færri
störfum. Og jafnvel þó að Bandaríkin
tapi hefðbundnum forritarastörfum til
Indlands þá skapar breytingin nýja
möguleika og ný störf. Þörfin er þá t.d.
meiri fyrir hugmyndir og rannsóknir
ýmiss konar. Bandaríkjamenn telja sig
enn hafa yfirburði t.d. í lyfjaframleiðslu
og -rannsóknum. En jafnvel þeir yfir-
burðir geta verið skammlífir þar sem
Austurlandabúar eru óðum að komast
yfir þessa þekkingu með því að senda
stúdenta til Bandaríkjanna eða með því
að bjóða fyrirtækjum góðar aðstæður til
þess að gera rannsóknir. Kínverjar hafa
tekið á móti útlendingum fagnandi svo
framarlega sem þeir gætu lært eitthvað
af þeim. Síðan hafa Kínverjar nýtt sér
þekkinguna og farið sjálfir í reksturinn.
Þetta hefur gert það að verkum að lær-
dómskúrfan er miklu styttri en áður var
ætlað. Hinar fátæku þjóðir hafa komist
að því að það er miklu árangursríkara að
byggja upp tæknistig þjóðar og þekk-
ingu heldur en að láta sér nægja að bjóða
(Framhald á síðu 4)
2